Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
HƏBSXANAÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Hebsxana gözetçisi.

HƏCC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Müselmanlarda: zilhicce ayrnda Mekkede ziyaret merasimini yerine yetirme. Bəhs ilə həccə gedən yorulub yolda qalar. (Ata. sözü). Getdi həccə atası, ta oluna "hacı" xitab; Kim ona "hacı" desə, bil ki, deyir böhtanı. S.Ə.Şirvani.

HƏCƏMƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Xalq tebabetinde:
xeste adama küpe salrb qan almaqdan ibaret müalice üsulu, habele müalice meqsedile qan almaq, qanr sormaq üçün işledilen buynuzşekilli alet. Şeyx Şabanın arvadı Gülsüm xala da məhəllədə məşhur idi, çünki yaxşı
. çöp ötürərdi, noxud falı açardı və həcəmət qoyardı. Ə.Haqverdiyev. Kəndin bir kişisi, qadını, cavanı, qocası, uşağı yox idi ki, Zeynəb qarının həcəmət və zəlisini görməmiş olaydı. S.S.Axundov.

HƏCM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir şeyin kub vahidleri ile ölçülen uzunluğu, hündürlüyü ve eni. Həndəsi cismin həcmi. Kubun həcmi. Bina-nın həcmi.
ölçü, böyüklük, miqdar ve s. baxrmrn-dan bir şeyin tutumu. çəlləyin həcmi. Vaqonun həcmi.
Külli miqdarda neft və qaz yalnız böyük həcmdə boşluqları, yəni müəyyən məsamələri olan süxurlarda yer-ləşir. "Neft ve qaz quyularrnrn qazrlmasr". // məc. Böyüklük, ölçü, kemiyyet ve s. ce-hetden bir şeyin miqyasr. Işin həcmi. Tikinti işlərinin həcmi.
Nizami qoltuğundan böyük bir dəftər həcmində bir məktub çıxa-rıb Fəxrəddinə verdi. M.S.Ordubadi.
0 Həcm ölçüləri
maye ve denever maddelerin ölçüleri (litr, kubmetr ve s.).

HƏCMCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Hecmine, böyüklüyüne, tutumuna göre, içine ala bileceyi şeyin miq-darrna göre. Həcmcə bu çənlərdən hansı böyükdür? Həcmcə kiçik çəllək.
Mühari-bənin son aylarında daha yeni radioloka-siya qurğuları işlədilmişdir. Bu qurğular həcmcə çox kiçik olub təyyarəvuran zenit toplarının mərmiləri daxilində yerləşir. "Radiolokasiya".

HƏCMİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Hecm cehetden, hecm baxrmrndan, hecmle bağlr. Həcmi təhlil.

HƏCMLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Hecmce iri olan; böyük, tutumlu. Iri həcmli sistern.
Bir tərəfdə müxtəlif həcmli ekskavatorlar torpağı qazır, bir tərəfdə parovozlar xəndəkdə fit verə-verə platformalardan ibarət qatarları bu ekskavatorların yanına gətirir. Ə.Sadrq.

HƏCV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir şexse, ictimai quru-luşa, yaxud heyatdakr menfiliklere qarşr yöneldilmiş istehzalr, keskin, acr, kinayeli yazr. Mirzə Ələkbər Sabirin həcvləri. "Molla Nəsrəddin" məcmuəsində çap olunmuş həcvlər.
[Qacar:] Vətən! çoxmu sevir məni o vətən? Mənə həcv yazır hər yoldan ötən. S.Vurğun. [Xan:] Hə, bəs nə oldu? Həcv deyən dilin niyə tutuldu? B.Vahabzade. □ Həcv etmək
haqqrnda hecv yazmaq, ele salmaq, istehza etmek. Niyə həcv eyləmisən Cürmini, ey can Yusif! Dilü-canım sənə qurban ola, canan Yusif! S.Ə.Şirvani.

HƏCVÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif. Hecv yazan, hecvgu. XIX əsr ədəbiyyatımızın ən qüvvətli həcvçi şairi Qasım bəy Zakirdir.

HƏCVÇİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Hecv yazma.

HƏCVGU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif. [ər. hecv ve fars.
..gu] köhn. bax həcvçi. Həcvgu şair.

HƏCVİYYAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

top. [ər. "hecv" söz. cemi] köhn. Hecv mezmunlu eserler. // Boş, bayağr, menasrz eserler.

HƏCVİYYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qrsa satirik şeir;
epiqram.

HƏCVYAZAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax həcvçi.

HƏCZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Tutub saxlama, tutma.
Müsadire.

HƏDD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Serhed, hüdud.
məc. Hedd-hüdud, son, nehayet. Uşa-ğın sevincinin həddi yox idi. □ Hədd qoy-maq
hüdud qoymaq, mehdudlaşdrrmaq, normaya tabe etmek. Sevgiyə hədd qoymaq, düzü, günahdır. B.Vahabzade. Həddən artıq (çox ziyadə)
son derece çox, hed-siz.
.Indi yazmalı mətləblər çoxdur, danış-malı sözlər həddən artıqdır. C.Memmedqu-luzade. Babayev onun həddən ziyadə böyük olan qaloşlarına baxıb birdən soruşdu. H.Seyidbeyli. Həddən aşmaq
bax həddini aşmaq. Həddən aşıb büxlü-həsəd, şərarət; Yoldaş yoldaşına eylər xəyanət. Q.Zakir. Həddindən artıq (çox ziyadə)
bax həddən artıq (çox ziyadə). Rəna və Nizami Fəxrəddinin köməyindən həddindən ziyadə razı qaldılar. M.S.Ordubadi. Pristav həddindən artıq dil töküb naqqallıq eləyən Məşədi Nurunun üzünə tərs-tərs baxıb aralandı. Ə.Abasov. Həddindən aşmaq
bax həddini aşmaq. Qətibənin iztirab və həyəcanı həddindən aşmışdı. M.S.Ordubadi. Həddini aşmaq
heddi-hüdudu aşmaq, son derece çox olmaq, heddi keçmek. Qəhrəmanın balaca Sabirə olan məhəbbəti həddini aşır. S.Rehimov. Həddini aşan öt-kəmlik elə bil Hidayəti ayıltdı. B.Bayramov.
riyaz. Dörd emelde (toplama, çrxma, vurma, bölme) işledilen reqemlerin her biri.
◊ Həddim (həddin həddi) nədi(r)
ne cesaret sahibiyem (sahibsen, sahibdir)
itaetkarlrq, mütilik bildirir. [Hacr Salah:] Xeyr, ağa, mənim nə həddim var ki, sənin [vezirin] sirrini xalqa yayam. M.F.Axund-zade. [Molla:] Xeyr, qibleyi-aləm! Mənim həddim nədi sənə güləm. "M.N.letif." Həddini bildirmək
dersini vermek, ye-rini bildirmek, yerinde oturtmaq; cezalan-drrmaq. Həddini bilmək (tanımaq)
öz hereketinde, davranrşrnda, danrşrğrnda hedd-hüduda riayet etmek, edeb dairesin-den kenara çrxmamaq, crğrrrndan çrxma-maq. [Zeynal:]
.Qudurğanlıq sizə xeyir gətirməz. Həddinizi bilin. C.Cabbarlr. [Behram:] Oz həddini tanı, Fitnə! Məğrur olma xoş səsinə! A.Şaiq. Kimin həddi var nə həddi var
heç kim cesaret ede bilmez, heç kesin cesareti çatmaz (hede bildirir). Soltan Ibrahimin otağına kimin həddi vardı

HƏDD-HESAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Say, miqdar. Qızıl
Arslandan xəlifəyə məktub aparan heyəti Iraqın hədd-hesaba gəlməyən atlıları istiq-bal edirdi. M.S.Ordubadi. □ Həddi-hesabı olmamaq
sayr-hesabr olmamaq. [Devler] bir az sonra qızlara o qədər zər-zibadan paltar gətirdilər ki, həddi-hesabı olmadı. (Nağrl). Sahilboyu uzanan küçədə həddi-hesabı olmayan dükan var idi. Q.İlkin.

