Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
HARMÖNİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.]
mus. Musiqi ne-zeriyyesinin, akkordlarrn düzülüşünü, mu-siqinin ümumi inkişafrnda onlarrn qarşrlrqlr elaqesini şerh eden bölmesi. // Bir neçe hema-heng tonlarrn bir vaxtda seslenmesi. Əllini keçsə də yaşım; Nə polifoniya, nə harmoni-yadan çıxır başım. R.Rza.
B a x ahəng
ci menada.

HASAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Daşdan, kerpicden ve s.-den tikilen hasar; barr, sedd. Bağın hasarı. Hasardan aşmaq.
Böyük bir qala var, dörd yanı hasar; Daşında paslanmış əski yazılar. S.Vurğun. Arxa tərəfdən taxta hasarın kiçik qapısı vardı. Q.İlkin. □ Hasar çəkmək
divar tikmek, barr çekmek, hasarlamaq. Bağın ətrafına hasar çəkmək. // məc. Bir şeyin bir-leşmesine, yaxrnlaşmasrna mane olan şey; manee, sedd. □ Hasar çəkmək
mane ol-maq, manee yaratmaq. Sorağını alsam elə bu gün sənin uzaqlardan; Məhəbbətə hasar çəkməz nə ayrılıq, nə də zaman. S.Vurğun.
Hasarr, çeperi xatrrladan adam, ya şey-ler srrasr. Yolun o tay-bu tayında hasar təş-kil edən dilənçilər, kor və əlillər... sədəqə diləyirdilər. çemenzeminli. Heyət üzvləri dəmir və polad silahlardan düzəlmiş hasarın içərisi ilə keçib Atabəy bağına gedirdi(lər). M.S.Ordubadi.

HASARLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hasarlamaq"dan f.is.

HASARLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Hasar çekmek, barr çekmek, barrlamaq. Həyəti hasarlamaq.

HASARLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hasarlanmaq"dan f.is.

HASARLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Hasar çekilmek, barr çekilmek, barrlanmaq. Məktəbin ətrafı hasarlanmışdı.
[Kiçikbeyim] məhbəs kimi qalın divarlarla hasarlanmış (f.sif.) Tehran sarayını gözlərinin qabağına gətirirdi. çemenzeminli.

HASARLATMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hasarlatmaq"dan f.is.

HASARLATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

icb. Hasar çekdirmek, barr çekdirmek.

HASARLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Hasarr, barrsr, divarr olan; barrlr, divarlr. Rübabə Sadıq kişinin alçaq,
HASİL
daş hasarlı həyətinə girəndə ürəyi döyündü.
Mir Celal.

HASİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
sif. kit. Hüsula gelen, vü-cuda gelen, ortaya çrxan, töreyen. □ Hasil etmək
1) almaq, elde etmek. Izin hasil edəndən sonra Əhməd içəri daxil olub,
. əl-əl üstə qoyub, salam məqamında durdu. (Nağrl). [Tağr Xudayar beye:] Mən indi müsinn ada-mam, özümə görə də təcrübə hasil eləmişəm. C.Memmedquluzade; 2) istehsal etmek. Bu günlər inşaatçılar əsas qüvvələrini enerji ha-sil edəcək turbinin quraşdırılmasına yönəlt-mişlər. (Qezetlerden). Hasil olmaq
1) ne-tice kimi ortaya çrxmaq, ele gelmek. Neçə gün ciddi axtarış getdisə də, bir səmərə ha-sil olmadı. Ə.Haqverdiyev. [Yaqub:] Əvvəl burada Möhsün bəy çalışırdı. Iki il işlədi, bir nəticə hasil olmadı. B.Talrblr; 2) töremek, vücuda gelmek, özünü göstermek. Qılınc-dan murad hasil olmadı, əmuda əl atdılar. "Koroğlu". Ana dedim, ürəyimə yanar odlar saçıldı; Ana dedim, bir ürpəriş hasil oldu canımda. M.Müşfiq; 3) yerine yetmek, he-yata keçmek. Hasil oldu Qurbaninin diləyi; Tanımaram nə sultanı, nə bəyi. "Qurbani". [Fitne:] Oxu, bülbülüm oxu, hasil olsun diləklər. A.Şaiq; 4) yetişmek, bitmek. Hər meyvə olur hasil; Zəhmətlə, köməklərlə. A.Şaiq. Alınıb-satılan yalnız kənddə hasil olan şeylər və heyvanat qismi idi. Ə.Abasov. Hasilə çatmaq
boya-başa çatmaq. Layla deyim yatınca; Gözlərəm ay batınca; Canım cəzanə gəldi; Sən hasilə çatınca. (Layla). Hasilə gəlmək
1) bitmek, yetişmek, emele gelmek. Pambıq isə torpaqda bitir, bizim yerlərdə hasilə gəlir. Ə.Veliyev; 2) hazrr-lanmaq, hazrr olmaq. Plov hasilə gələndən sonra Müşgünaz süfrəni hazırladı. Ə.Veliyev; 3) yetişdirilmek, hazrrlanmaq. [İrevan da-rülmüellimininden] ancaq otuz, artıq başı qırx nəfərə kimi müəllimlər hasilə gəlibdir. F.Köçerli. Hasili-kəlam köhn.
sözün qrsa-sr, xülase, müxteser. [Xarrat:] Hasili-kəlam, bəşər uşaqları heç də nəzər-diqqətə alınmır. T.Ş.Simurq. Qənaət hasil etmək
bax qənaətə gəlmək ("qənaət"de). Zəki Məm-mədbağırın xəriflədiyinə qənaət hasil etdi. S.Hüseyn. Nə hasil? klas.
ne xeyri? ne ol-sun? neticesi yoxdur. Doğru yola getmədim,
nə hasil? Bir mənzilə yetmədim, nə hasil? Füzuli. Yüz il başın yerə döysə, nə hasil; Zahidin bihudə ibadətindən. Q.Zakir. // Ne-tice kimi ortaya çrxan şey; netice, semere. Səng şikəst eylədi balü-pərim; Banlamağın hasilini anladım. M.Ə.Sabir.
köhn. bax məhsul
ci menada. Cəm edəcək tarlasının hasilin; Bəsləyəcək ailəsin, həm elin. M.Ə.Sabir. Birpud buğda əkib əvə-zində ikiyüzpud hasil alırlarmış. S.Hüseyn.
is. riyaz. Vurma emelinde alrnan reqem. 2 ilə
ün hasili
dır.

HASİLAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "hasil" söz. cemi] İs-tehsal olunan, hasil edilen mehsullarrn ha-mrsr bir yerde; mehsulat. Süd hasilatı. Illik hasilat. Kömür hasilatı.
Guya onların qayda və üsulu ilə burada əkinçilik aparılsa, ha-silat birə-beş, birə-on artarmış.. S.Hüseyn.

HAŞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
nida. Olmasrn, Allah ele-mesin, Allah göstermesin,
..uzaq. [Qemer deyirdi:] Haşa... Min il zindanda çürüsəm də evləndi yoxdur. (Nağrl) [Mirze Camal:] Axund, yoldan sonra bu qarlı havada hamama buyurulsa, haşa sizdən, sətəlcəm peyda olar. çemenzeminli.
zərf Əsla, qetiyyen, heç vaxt. Bahari-ömrünü versə də başa; Aşıq məşuqədən usan-maz haşa! M.P.Vaqif. Dolandım dünyanı, gəzdim baş-başa; Sənin kimi gözəl görmədim haşa. Aşrq Əlesger.

HAŞALAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Haşalamaq"danf.is.

HAŞALAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. dan. Danmaq, inkar et-mek, boynundan atmaq.

HAŞİYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Parçanrn ve s.-nin kenarrnda rengi, gülü, materialr cehetden on-dan ferqlenen zolaq. Döşəmənin haşiyəsi.
çarşabın kənarında yaşıl ipəklə tikilmiş ha-şiyələr var idi. M.S.Ordubadi. Xalçanın na-xışlı yol-yol haşiyələri gözlərdə parıldayırdı. Mir Celal. // Parçanrn, divar kağrzrnrn ve s. kenarlarrnr çevreleyen zolaq. // çerçive.
Kitab ve s.-nin sehifelerinin kenarrnda ağ yer. Kitabın haşiyəsi. // Hemin ağ yerde yazrlmrş yazr, qeyd.
məc. Əsas mesele ile elaqesi olmayan ve ya az elaqesi olan danrşrq, ya yazr. Hə, hə
deyə, Naznaz Yarməmmədin haşiyəsinə qulaq asmayıb tələsdirdi. M.İbrahimov. □ Haşiyə çıxmaq
metlebden kenara
çrxmaq, esas meseleni qoyub başqa şeyler-den danrşmaq, ya yazmaq. Buradan bir haşi-yə çıxıb keçən günlərə qayıdıram. C.Mem-medquluzade. O, bir şəlalədir axır ürəkdən; Burda bir haşiyə çıxmalıyam mən. S.Vurğun.

HAŞİYƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Haşiyelemek"den f.is.

HAŞİYƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Kenarlarrna haşiye tik-
mek, haşiye ile çevrelemek, haşiye çekmek. Paltarın ətəyini haşiyələmək. // məc. Dövre-lemek, çevrelemek, ehate etmek. Respub-lika ərazisinin yarısından çoxunu təşkil edən dağlıq sahələr onu şimaldan, qərbdən, cə-nubdan və cənub-şərqdən haşiyələmişdir. "Azerbaycana seyahet".

HAŞİYƏLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Haşiyelenmek"denf.is.

HAŞİYƏLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Kenarlarrna ha-
şiye tikilmek, haşiye çekilmek, çerçiveye alrnmaq, çerçiveye salrnmaq. Burada Azər-baycan kənd təsərrüfatı qabaqcıllarının gö-zəl işlənib haşiyələnmiş (f.sif.) portretlərinə də baxdıq. (Qezetlerden). // məc. Dövrelen-mek, çevrelenmek. [Nuriyye:] [Leytenantrn] ay işığında qara kölgə ilə haşiyələnmiş (f.sif.) gözlərinə baxaraq, əlimi iri, cod və gözəl əlin-dən çəkmədən susurdum. İ.Əfendiyev.

HAŞİYƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Haşiyesi olan, kenarlarr haşiyelenmiş. Haşiyəli süfrə. Haşiyəli dö-şəmə.
Yunis
. göy haşiyəli dəsmalı ilə alnı-nın tərini sildi. Mir Celal. Hənifə balağı ha-şiyəli tumanı ilə torpaq döşəməni süpürə-süpürə eşiyə yüyürdü. İ.Hüseynov.

HATƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [Şerq esatirinde çox varlr, efsanevi bir adamrn adrndan] Əliaçrq, sexa-vetli, comerd adam haqqrnda. [Selim bey:] Xub, səbəb nədir ki, Mirzəyə gələndə Hatəm olursan, bizə gələndə cibinin ağzını buzov çatısı ilə bağlayırsan? Ə.Haqverdiyev. [Fay-tonçu:] Bəli, bəs kişilərdə belə bir Hatəm səxavəti gördüm. S.Rehimov.

HAUPTVÄXT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[alm.] Əsgeri vezifede olan şexsleri hebsde saxlamaq üçün xüsusi bina.

