Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HEYVA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Sarr rengli, turşmeze, üstü tüklü, xrrda çeyirdekli meyve. Heyva mü-rəbbəsi.
[Əyyar:] Elə ki, budaqlar başını əyir; Nar, heyva, şaftalı, gavalı dəyər. A.Şaiq. Almalar qızarır, armudlar, heyvalar saralır, əzgillə zoğal bir-birinə qarışırdı. S.Rehimov. // Bu meyvenin ağacr. [Mem-med:] Yatır tut ağacı, yatır xan çinar; Əyir budağını heyva, iydə, nar. Z.Xelil.

HEYVAGÜLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. mus. Azerbaycan xalq oyun havalarrndan birinin adr. Heyvagülü çalmaq.

HEYVAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
İnsanr çrxmaqla her cür canlr mexluq. [Qaçay:] Atalar deyib ki, heyvan iyləşə-iyləşə, insan dilləşə-dilləşə yaxınlaşar. Ə.Veliyev. // Bitkilerden başqa her cür canlr varlrq. Vəhşi heyvan. Onurğa-sız heyvanlar.
Əhlileşdirilmiş dördayaqlr canlr mexluq. Ev heyvanları. Qoşqu heyvanları.
[Qara Keremoğlu:] Bir dəfə bazar ayağında bir dəstə adamın içində heyvanlardan söhbət düşür, biri deyir, camış yaxşı heyvandır, qatığı çox dadlı olur.. M.İbrahimov. Camal kişi heyvanları rahat eləmək üçün tövləyə getdi. Ə.Veliyev.
Yabanr, vehşi canlr mexluq. Yırtıcı hey-vanlar. Meşə heyvanı. Xəzlik heyvan.
[Si-tare:] Meşə qaranlıq, özüm tək, vəhşi hey-vanlar... C.Cabbarlr.
məc. Adeten yazrq, fağrr, zavallr, aciz uşaq haqqrnda deyilir. [Mehemmedağa:] Uşaq sizindir, onun xeyrini siz görəcəksiniz, əbəs yerə heyvan uşağı bədbəxt eləməyiniz, qoyunuz gəlib oxusun. N.Nerimanov.
məc. Qanmaz, anlamaz, kobud, yaxud ağrlsrz, derrakesiz adam haqqrnda. Heyva-nın biridir. // Bezen söyüş meqamrnda işlenir. [Meşedi İbad:] Görünür ki, heyvan balası dəllək hənanı pis yaxıbdır. U.Hacrbeyov.

HEYVANAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "heyvan" söz. cemi] Heyvanlar, heyvanlar alemi. [Ferhad:]
.Yer, göy titrəşsin, göyün quşları, yerin heyvanatı, dəryaların balıqları, hamısı gərək mənim üçün ağlaşalar. Ə.Haqverdiyev. Heyvanat qissəsidir dünya "Kəlilə-Dimnə"; Takiaxır-da bir az qovzanıb insan olacaq; Azı insan da olursa, çoxu heyvan olacaq. Şehriyar.

HEYVANCASINA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Heyvan kimi, vehşicesine, kobudcasrna.

HEYVANCIĞAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Bax heyvancıq.
oxş. Nevazişle balaca, körpe uşaq haq-qrnda deyilir
yazrq uşaq, zavallr uşaq. Heyvancığaz qızdırma içində yanır.
məc. Qaba, kobud adam haqqrnda. Tər-pənməyə heyvancığazın taqəti yoxdur; Eh-sansız olan məclisin heç ləzzəti yoxdur.
Ə.Vahid.

HEYVANCIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kiçik heyvan, balaca heyvan, yazrq heyvan, heyvancrğaz. Həs-rətlərinə qovuşmuş heyvancıqlar ayaqlarını bükərək quyruqlarını oynada-oynada anala-rının məmələrini əmirdilər. A.Şaiq.

HEYVANDAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. heyvan ve fars.
..dar]
Heyvandarlrq mütexessisi.
Mal-qara saxlamaqla, yetişdirmekle, maldarlrqla meşğul olan teserrüfat, kendli. Gənc heyvandarların respublika toplanışı. // Sif. menasrnda. Heyvandar təsərrüfatlar. Heyvandar kəndlilər.

HEYVANDARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kend teserrüfatrnrn ev heyvandarlarr, mal-qara saxlamaqla meş-ğul olan sahesi. Heyvandarlığı inkişaf etdir-mək. Yoxsul kəndlinin təsərrüfat dərdləri
torpaq, su, becərmə, məhsuldarlıq, istehsal aləti, heyvandarlıq, ipəkçilik kimi məsələ-lərlə əlaqədar dərdlər "ƏkinçV&#
nin başlıca mövzusu idi. // Ev heyvanlarrnr saxlamaq ve cinslerini yaxşrlaşdrrmaq haqqrnda elm. Kənd təsərrüfatı institutunun heyvandarlıq fakültəsi. Heyvandarlıq haqqında mühazirə.

HEYVANXANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. heyvan ve fars.
.. xane] Vehşi heyvanlarrn saxlandrğr xüsusi yer, bina.

HEYVANİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Heyvan etinden, südünden, yağrndan ve s.-den hazrrlanan, alrnan; üzvi. Heyvani maddələr. Heyvani məhsullardan ancaq süddə şəkər vardır.
Heyvana (heyvanlara) xas olan; hey-vana aid olan; qeyri-şüuri. Heyvani həyat.
[Mehbusi] düşünürdü. Bir az iş gecikərsə bütün həyatı və taleyinin təhlükə altına düşəcəyi onu qorxudur, qəlbində heyvani bir vahimə oyadırdı. M.İbrahimov. Kamal [qorxaqlrğa] çoxdan qalib gəlmiş, sonra bu ibtidai heyvani qorxaqlığa özü nə qədər gülmüşdü. M.Rzaquluzade. // məc. Şehvani, cismani. Heyvani hisslər.
[Qetibe:] Hü-saməddin anlamamışdır ki, mən heç kəsə satılmamışam. Lakin o bilmir ki, o özü bir qadının quru vədəsinə və özünün heyvani bir düşüncəsi xatirinə bir məmləkəti satmaq üzrədir. M.S.Ordubadi.

HEYVANLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Heyvanlaşmaq"dan f.is.

HEYVANLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. İnsanlrq sifetlerini
itirmek, vehşileşmek, kobudlaşmaq; sertleş-mek.

HEYVANLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qanmazlrq, anlamazlrq, qanacaqsrzlrq. Heyvanlıq etmək.

HEYVANSİFƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İnsan sifetlerini itir-miş; vehşi, kobud, qanmaz, yontalanmamrş.

HEYVƏRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is.
Kobud, qanmaz, leyaqetsiz, terbiyesiz, edebsiz, zrrrama, ağ-zryava, ağzrpozuq. Heyvərə adam. Heyvə-rənin biridir, dindirməsən yaxşıdır.
Qış-qırdı bir qədər, zəhərdən acı; Qızışdı get-dikcə heyvərə hacı. H.K.Sanrlr. // Bezen sö-yüş kimi işledilir. [İsmayrl bey:] Yalan danış-ma, heyvərə, mənim öz atlarım harada qal-mışdı ki, səndən at istəyə idim. N.Vezirov.
Yeke, zorba, nataraz, yöndemsiz.
Bozdar
. qocalmış, gözlərinə pərdə gəlmiş
heyvərə bir köpəkdir. S.S.Axundov. Qamı-
şın qalın biryerində heyvərə bir çaqqalyerə
sərilmişdi. M.Rzaquluzade.
zərf Avara-avara, boş-boş, avara-ser-
gerdan. Dəxi ol sərvi-qədin kuyinə cənnət
deyibən; Gəzmərəm küçələri heyvərə bun-
dan sonra. S.Ə.Şirvani.

HEYVƏRƏLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Heyverelenmek"-
den f.is.

HEYVƏRƏLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. dan. Avara-avara
gezmek, avaralanmaq, veyillenmek. Küçə-lərdə heyvərələnmək.

HEYVƏRƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Qanmazlrq, kobud-
luq, terbiyesizlik, zrrramalrq; sözünü, here-ketini bilmeme; boşboğazlrq. Bir bölük boş-boğazıq, heyvərəlik adətimiz; Doludur lənət ilə, qeybət ilə söhbətimiz. M.Ə.Sabir. [Sedr] bunun səbəbini Canının heyvərəliyində, boşboğazlığında görürdü. Ə.Əbülhesen.
Avaralrq, veyillik; heç bir işle meşğul olmama. Heyvərəlik etmək.

HƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

(bezen "e" saiti uzadrlaraq teleffüz olunur) əd.
Verilen suala müsbet cavab ve ya tesdiq meqamrnda işlenir (yox ziddi); beli, eledir. Hə, razıyam.
Imtahan verdin-mi?
Hə, verdim.
Yemək istəyirsənmi?
Hə.
- [Veli:] Sultan bəyin evi buradır? [Telli:] Hə, buradır, nə işin var? U.Hacrbeyov.
Sual cümlelerinde sualr güclendirir ve tekid bildirir. Hə, de görüm məndən nə istəyirsən?
Telli arvad yerindən dilləndi:
- Ay imanı yanmış, gorda da məndən əl çəkməyəcəksən, hə? M.İbrahimov. // Sual cümlelerinin axrrrnda müsahibi cavab vermeye vadar etmek meqamrnda işlenir
düz deyil? ele deyilmi? de görüm mena-srnda.
Siz haqlı olmadığınızı etiraf edir-sinizmi?
Hə?
Bir də belə işlər edəcək-sənmi?
Hə?
Birdən müəllimin gözü Tapdığın əlindəki ağ dəftərə sataşdı:
Bunu haradan almısan? Şəkil çəkirsən? Hə? Ə.Veliyev. // Nitqin daxilinde evvelce de-yilmiş sözü israrla tesdiq meqamrnda işlenir ve bezen tekrar deyilir
düzdür, tamamile doğrudur, eledir ki var, elbette menasrnda.
- Sən dediyinin üstündə durursanmı?
Hə, hə, dururam.
Yaddan çrxmrş bir şey birden yada düş-
dükde ve ya başqa metlebe keçdikde deyilir
- yeri gelmişken, bir de menasrnda. Hə, yaxşı yadıma düşdü. Hə, az qala yadımdan çıxmışdı, gələndə kitabını da gətir.
Cümlenin evvelinde müraciet zamanr
işlenir
ey, ay menasrnda. [İskender oxuya-
oxuya daxil olur]
Hə... ana, kefin necədir?
C.Memmedquluzade. Qurban əlilə boynu-
nu ovuşdura-ovuşdura:- Hə molla! Yaz ki,
Qurbanın uşaqlarının anasına yetişəcək.
A.Şaiq. // Müraciete, çağrrrşa cavab kimi
işlenir
ne, nedir, eşidirem! menasrnda.

Həsən?
Hə.

HƏB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Toz dermandan hazrrlanmrş kürecik. Həb atmaq. Acı həb.
Həkim bir neçə həb, beş də iynə dərmanı verdi. Ə.Veliyev. □ Yastı həb
daire şeklinde heb; tablet.

HƏBƏŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Efiopiyanrn esas ehalisini teş-kil eden xalq ve bu xalqa mensub adamrn keçmiş adr; efiopiyalr. Zavallı, silahsız və kimsəsiz həbəşlərin boynunda faşist cəlladı öz qılıncının kəsərini yoxlayırdı. M.İbrahi-mov. Dünyanı gəz, dolaş; Həbəşi, zəncini dindir. R.Rza.

HƏBİB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. Sevgili, dost. Tutaram yarın qiyamətdə, həbibim, damənin. Füzuli. [Behram:] Mənim vicdanım ləkəlidir. Mə-nim həbibim! C.Cabbarlr.

HƏBS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Dustağasalma (salrnma), azadlrqdan mehrumetme (edilme). Həbs cəzası.
Məhbəs də, qəfəs də, həbs də, qəsd də; Insan mərd olanda həddini aşmır. M.Araz. □ Həbs edilmək həbsə düşmək
- hebsxanaya salrnmaq, azadlrqdan mehrum
edilmek, dustağa düşmek. [Əmiraslan oğruluq ve yol kesmek üstünde] neçə dəfə həbsə dü-şüb çıxdı. S.S.Axundov. Ozü deməmişdi, bi-lirdim onu; Neçə il qabaq; Həbs eyləmişlər. B.Vahabzade. Həbs etmək həbsə almaq
hebsxanaya salmaq, azadlrqdan mehrum et-mek. [Kerem Heleb paşasrna:] Indi, buyur, məni aparsınlar, həbs etsinlər. U.Hacrbeyov.
hüq. Mülkden, maldan ve s.-den isti-fade edilmesinin mehkeme orqanlarr tere-finden qadağan olunmasr.

HƏBSXANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. hebs ve fars.
..xane] Dustaqlarrn saxlandrğr yer, ev, bina; dustaq-xana, qazamat, zindan. çar hökuməti yıxı-landan sonra Cavahir həbsxanadan çıxdı. T.Ş.Simurq.