Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HAVADAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. heva ve fars.
..dar] köhn. Yaxşr havasr olan, havasr tez-tez te-zelenen, hemişe temiz olan; sağlam. [Xar-rat:] Qayət havadar və ziyadar məskənlər vücuda gətirilmişdir. T.Ş.Simurq.

HAVADARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Terefdarlrq, terefgir-
lik, terefkeşlik.

HAVADƏYİŞƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Otağrn ve s.-nin ha-
vasrnr deyişib temizlemek üçün cihaz, qurğu; ventilyator. // Sif. menasrnda. Yaşayış bina-larındakı qızdırıcı və havadəyişən qurğulara yaxşı qulluq edilməlidir. "Sağlam meişet uğrunda".

HAVAXT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əvəz. Haçan, ne vaxt, ne zaman. Əhvalat havaxt olmuşdu? Havaxt bizə gə-ləcəksən? Havaxt gedəcəyi məlum deyil.
[Nebi:] Havaxt lazım olsa sizə köməyim; Bir işarə verin, yetim haraya. S.Rüstem.

HAVAXTADƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HAVAXTACAN əvəz. Hansr vaxta, müddete, ana qeder; haçana-dek, haçanacan. Havaxtadək (havaxtacan) gözləyim?
Havaxtadək olacağıq ikiqat?!
Q.Zakir.

HAVAXTDAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əvəz. Hansr vaxtdan, hansr müddetden, haçandan. Havaxtdan şəhərdə yaşayırsan?
[Şahperi:] Xala nədir, adə, mən havaxtdan xala olmuşam? B.Bayramov.

HAVAQIZDIRAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HAVAQIZDIRICI is. Havanr qrzdrrmaq üçün cihaz, qurğu. Yeni markalı havaqızdıran. // Sif. menasrnda. Ha-vaqızdıran cihaz.

HAVALANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Havalandrrmaq"dan f.is.

HAVALANDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Coşdurmaq, qr-
zrşdrrmaq, deli elemek.
Ruhlandrrmaq, cuşa getirmek, şövqe getirmek. Qəlbi havalandırır; El mahnısı, şi-kəstə. M.Seyidzade.

HAVALANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Havalanmaq"dan f.is.

HAVALANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Havaya qalxmaq,
uçmaq. Göyərçinlər havalandı.
Kamal bir-birinin ardınca bir çox təyyarənin havalanıb dik göyə ucaldığını gördü. M.Rzaquluzade. Birdən [serçeler] həyəcanla civildəşib hava-landılar. H.Seyidbeyli.
məc. Cuşa gelmek, şövqe gelmek, vecde gelmek, ruhlanmaq, şövqlenmek. Tülkü ha-valanıb deyir:- Aslanam; Top dağıdan ac aslanlar itibdi. Aşrq Əlesger. çal, havalan, santurum; çal ki, tellər oynasın. A.Şaiq.
məc. Azmaq, coşmaq, qrzrşmaq, özün-den çrxmaq; tutmasr tutmaq, ağlr başrndan oynamaq. Varlınan dost olub yoxsula gülmə; çox da havalanıb coşma dünyada. Aşrq Əlesger. Rəiyyət havalanacaq, Qədim kimi-lərinin qabağında heç fil də dayanmayacaq. S.Rehimov. Salman havalanıb pörtərək ey-bəcər və iyrənc şəklə düşdü. M.İbrahimov.

HAVALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf
Azğrnlaşmrş, qu-durmuş; ağlr başrndan oynamrş kimi; azğrn, qudurğan. Gəzirlər havalı ağalar, bəylər; Iş-ləyir qan-tərdə naxırçı, nökər. Aşrq Əlesger. □ Havalı kimi
ağlr başrndan oynamrş kimi, deli kimi. Xan havalı kimi bu otaqdan o otağa qaçır,
. sanki kimdənsə gizlənmək istəyirdi. M.Rzaquluzade. // Qrzğrn, qrzmrş, harrn. Xosrovdan başqa, heç kəs bu havalı ata səmt düşə bilmirdi. S.Rehimov.
Yaxşr havasr olan; sefalr. Havalı sahil. Havalı çəmənlik.

HAVASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Havasr olmayan ve ya pis olan; boğanaq. Havasız otaq.
Qal-dılar onun da lap alt qatında; Işıqsız, hava-sız, qıfıl altında. H.K.Sanrlr. Doğma əminin evi Səmədə günəşsiz, havasız bir zindan kimi görünürdü. İ.Hüseynov.

HAVATƏMİZLƏYƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HAVATƏMİZLƏ-YİCİ is. Otağrn ve s. havasrnr temizleyen

cihaz, qurğu; ventilyator. Havatəmizləyəni quraşdırmaq. // Sif. menasrnda. Havatəmiz-ləyən ventilyasiya qurğuları.

HAVAYI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
zərf İşlemeden, zehmet çekmeden, zehmetsiz. Düşündüm, ən nəha-yət şair qəlbimə damdı; Süfrəsində havayı çörək yeyənləri vardı. S.Rüstem.
zərf Boş yere, ebes, nahaq, heder. Ha-vayı axmasın nə su, nə külək; Tarlada bir qoza qalmasın gərək! S.Vurğun. Qoy hər bir əsgərimiz çox böyük və müqəddəs iş üçün vuruşduğunu bilsin, bir gülləni belə havayı atmasın. Mir Celal.
sif. Boş, faydasrz, deyersiz, menasrz, esassrz. Havayı söhbət.
[Şamama Cadu:] Başına dönüm, elə bilirsən, mən sənə havayı söz deyirəm. Ə.Haqverdiyev. [Qulu:] Qulu heç vaxt havayı söz danışmamışdır. İ.Əfendiyev.
zərf Pulsuz, meccani, qarşrlrqsrz. Ha-vayı keçirmədi bir saatı, bir anı; Nizami Gən-cəvinin "Leyli-Məcnun"dastanı; Onuvəcdə gətirdi... B.Vahabzade.

HAVAYIYEYƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. özü işlemeyib öz-genin, ya özgelerin hesabrna yaşayan adam; müftexor, tüfeyli. // Sif. menasrnda. Quşun oxumağına şəhərin alverçi, baqqal, tacir, dəl-lal kimi havayıyeyən boşboğazları toplanırdı. H.Sarabski.

HAVİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] kit. Əhate eden, qavrayan, ehtiva eden, içine alan, aid olan, şamil olan.
.[Cenneteli] üç-dörd fərdi havi bir bənzətmə yazıb, neçə qəzet idarəsinə göndərib, çap elə-məyiblər. çemenzeminli. Sarıköynək yaxşı bir qadın idi. Bir qadında bulunması lazım gələn bütün məziyyətləri havi idi. S.Hüseyn.

HAVLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Havlamaq"dan f.is. Təzə-dən bir köpəyin havlaması onu diksindirdi. S.Rüstem.

HAVLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Hav-hav etmek, hürmek. O, gözləri qızmış halda irəli yeridi və qoca çoban iti səsinə oxşayan gur səsi ilə havla-mağa başladı. Ə.Əbülhesen.