HAVA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Yer atmosferini emele getiren qazlarrn, başlrca olaraq azotla oksi-genin qarrşrğr. Havanın təzyiqi. Şara hava doldurmaq. Təmiz havada nəfəs almaq. Rü-tubətli hava.
Yeri ehate eden boşluq, enginlik; feza. Quşlar havada uçur. Təyyarə havaya qalxdı. Hava yolları.
Qatar-qatar olub qalxıb ha¬vaya; Nə çıxıbsız asimana, durnalar! M.V.Vidadi. Maşın getdikcə külək onun ya-vaş-yavaş dən düşən yumşaq qara saçlarını havada oynadırdı. İ.Əfendiyev.
Her hansr bir yerde müeyyen vaxtda atmosferin veziyyeti (buludluluq, rütubet, yrğrntr, heraret ve s.). Yağmurlu hava. Ha-vanın dəyişməsi. Havada rütubət hiss olunur. Payız havası.
Artıq günorta yaxınlaşmış, hava istiləşmiş, quşlar da yemlənib qalına çəkilmişdilər. M.Rzaquluzade.
Bir yerin sağlamlrq baxrmrndan veziy-yeti, keyfiyyeti. Sağlam hava. Ağır hava. Oranın havası mənə düşmədi. Dağ havası.
Bir sərin, saf səhər, gözəlcə hava; Bürünüb yamyaşıl çəmən, səhra! A.Şaiq. Biz hələlik üz-üzə gəlirik küləklərlə; Hələlik çox ağırdır Qaraqumun havası. S.Rüstem.
0 Hava almaq
evden kenarda, açrq havada nefes almaq, gezmek, dincelmek. [Şeyda:] Azacıq hava almaq üçün dışarı çıxmışdım. H.Cavid. [Fizze xanrm Vahi-dova:] Dedim, bir az hava alarsan. Bütün günü stola yapışıb qalmısan. Ə.Memmed-xanlr. Hava həyəcanı
havadan tehlüke olduğunu, düşmenin geldiyini bildiren siq-nal, tehlüke siqnalr. Hava işıqlanmaq
se-her açrlmaq, dan yeri sökülmek. Hava işıq-lanana oxşamırdı. Mir Celal. Hava qaral-maq (qaranlıqlaşmaq)
axşam olmaq, ax-şam düşmek, güneş batmağa başlamaq. Həlim Qüdrətov Sağsağanlıya girəndə hava qaral-mışdı. Ə.Veliyev. Hava sınmaq
soyuqlar-dan sonra hava yumşalmağa, istileşmeye başlamaq. Hava şarı
1) yuvarlaq (sferik) aerostat; 2) içi havadan yüngül qazla dol-durulmuş, şarşekilli uşaq oyuncağr. Hava vannası
bedeni möhkemlendirmek ve ya müalice meqsedile açrq havada güneş al-trnda uzanma, özünü güneşe verme. Havada (havadan asılı) qalmaq
bir meselenin, işin aydrnlaşdrrrlmamasr, hell olunmamasr haqqrnda. [Qoşatxan Kereme:] Nə deyirik, hamısı qalır havada. M.İbrahimov. Başına hava gəlmək
bax baş.

HAVA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. mus. Seslerin, müeyyen mu-siqi vehdeti emele getiren ardrcrllrğr; musiqi ahengi, melodiya. Oyun havası. El havaları.
çalardı düdükdə yanıqlı hava. H.K.Sanrlr.
Mahnının Azərbaycan havaları kimi həzin, ruhoxşayıcı olması.. Aslanı valeh etdi. S.Ve-liyev.

HAVADAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. heva ve fars.
..dar] Birinin terefini saxlayan, ona teref çrxan, onu müdafie eden; terefgir, terefkeş, teref-dar. [Göyüş dayr:] Gəl oğul, gəl Məmməd, havadarım, gəl! Namusum, qeyrətim, etiba-rım gəl! Z.Xelil. Müşavirədə bircə adam da Muxtara havadar olmamışdı. B.Bayramov. // Eyni menada bezen menfilik çalarr ile. Xanlar zahirdə kirimiş durmaqla Cəmilin başını yastığa qoyurdu. Xəlvətdə öz hava-darlarına deyirdi. Mir Celal. [Yusif:] Hüm-mətin də havadarı Alməmmədov olubdur, yoldaş katib! B.Bayramov. □ Havadar çıx-maq
terefdar çrxmaq, terefini saxlamaq, razr olmaq. Güllü arvad da indi qayıdıb tək evdə otura bilməyəcəyini hiss edərək, Maralın fikrinə havadar çıxdı.. Ə.Əbülhesen.