Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HƏNA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Xrna. Dünən oğlanı gön-dərdim, gedib Məşədi Məhəmməd Nəcəfin dükanından bir az həna gətirdi. C.Memmed-quluzade. [Gülnaz:] Mənim başım hələ ağarmayıbdır ki, hənaya ehtiyacım ola. ü.Hacrbeyov.
◊ Heç hənanın yeridir
yersiz, müna-sibetsiz deyilen söz haqqrnda.

HƏNALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xınalı. Hənalı saç.
Səq-fin yavıqlığındakı arvadyerlərində beləpər-dələr qalxıb, hənalı əllər ustanı göstərirdi. çemenzeminli.

HƏNCAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax rəzə. Qapının həncaması.

HƏNDBOL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ing.] Əl topu oyunu. Bizi hara aparır; Bu "yenilik" ədası? Həndbolun; Futbolun; Hakimlik iddiası? B.Vahabzade.

HƏNDƏSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. esli fars. endaze] Ri-yaziyyatrn cisimlerin seth formalarrndan ve onlarrn münasibetlerinden behs eden şö-besi. Həndəsə məsələləri.
Hər şəhrdə bir məktəbi-sənət açacaqdır; Oğlanlar alıb həndəsə, memar olacaqdır. M.Ə.Sabir.

HƏNDƏSƏŞÜNAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. hendese ve fars.
..şünas] Hendese alimi, hendese mütexes-sisi, hendeseni yaxşr bilen adam.

HƏNDƏSİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Hendeseye, hen-dese elmine aid olan, hendese ile elaqedar olan. Həndəsi üsul. Həndəsi aksiom.
Xa-lam mətbəxdə qutab üçün yoğurduğu kiçik kündələri oxlov altına salıb cığara kimi na-zik və həndəsi çevrə kimi yuvarlaq yuxalar yayırdı.. Ə.Memmedxanlr.
Xetlerden, nöqtelerden ve sxematik fiqurlardan (üçbucaqlardan, konuslardan, eyri xetlerden ve s.) ibaret olan. Həndəsi ornament.
Ax, bu dəmir ağaclar; Həndəsi üçbucaqlar; Dünyanın o başını; çəkib evlərə bağlar... B.Vahabzade.

HƏNDƏVƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ətraf, dövre, yan-yöre.
Həyətin həndəvəri. Evin həndəvərində do-lanmaq.
Keşikçilər [qulu] çənlibelin hən-dəvərində görüb, tutub Koroğlunun yanına gətirdilər. "Koroğlu".

HƏNƏFİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Sünnilerin Əbu Henife
teriqetine mensub olanlarr.

HƏNƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Zarafat. Əvvəli hənək, axırı dəyənək. (Ata. sözü). Belə hənəkmi olur; Əl qan, üz qan, yaxa qan. Sarr Aşrq. □ Hənək etmək (eləmək)
zarafat etmek, zarafatlaşmaq, henekleşmek, şuxluq ele-mek.
.Qəvvas səsləndi
. and olsun cavan canuva, mən səniynən hənək eləyirdim. (Nağrl). Sarımtıl arılar, xallı kəpənək; Ballı çiçəklərlə eləyir hənək. H.K.Sanrlr.

HƏNƏKÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Zarafat seven, zarafatçr, zarafatcrl. Hənəkçi oğlan.

HƏNƏKLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Henekleşmek"den f.is.

HƏNƏKLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. Bir-biri ile zara-
fat etmek; zarafatlaşmaq. Uşaqlar hənək-ləşdilər.

HƏNGAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars.] klas. Vaxt, zaman, çağ. Bu həngamda (bu vaxtda, bu anda). O həngamda (o vaxtda, o anda). Nuş olur canı-ma ət, xassə, o həngamda kim; Mən yeyəm, xırda uşaqlar baxa, ağlaşa, ətə. M.Ə.Sabir.

HƏNGAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Qovğa, mereke, gurultu, gurultu-patrrtr. Bu nə həngamədir?
.Fəxrəddin bu qədər böyük və dəhşətli həngaməni birinci dəfə gördüyü üçün qorx-muşdu. M.S.Ordubadi. [Şems Xelile:] 0ə-hərdən güllə səsləri gəlir. Yenə bu nə hənga-mədir, bilmədiniz? Ə.Memmedxanlr. // Gu-rultulu menzere, tamaşa, meclis. Cavanlar dünən yaman həngamə düzəltmişdilər.
Aşıq Ələsgər neçə ilin aşığıydı, amma belə həngamə heç harda görməmişdi. "Aşrq Əlesger". [Xelil:] Nə gördüm, büsat və həngamə, vur-çatlasın, toy. N.Vezirov.

HƏNİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yavaş ses. Bir ağac yıxıldı yol qırağında; Bir hənir yox oldu yol qırağın-dan.. M.Araz.

HƏNİRTİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Canlr sesine oxşar yavaş ses, qulağa deyen anlaşrlmaz ses. Uzaqdan hənirti eşitmək.
Gözləyirdim durub da pusquda mən; O da duydu hənirtimi birdən. A.Sehhet. Heyrətlə baxırdı uzaq-yaxına; Təbiət qoynunda bir hənirti var. A.Şaiq.

HƏNUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf[fars.] köhn.
Hele, hele ki. Dedim:
Getmə, bala, hənuz uşaqsın; Dünyanın işini bilən tapılmaz.. M.Müşfiq.
İndi, indice. Dedi: "Qışdır, hənuz, həmsayə; Meyvə fəsli deyil, dayan yayə".
M.Ə.Sabir.

HƏPƏND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Axmaq, başrboş, gic; duzsuz (zarafatla yüngül söyüş meqamrnda işlenir). [Cebi:] Bir mənə deyən gərək ki, ay həpənd, sən nə girmisən meydana. N.Vezirov. [Qazr Xudayar beye:] Bəli, gətdiyin iki girvənkə qənddi, zornan övrəti gətirib qatırıq sənin qoynuva. Get, ay həpənd! C.Memmedqu-luzade.

HƏPİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xarab olmuş, çürük.

HƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əvəz
Bir toplunun ayrrca götü-rülen ferdi, onu teşkil eden şeylerden her biri. Hər adam. Hər ailə. Hər adambaşına. □ Hər bir
bax hər. Hər bir adam. Hər bir şey. Hər bir təsadüfdə. Hər bir çətinlik qarşısında.
Əli yüz sirr oxuyur; Hər bir heyvan izində. R.Rza. Reyhan bütün dərs-lərindən; Hər bir zaman "beş" alardı. M.Dilbazi. Hər biri
toplu halrndakr adamlardan, ya şeylerden ayrrca götürül-müşü. Hər birinə tapşırıq vermək. Hər bi-rini ayrıca dinləmək lazımdır.
Əgər
Məcnun, əgər Fərhad
olar kim, dərd çək-mişlər; Yığılsınlar, mənimçin hər biri çarə yazsınlar. Qövsi. [Kerim baba ile Ayrrm qrzr] keçmiş igidliklərindən söyləyir, öyün-məyə və hər biri özünü bəyəndirməyə çalı-şırdı. A.Şaiq. // Bir çox hallarda eksine, topluluq menasr verir. Hər işə qarışmaq. Hər arzusunu yerinə yetirmək.
Xədicə hər istədiyini [heyata keçirmeye] adət etmişdi, ərköyün böyümüş bir qızdı. S.Hüseyn. □ Hər adam
bax hər kəs. Bu qədər zurnaçı, züyçü əbəsdir; Hər adam bir quzu yemləsə bəsdir.. M.Araz. Hər an
bax hər vaxt. Hər an gözləmək.
Görsə kim, bir fəqir edib üsyan; Lən edər ol fəqir üçün hər an. S.Ə.Şirvani. Hər cəhətdən (cəhətcə)
tama-mile, bütünlükle. Dünyada hər cəhətcə bir-birinin eyni olan iki adam yoxdur. Ə.Abasov. Hər cür
cürbecür, müxtelif. [Resul] hər cür yeməkdən araya gətirdi. "Aşrq Qerib". Hər dəqiqə
bax hər vaxt. Mən hər dəqi-qə Bədirnisə xalanın içəri girəcəyindən qor-xurdum. M.Hüseyn. Hər gün
daima, he-mişe. Hər gün xeyrə açılmır dünyamızın bal ağzı. M.Araz. Hər kəs (kim)
1) her bir adam, hamr, bütün adamlar. Bundan hər kəsin xəbəri var. Şagirdlərdən hər kim ça-lışsa, usta ola bilər.
Hər kim məni, belə görə, bil, ağlar; Dağ, daş yanar, ulus, oymaq, el ağlar. M.V.Vidadi.
.Rəşidin bu insanlığını və hümmətini hər kəs bildi. İ.Musabeyov; 2) namelum, qeyri-müeyyen adam, kim olur olsun. Hər kimdir, qoy içəri gəlsin.
[Server:] Onda qızı hər kəsə istə-yirsən, ver! ü.Hacrbeyov. Hər ləhzə
bax hər an. Gəh təmənna tiğin eylərsən, gəhi peykanını; Yerdən hər ləhzə bir ehsanə ey-lərsən həvəs. S.Ə.Şirvani. Hər nə
her şey, ne varsa. Hər nə olursa. Hər nə istəsə, ver. Hər nə desə, qulaq as. Onun əlindən hər iş gələr.
Hər nəyimiz varsa, qurbandır sənə; Yaz gələr, atını minərsən yenə. H.K.Sanrlr. [Minnet xanrm:] Onu da yadında saxlarsan, sonra hər nə lazımdır, mən sənə deyərəm. ü.Hacrbeyov. Hər nəfər
bax hər kəs. [Şah:] Peşə ilə hər nəfər öz işlərin saz eylər. ü.Hacrbeyov. Hər saat
bax hər vaxt. Hər saat hazır olmaq. Hər şey
bütün, hamr, ne varsa hamrsr. Hər şeyi açıb demək.
Hər şeydən əlini üzmək.
Hər şey gö-zəlləşmədə; Sən də gözəlləş; Bu həyat kimi. M.Müşfiq. Hər şey dərin bir sükut içində sahibinə baxıb, sanki soruşurdu. Mir Celal. Hər tərəf
bütün etraf, etrafdakr yerler. Hər tərəfdə yağış yağır. Hər tərəfdən musiqi səsi eşidilir.
Telli həyətin hər tərəfinə göz gəzdirdi. S.Hüseyn. Hər tərəfdə sükut çö-kəndə gəmi mexanizmlərinin uğultusu eşidildi. M.Hüseyn. Hər vaxt
hemişe, her zaman. Hər vaxt qapımız üzünüzə açıqdır. Hər vaxt istəsəniz, gələ bilərsiniz. Hər yan
her teref, etraf. Hər yan qarla örtülmüşdü. Hər yan qaranlıq idi.
[İsmet:] Açılmış hər yanda güllər, çiçəklər; Qızlar, oğlanlar sevinər, seyr edər. H.Cavid. [Mercan bey:] Səsin düşüb hər yana; çığırırsan, ay arvad. ü.Hacrbeyov. Hər zaman
bax hər vaxt. Hər zaman bunları gözüm görəndə; Köhnə yaram olur təzə dünyadə. Aşrq Əlesger. Mən çox istərdim ki, sənin hər zaman; Ortməsin o dilbər hüsnünü duman. S.Vurğun.