HAY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

təql.
çağrrrşa cavab. □ Hay ver-mək
çağrrrşa cavab vermek, sese ses ver-mek. Nə qədər çağırdımsa, hay vermədi. Adam çağıranda hay verər.
Diriyə hay ver-məz, ölüyə pay. (Ata. sözü). Küçədən acıqlı bir səs eşidildi:- Qırılmamışsınız ki, hay niyə ver-mirsiniz? Aç qapını.. M.İbrahimov.
Ses-küy, hay-küy, qarmaqarrşrqlrq.
□ Hay basmaq
hürerek ses-küy qopar-
maq, ses-küy salmaq. [Salman ile Maya]
alaçıqların güneyinə çıxan kimi ağılların
yanından iki iri köpək hay basıb bu tərəfə
cumdu. M.İbrahimov. Hay qopmaq
bax
hay düşmək. Hay düşmək
hay-küy düş-
mek, gurultu-patrrtr düşmek, hay qopmaq.
[Əmiraslan baba dedi:] Indiki kimi yadımda-
dır, hay düşdü. Biz də dəstə iləyığılıbgetdik...
S.Rehimov. Verdiyev
. qonum-qonşuya hay
düşməmək üçün bir az asta danışdı. Mir Celal.
Hay salmaq
hay-küy qoparmaq, gurultu-
patrrtr qoparmaq, küy salmaq. Mələk bilirdi
ki, istədiyini verməsə [uşaq] hay salıb ba-
ğıracaq. M.İbrahimov. [Uşaqlar] bir-biri ilə
ötüşərək hay salıb üzür, qabarıb gələn dal-
ğanı qucaqlayır(lar). Mir Celal. Hay vur-
maq
qrşqrrmaq, bağrrmaq, çrğrrmaq. Hay
vurdum, qıy vurdum, gətirməz şikar; Tərlan
baxtım sara döndü, nə döndü! Aşrq Əlesger.
Cavabsız qalmamış hələ sualım! Hay vurur,
qıy vurur tərlan xəyalım! S.Vurğun.
Hayında şeklinde
qeydinde, fikrinde.
Keçi can hayında, qəssab piy hayında. (Me-
sel). Salman isə öz canının hayında idi. Ə.Ve-
liyev. Əcəl getdi, tər gəldi; Tərdən dərdi-sər
gəldi; Mən qəriblik hayında; Bir də bədxə-
bər gəldi. (Bayatr).
0 Haya bənd olmaq
bir işi görmek üçün behane, sebeb aramaq, fürset gözlemek. Bu-nunla da, bir haya bənd imişlər kimi bayaq-dan susmaqda olanların dilindən qıfıl gö-türüldü. Ə.Əbülhesen. Haya yetmək
im-dadrna çatmaq, harayrna yetmek (gelmek, çatmaq). Hayına qalmaq
qeydine qalmaq, qayğrsrnr çekmek, qayğrsrnda olmaq, fikrini çekmek; haqqrnda düşünüb tedbir görmek. [Molla:] Sənin kimi kişisinin hayına qalma-yan arvaddan canım qurtarsın. "M.N.letif." Mən nə haydayam sən nə hayda(san) o nə hayda(dır)
men neyin qeydini çeki-rem, sen neyin qeydini çekirsen, o neyin qeydini çekir; men ne fikirleşirem, sen ne fikirleşirsen, o ne fikirleşir. [Meşedi Ağa-banr Ferecullaya:] Ala, çək, mən nə hayda-yam, sən nə haydasan. M.Əliyev. [Mesme:] Qızım, başına hava gəlib, nədi, mən nə hay-dayam, sən nə haydasan. Mir Celal.

HAYAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əvəz. Hansr teref, hara, hansr semt. [Sultan bey:] Mərdimazar oğlu mər-dimazar, hayandan gəldi isə bütün işi kor-ladı. U.Hacrbeyov. Namusu, qeyrəti hayana atdın; Düz çıxmadın etibara, gəlmədin. Aşrq Şemşir.

HAYAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Kömek, kömekçi, arxa, himayeçi, havadar. Tellinin fikrinə gəldi ki, gedib Əcəb xalanı özünə hayan çağırsın. S.Hüseyn. Gəhi rəqibə salır meylini, gah aşi-qinə; Hayan gəlir
əsir ol bivəfa, külək kimi-dir. Ə.Vahid. □ Hayan olmaq (durmaq)
müdafie etmek, arxa durmaq, havadarlrq etmek, himaye etmek, himayeçilik etmek. [Xelil çimnaza:]
.Indi gərək biz bir-birimizə hayan olaq. M.Hüseyn. [Reyhan Əzize:] Gərək sən [Azerden] ayrılmayaydın, yaxında qalıb ona hayan olaydın. Ə.Memmedxanlr.

HAYDI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

nida. Bir yere getmek, yaxud bir işe başlamaq üçün çağrrrş ve ya emr mena-srnda işledilir. Haydı, işə başlayın! Haydı, irəli! Haydı, evə!
Bir qulaq ver: o haraydı, haydı, nərədi... Daş dilini anlamazsan, ey daş mühəndis! M.Araz.

HAY-HARAY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HAY-HUY bax hay-küy
ci menada. Obaya səs düşdü. Uşaqların hay-harayı bir-birinə qarışdı. B.Bayramov.
□ Hay-haray salmaq
bax hay-küy sal-maq.- Usta!
Usta! Tufan gəldi!
deyə şa-girdlər; çaxnaşaraq mədən boyu hay-haray saldı. S.Vurğun. Dünyaya hay-haray saldı dəniz də; Xəzərin əlvida səsi ucaldı. N.Xezri.

HAY-HAY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
dan. Tab, taqet, qüvvet, iqtidar, hey. Hay-hayı gedib, vay-vayı qalıb.
(Mesel).
İntonasiya ile deyilerek istehza, riş-xendlik bildirir.