HƏDD-HÜDUD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Hedd, son, axrr,
inteha. Ağbulaq dağlarının bütün gözəllik və üstünlükləri Sevildə
. həddi-hüdudu ol-mayan xoş bir təsir buraxırdı. S.Rehimov. Dəmirin bu dəqiqə sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Ə.Veliyev.

HƏDDİ-BÜLUĞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] İnsanrn cismen ve ruhen yetkinleşdiyi ve vetendaşlrq hüququ aldrğr yaş. □ Həddi-büluğa çat-maq (yetişmək yetmək)
hemin yaşa çat-maq. Nəhayət, Səfər min zəhmətlə böyüyüb həddi-büluğa yetişdi.. çemenzeminli. [Mer-can bey:] Mənə qəyyum lazım deyil, Allaha şükür, həddi-büluğa çatmışam, ağlım ba-şımdadır. U.Hacrbeyov.

HƏDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qorxu gelme, bir şeyle qorxutma, dehşetlendirme; hede-qorxu, tehdid. Qızdan qəti söz aldım ki, atasının hədəsinə baxmayaraq, o bir də belə bir işə baş qoşmayacaqdır. S.Rüstem. □ Hədə gəlmək (etmək)
bir şeyle qorxutmaq, he-delemek. Olüm belə gələ bilmir izdihama qorxu, hədə; Şairə el məhəbbəti qalib gəlir ölümə də. B.Vahabzade.

HƏDƏF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Tüfeng, top ve s. atar-ken güllenin, merminin ve s. deymeli, vurmalr olduğu şey, yer; nişane. Hədəfi nişan almaq. Güllə hədəfə dəymədi.
.Onlar hər ikisi birlikdə ova çıxır, Gülbaharın atdığı güllələr birbaş hədəfə dəyirdi. S.Rehimov. Hüseyn qalxıb həmən göyün qatına; Şığıyıb bir anda cumur hədəfə. M.Rahim.
məc. Teqib, yaxud töhmet, istehza, mü-zakire ve s. obyekti olan adam. Qurbanlı uzun-uzadı mühakimələr yürütdü və fikirlə-rində də Ruhnəvaz xanımı hədəf etdi. çemenzeminli. Kiçik oğrulardır hədəfin sənin; Böyük oğrulardan xəbərsizmisən? B.Vahabzade.
məc. Meqsed, qesd, meram kimi gö-türülen şey. [Gündüz Gülşene:] Bax, bibi,
. məktəbdə uşaqlar ilə dünya səyahətinə çıxmışdıq. Hər bir hədəfimiz bir dilək adası idi. C.Cabbarlr. Cavad yoldaşları ilə bir-likdə damarlarda qanı donduran soyuqlara sinə gərərək, həmişə məqsədə, hədəfə doğru irəliləyir. Ə.Veliyev.

HƏDƏQƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] anat. Göz almasrnrn yerleşdiyi çuxur; göz çuxuru. Sultanın göz-lərinin gilələri öz hədəqəsində tez-tez sağa-sola gedib-gəldi. İ.Hüseynov.
0 Gözləri hədəqəsindən çıxmaq
bax göz.

HƏDƏ-QORXU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax hədə. Gəlin, bu hədə-qorxudan Xəlilin pərt olduğunu düşü-nüb, ona kömək etmək istədi. M.Hüseyn. Həkim möhkəm durdu, o karıxmadı; Hədə-qorxudan da bir şey çıxmadı. B.Vahabzade.
0 Hədə-qorxu gəlmək
bax hədə gəl-mək ("hədə"de). Padşah Rövşəni yanına dəvət edib, ona hədə-qorxu gəldi. (Nağrl). Gülsəhər inad eləyir, Dildar isə hədə-qorxu gəlirdi. Ə.Veliyev.

HƏDƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hedelemek"den f.is.

HƏDƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Hede gelmek, qorxut-
maq, hede-qorxu gelmek, tehdid etmek. Baldızı, Məsməni hədələyir, "ərinin əmrin-dən çıxmağa ixtiyarın yoxdur"
deyirdisə də, bir təsiri olmayır. S.Hüseyn. Bircə Lətif özünü yoldaşları arasında çəkir, hamını öz iradəsinə tabe etməyə çalışır, ona qulaq asmayanları hədələyirdi. H.Seyidbeyli.