Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HƏLİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] İçerisinde düyü ve s. qaynadrlmasr neticesinde hasil olan qeliz su. Süzülmüş düyünün üstünə ilıq su gəzdir-məklə onu yuyurlar ki, həlimi getsin.

HƏLİMANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. helim ve fars.
..ane] bax həlimliklə ("həlimlik"de).

HƏLİMAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tamamile hell olub hel-
meşik hala gelenedek suda bişirilen et ve buğdadan ibaret, adeten seher tezden yeyi-len horra.

HƏLİMLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Helimleşmek"den f.is.

HƏLİMLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Helim olmaq, yum-
şalmaq (xasiyyetce, reftarca) (bax həlim1). Nəhayət, xan həlimləşməyə başladı, Sənəm xanımın da iztirablarını azaldıb, onu ağır bir qayğıdan qurtardı. çemenzeminli.

HƏLİMLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yumşaqlrq (xasiyyetce, tebietce). Cahıllıqda həlimlik, qocalıqda səlimlik. (Ata. sözü).
Həlimliklə şeklinde zərf- yumşaq-lrqla, mülayimlikle, xoş dille, xoş reftarla, helimane. Həlimliklə rəftar etmək.

HƏLQƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax halqa. Yüz həlqə edib zülfi-pərişanını çin-çin; Hər həlqə ilə boynuma bir silsilə saldın. Qövsi. Həlqə get-gedə sıxılırdı. H.Seyidbeyli.

HƏLQƏVİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] klas. bax halqavari.

HƏLL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Ətraflr fikirleşib dü-şündükden sonra çetin ve ya dolaşrq bir mesele haqqrnda bu ve ya diger neticeye, qerara gelme, ona cavab tapma. Problemin həlli. // Bir mesele haqqrnda qerara gelme, netice çrxarma. [Rüstem bey] həllinə aciz olduğu məsələlərdə məlumatlı adamlara və kitabxanalara müraciət edərdi. çemenze-minli. □ Həll etmək
qerara gelmek, neti-ceye gelmek. Yüz kari-müşkülə gər qoya-san əl; Göz yumub açınca səyin eylər həll. Q.Zakir. [Rehim bey] Məşədibəylə ixtilafını biryolluq həll etmək bəhanəsilə qardaşı evinə getdi. M.Hüseyn.
Heyata keçirme (keçirilme), yerine yetirilme. Məsələnin qoyuluşu, müzakirəsi və həlli elə gəlib yetişmişdi ki, burada hiylə olduğunu heç kəs güman etməzdi. Mir Celal. □ Həll etmək
heyata keçirmek, yerine yetirmek. çətin texniki məsələləri həll etmək.
[Nesib dayr]
.həmişə ən çətin, mü-bahisəli məsələləri də sakitliklə həll etməyi lazım bilirdi. İ.Şrxlr.
Axtarrlan reqemi, cavabr ve s. tapma. Krossvordun həlli. Tənliyin həlli. □ Həll etmək
axtarrlan cavabr, reqemi tapmaq. [Nuriyye:] Ən çətin məsələ-misallar seçib həll elədim. İ.Əfendiyev.

HƏLL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
is. xüs. Bir cismin ve ya mayenin suda ve ya başqa maye içerisinde öz terkibini pozub onunla qarrşmasr, onun içinde erimesi. □ Həll etmək
berk ve ya maye maddeni suda ve ya başqa mayede eritmek. Şəkəri suda həll etmək.
sif. çox yetişmiş, deymiş ve ya çox bişmiş; yumşaq. Həll pomidor. Həll (z.) bişirmək.
[Yaşlr kişi:] Tam yetişmiş, həll bir ənciri əlimə alaraq [Şirinnaza] tərəf tolaz-ladım. S.Hüseyn.

HƏLLAC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Pambrqatan, yunatan (usta). Sən ac, mən ac, qonşu həllac. (Ata. sozü). Yunatan həllaclar burada dolanar, həftələrlə bir güzəranlı alaçıqda məskən salıb, yun atar.. S.Rehimov.

HƏLLACLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Pambrqatma, yunatma seneti.

HƏLLEDİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir şeyin inkişafrnr, geleceyini temin eden, hell eden. Həlledici amil. Həlledici mərhələ. // Başlrca, ümde, esas, en mühüm. Həlledici şərt.
Axırıncı iki gün ərzində düşmənin tank hücumlarının dəf edilməsində Idrisin batalyonundakı mi-naatanlar bölüyü həlledici rol oynamışdı. Ə.Memmedxanlr.

HƏLLEDİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. xüs. Başqa maddeni içe-risinde hell eden, eriden. Kolbanı cizgiyə qədər həlledici maye ilə dəqiq surətdə doldurduqdan sonra cizgidən yuxarıda qa-lan damcıları süzgəc kağızı ilə qurudurlar. "Miqdari kimyevi analiz". // is. Başqa mad-deni öz içerisinde hell eden, eriden madde. Bu maddələr bərk və maye halda, bəzən də onların suda (və ya başqa həlledicilərdə) məhlulu şəklində tətbiq edilir. "Qeyri-üzvi kimyadan tecrübe meşğeleleri".