Hemcins üzvlü cümlelerde bölgü bil-dirir. [Abbas:] Qovma dərgahından şirin nökəri; Geymərəm hər şalı, hər qələmkari. "Abbas ve Gülgez". Bu xəbər həryana, hər yerə, hər səmtə yayılır və çatırdı. S.Rehimov.
◊ Hər addımda (addımbaşı)
daim, tez-tez. Hər addımda çətinliklə üzləşmək.
Oz kökünü bilməyən gözü küllü bu millət; Zamanın yollarında hər addımda yanıldı. M.Müşfiq. Hər ağızdan bir avaz (səs) gəlir (çıxır)
bir işde ümumi reyin, yek-dilliyin olmadrğrnr bildirir. [Kazrm:] Qo-yurlar ki, adam bir şirin yuxu yata?! Gecə yarıyacan baş-beynimizi aparırlar. Hər ağızdan bir avaz gəlir. İ.Şrxlr. Hər bir ehtimala qarşı
ehtiyac xatirine, ehtiyac olduqda, lazrm geldikde, ola bilecek bir iş xatirine. [Fexreddin] hər ehtimala qarşı eh-tiyat edərək, qapıdan çox uzaqda durmuşdu. M.S.Ordubadi. Hər bir kəlamı (sözü) qızıldır
çox ağrllr, deyerli, parlaq danrşrq haqqrnda. Dünyagörmüş qocanın hər kəlamı (sözü) bir qızıldır. Hər biri bir oğula dəyər
çox qiymetlidir, misli-bera-beri yoxdur, çox gözeldir. Bu ağacların hər biri bir oğula dəyər. Hər gördüyündən göz kirəsi istəmək
gördüyü, rast geldiyi adamdan bir şey almayrnca el çekmemek. Hər halda
1) ehtimal bildirir
yeqin, ne olursa olsun. Hər halda bu gün gələcək.
[Ceyran:] Hər halda yenə görüşə bilərik. S.Hüseyn. Hər halda yazdığım acı həqiqət; Balaca bir qızın böyük dərdidir. M.Rahim; 2) ne kimi veziyyet olur olsun, ne olursa olsun, mütleq. Hər halda gəlməlisən.
Axund Fərəc hər halda camaatı ağlatmalı idi. Qantemir. [üçüncü eyan:] Mənim fik-rimcə, hər halda vəliəhdi paytaxta çağırmaq lazımdır, yoxsa sonra gec olar. ü.Hacrbe-yov. Hər hansı bir
qeyri-müeyyenlik bil-dirir. Hər hansı bir şəxs. Hər hansı bir iş.
[Nüsreteddin:] Azərbaycan xalqı Toğrul ilə hər hansı bir məsələ üzərində müzakirə aparmaq üçün məni vəkil etməmişdir. M.S.Ordubadi. Hər işə (şeyə) qulp qoyur
işlemeye mane olur. Hər şeyə qulp qoymaq onun köhnə adətidir. Hər kol dibindən çıxan
bax hər yerindən duran. Hər kol dibindən çıxan özünü rəis sayır. Hər necə çalsa(lar) elə (eləcə) də oynamaq
öz müsteqil fikri olmayrb başqasrnrn sözü ile iş görmek. Müstəqil fikri yoxdur, hər necə çalsalar, elə də oynayır. Hər nə isə
söh-beti, söylenilen fikri yekunlaşdrrmaq üçün işlenir; ne ise. Gecə şehmi düşmüş, xırdaca yağışmı yağmışdı, hər nə isə... M.Rzaqulu-zade. Hər nə qədər (olsa)
nece olsa, her halda. Hər nə qədər olsa əməkdaşımızdır, kömək etmək lazımdır.
Yer üzündə hər nə qədər insan yaşar; Yer üzündə o qədər də şeytan yaşar. M.Araz. Hər nə olur(sa) olsun
her halda, nece olur olsun, mütleq. Hər nə olur olsun, kitab sahibinə qaytarıl-malıdır. Hər nə olur olsun, getməliyəm. Hər şeydən əvvəl
ilk növbede, ilk önce; en ümdesi (bir şeyin ehemiyyetini güclen-dirir). Hər şeydən əvvəl, biz dostuq. Hər şeydən əvvəl, ədalətli olmaq lazımdır. Hər şeyi söz eləmək
her boş şeye diqqet ver-mek, ondan mena çrxarmaq. Hər şeyi söz eləyib dava salmaq. Hər tükü bir qızıl zar.
çox terif meqamrnda işlenir. Qoyunumun hər tükü bir qızıldır. Hər vəchlə
her vasite ile, her nece olur olsun, her halda. Müxtəsər, hər vəchlə məşrutə min nöqsan-dadır.. M.Ə.Sabir. Hər yerindən duran;
hər yetən (çatan); hər yoldan (küçədən) ötən (keçən)
başqasr haqqrnda saymaz-yana işledilen ifade. Hər yerindən duran şair olub. Hər yoldan ötən göstəriş verir.
[Qerib:] Qayıtmasam, qınar məni həryetən; Getdim, yar, əyləndim, bəlkə gəlmədim. "Aşrq Qerib". [Əmine:] Hər çatan rüşvət verib canını qurtarmadımı? Ə.Əbülhesen. Hər yolla
her nece olursa olsun, bütün vasitelerle. [Əyanlar:] Hər yolla çalışırdılar ki, mollanı Teymurun gözündən salsınlar.
"M.N.letif."

HƏRAMİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Quldur, çapovulçu, yol-kesen. Oğru ol, hərami ol, doğruluğu əldən buraxma. (Ata. sözü). Həramilər Bakıya bulud kimi dolanda; Biz köməksiz qalanda; Sən hardaydın, de harda, ey Vətənin övladı? B.Vahabzade. Həramilərə qalsın qara, qorxulu yollar; Mənə günəş batınca ulduz verin, ay verin! M.Müşfiq.

HƏRAMİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Quldurluq, çapovul-(çuluq), yolkesme.

HƏRARƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
İstilik. Havanın hərarəti. Sobanın hərarəti.
Payızın ilk günləri idi. Günəşin şüaları qüvvədən düşmüş və yayda saçdığı hərarəti vermək-dən aciz idi. T.Ş.Simurq. Bahar günəşinin hərarəti tək; Xəyalım dünyanı salama gəlir. S.Vurğun. // İnsan bedeninin istilik dere-cesi (sehhetin göstericisi kimi); qrzdrrma. Xəstənin hərarətini ölçmək. Uşağın hərarəti var.
Yasəmənin qızdırması getdikcə artırdı. Səhər açıldıqda hərarəti 40 dərəcəyə çatdı. S.S.Axundov.
məc. Mehribanlrq, semimiyyet; semi-mi, xoş hissler, xoş münasibet. Dedim, iki anam vardır, qoy var olsun bu həqiqət; On-larındır şerimdəki bu məhəbbət, bu hərarət. S.Rüstem. Həbib Gözəlin evində hərarət, körpələrində ünsiyyət, özündə mərhəmət gördüyü kimi, Gözəl də Həbibdə insaniyyət, mehribanlıq hiss edirdi. Ə.Veliyev.
is. Hərarətlə şeklinde zərf- mehri-banlrqla, semimiyyetle, xoş hisslerle, xe-yirxahcasrna, coşqunluqla. Hərarətlə görüş-mək.
Qadın qollarını açıb, Tahirin boy-nunu hərarətlə qucaqladı. M.Hüseyn. Gə-lirim bu olub ki, neçə insan əlini; gözlərinə dik baxıb; hərarətlə sıxmışam. R.Rza.
// məc. Coşqunluqla, qrzğrnlrqla, ehtirasla. Ortada bir nəfər dayanıb çox hərarətlə danışırdı. S.Rehman.

HƏRARƏTKEÇİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax istilikkeçir-
mə. Metalın hərarətkeçirmə xassəsi.