HƏLLƏM-QƏLLƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan.
Cüvel-
lağr, frrrldaq, haramzade, cencel. [Xan Kazrma:] Ay gədə, sən çox həlləm-qəlləm adama oxşayırsan,
. xatanı məndən sov. çemenzeminli. [Hesen] həlləm-qəlləm adam imiş. Qantemir.
Qarrşrq, dolaşrq. [Geray ağa:] Bilirsən, bəydadaş, işlər necə həlləm-qəlləmdir? S.Rehimov. Məktubun sonunda mənə tap-şırır ki, o lotulara deyim:- Həlləm-qəlləm işlərdən əl çəkməsələr, hamısını adbaad ya-zacaq. "Kirpi".

HƏLLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hellenmek"den f.is.

HƏLLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Neşelenmek, xoşlan-
maq, xoşallanmaq. Isti qum mənə ipək yataq kimi gəldi, uzandım, həllənməyə başladım. çemenzeminli.

HƏLLOLUNMAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Hell oluna bilme-yen, yaxud helli çox çetin olan. Həllolun-maz məsələ.
Sanki Şirzadı, yaxud Salmanı seçmək [Perşan] üçün həllolunmaz bir müşkülə dönmüşdü. M.İbrahimov.

HƏLLOLUNMAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Başqa maddeler içinde hell olmayan, erimeyen.

HƏLMƏŞİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Horra halrnda olan, qatr, qeliz. Həlməşik kütlə.
Isti su götürdükdə nişasta yapışqanlaşaraq həlməşik təbəqə əmələ gətirir. "Derman növleri".

HƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ağl. [fars.]
üstelik, dexi,
..da (de). Fələk, bari cəfalar eyləyib, sən həm qəm artırma; Əlindən gəlmədisə əhli-dərdə çarəsaz olmaq. S.Ə.Şirvani. Qəzetin yaz-mağına görə, bu növ şəxslər Naxçıvan fəqa-rəsində həm olublar. N.Vezirov.
Tekrar edilerek işlendikde hemcins cümle üzvlerini bir-birine bağlayrr. Həyat həm gülmək, həm ağlamaqdır; Lakin daha xoşdur döyüş çağları.. M.Müşfiq. Əgər Şah-mar bu gün çıxmasa, həm Nərminədən əli üzüləcək, həm imtahanlara gecikəcəkdi. B.Bayramov. // Eyni vezifede tekrar edil-dikde sonuncu "hem" bağlayrcrsr "hem de" şeklinde işledilir ve cümlenin bitdiyini, fikrin sona yetdiyini bildirir. Həbib çay içir, Gözəl fındıq sındırır, söhbət həm qızışır, həm də şirinləşirdi. Ə.Veliyev. Tapdıq həm ağlayır, həm də işarə ilə anasına müəllimin yanındakı sarıqlı şeyi göstərirdi. Ə.Veliyev.
həm... [fars.] Mürekkeb sözlerin evve-line getirilerek şeriklik, birgelik, qarşrlrq menasrnr bildiren sifet ve isimler düzel-dilir; mes.: hemsöhbet, hemrey, hemser-hed, hemyerli, hemveten.

HƏMAĞUŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars.] Bir-birini qucaq-lamrş halda, qucaqlaşaraq. □ Həmağuş olmaq
bir-birini qucaqlamaq, qucaqlaş-maq. Vaqifi-pürmöhnət çox çəkib həsrət; Ta səninlə xəlvət ola həmağuş. M.P.Vaqif. [Xa-ver Arife:] Baxdım ki, sevilməyənlər əsla; Layiq deyil olmağa həmağuş. H.Cavid.

HƏMAHƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.]Bir-birine uyan, uyğun (sesler, rengler ve s. haqqrnda). Həmahəng səslər.
.Oynayan-lar kütləsinin həmahəng hərəkəti ilə [Mir-zağa] da irəli hərəkət edirdi. S.Hüseyn. □ Həmahəng olmaq
bir-birine uyğun olmaq, müvafiq olmaq, uymaq. Dərin bir sükut ətrafı bürüyərək kainatla həmahəng olmuşdu. çemenzeminli. [Əlikram Hidaye-te:] Ay sağ ol, gərəkyaradıcılıqla şəxsiyyət, amal həmahəng olsun. B.Bayramov.

HƏMAİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Qrlrnc, tapança ve s. silah asmaq üçün çiyinden aşrrrlan qayrş; çi-yin qayrşr. Misri qılınc həmaildi belində; Ge-yər hər vaxt al-qumaşı Koroğlu. "Koroğlu".
Boyundan asrlan, üzeri pilekle beze-dilmiş qadrn bezeyi. "Gəlinlər həmaili"

(eser adr).
[Leylek] həm üzük, həm sırğa, həm həmail, həm də bilərzik almaq istədi. S.Rehimov. Ay qız, sənə mailəm; Boynunda həmailəm; Dost payı şirin olar; Hər nə versən qailəm. (Bayatr). // çeleng. Pərşan ağlı-sarılı müxtəlif çöl güllərindən həmail qayıraraq arasına qırmızı lalələrdən naxış vurub boynundan asmışdı. M.İbrahimov.
İnanca göre, gözdeymeden, xestelen-mekden ve s. qorunmaq üçün boyundan asrlan dua, tilsim, pitik. Arxeoloji qazıntılar zamanı çoxlu həmail aşkar edilir.

HƏMAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax haman.