Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ARI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd. [fiars] məh. Beli, he, heri. Dedi:
- Ari, o iki mərdi-dilir; Yuxumu yaxşı etdi-lər təbir. S.Ə.Şirvani.

ÄRI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. [ər.] köhn. çılpaq, boş; mehrum. Mürüvvətdən xali, insaidan ari; Yaradıbdır neçün bunları tari. M.F.Axundzade. O soyuqlar ki, ruzi-iitrətdən; Ari idi bütün nəzaiətdən. M.Ə.Sabir. Səiillər kimi əşcar oldu ari. M.Hadi. Hər vəsilə ilə təlaş edirlər ki, onu [mömini] axirət evinə hər bir günahdan ari və üzü ağ göndərsinlər. C.Memmedquluzade.

ARIF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. [ər.] Bilen, qanan, başa düşen, anlaqlı, merifetli. Arifiadam.
Dünyada bir şey var ki, hər bir arii adam ondan gərək xəbərdar olsun. C.Memmedquluzade. üstü unlu olan hər arifi qoca; Oz ürək sözünü deyər doyunca. S.Vurğun. // İs. menasında. Harda olsa, dövləti-didarın olsun cilvəgər; Ariiə məqsəd nə məscid, nə kəlisadır qərəz. S.Ə.Şirvani. Arifi çalışır ki, millət azad olsun; Zahid çığırır ki, məscid abad olsun. M.Ə.Sabir. Ey arifilər, nəzər salın təbiətin qurğusuna! S.Vurğun. // Xeberdar, yaxşı tanış, aşna, vaqif. Yüzbaşı da ki, məsələsinə ariidi. Ə.Haqverdiyev.

ARIFANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfi ve sifi. [ər. arif ve fiars.
..ane] Arifcesine, arif kimi, arif adama, qanacaqlı ve merifetli adama yaraşan bir suretde. Ariianə danışmaq. Ariianə məsləhət.
- Verdikcə cahaniyanə nəzhət; Yad et məni ariianə yad et. A.Sehhet. Görəndə aşiqi min naz ilə işarə edir; ümumi cəzb eləyən ari-ianə gözləri var. Ə.Vahid.

ARIFCƏSINƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x arifanə.

ARIFLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. Arif olmaq, kamallı
olmaq, merifetli olmaq, ağıllılaşmaq.

ARIFLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Anlaqlılıq, merifetlilik, vaqif-lik; anlama, bilme.

ARIFMÖMETR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Mexaniki suretde hesab emeliyyatı icra eden hesablayıcı maşın.

ARILƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

cəm [esli sanskr.]
Elmi ede-biyyatlarda: xalqların Hind ve İran qrupuna verilen ümumi ad; ari irqine mensub qövmler. İranın müasir adı "Ariler ölkesi" demekdir.
Daha geniş ve qeyri-elmi menada Hind-Avropa dillerinde danışan xalqlar.

ARIÖZO : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ital.] mus. Hecmi etibarı ile ariyadan kiçik, musiqi quruluşu cehetden nisbeten serbest terzde bestelenmiş musiqi eseri. F.Əmirovun "Sevil"operasında Gülü-şün ariozosu.
Lakin məhz operaya xas olan ayrı-ayrı iormalara daha çox müraciət edilir; ariya, ariozo, kavatina.. və i.a.
Ə.Bedelbeyli.

ARISTOKRÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Əsilzade, kübar; aristokratiya zümresine mensub adam. Vaqiə aristokrat həyatından götürülmüş bir əyyaşın əhvali-ruhiyyəsini kəskin boyalarla təsvir edirdi. A.Şaiq. [Firidun] küçələri dol-duran səliqə ilə geyinmiş aristokratlara, tacirlərə,
. əl açan dilənçilərə, yoxsullara baxar və düşünərdi. M.İbrahimov.

ARISTOKRATIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.]
Hakim sinfin yüksek tebeqesi; zadeganlar, eyanlar.
tar. Əyanlar hakimiyyeti forması
qedim Yunanıstanda zadeganların dövlet hakimiy-yeti formalarından biri. Aristokratiya anla-yışının meydana gəlməsi Platon və Aristo-tellə bağlıdır.
məc. Her hansı bir sinif ve ya ictimai qrupun imtiyazlı yuxarı tebeqesi.

ARISTOKRATLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kübarlıq, zade-ganlıq, esilzadelik.

ARİTMİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] tib. ürek fealiyyetinin normal ritminin pozulması. Bəzi aritmiyalar qan dövranının pozulmasına, başgicəllən-məyə səbəb olur.

ÄRIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ital.] mus.
Opera, kantata ve ya oratoriya eserlerinin, orkestrin müşayieti ile bir müğenni terefinden ifa edilen par-çası. Klassik ariya nümunələri.
Melodik cehetden xoş insan avazını andıran instrumental pyes.

ARIYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Burovuz şey, mü-veqqeti olaraq alınmış şey.

ARIYƏTƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfi [ər.] köhn. Müveqqeti olaraq. Mövlana ərz eylədi ki:
Amma gərək xəlqdən bir kimsənə bu tədbiri bilməyə və zənn etməyə ki, qibleyi-aləm ariyətən təxtü tacdan əl çəkir. M.F.Axundzade.

ARIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] köhn.
Zühur eden, ortaya çıxan, baş veren. Arizi-qəmlər əlindən ürə-gim şişmiş idi; Zənn edirdim edəcəkdir ona çarə cigərim. M.Ə.Sabir. □ Ariz olmaq
1) ortaya çıxmaq, qarşıya çıxmaq, baş vermek. İndi burada bir sual ariz ola bilər. C.Memmedquluzade. Nə Səlimədə dul qal-mış qadınlara məxsus yas, nə də Yəməndə yetim və himayəsiz qalmış çocuqlara ariz olan məlal yox idi. H.Nezerli; 2) demek, xahiş etmek, erz etmek. Şeyləri dallarına yükləyən hamballar gəlib bizə ariz oldular ki, biz düşək qabağa və bunlara yol gös-tərək. C.Memmedquluzade.
Ərizeçi, şikayetçi. Müşküldür arizə di-vandan mədəd. Q.Zakir. Hərə öz tələbatını ortalığa qoyub, hökumətə ariz olmuşdu. C.Memmedquluzade.
klas. Yanaq, üz (çox zaman terkibde işlenir). Can cilvələnir qaməti-mövzunu gö-rəndə; Dil tazələnir arizi-dilcunu görəndə. Q.Zakir. Elə bil qövsi-qüzəhdir çəkilib çərx üzrə; Gör nə rəngin yaraşır arizi-gülnarə bu xətt. Nebati. Qanadın altına qoyma başını; Tökmə gül arizinə göz yaşını. A.Sehhet. Mey-dənmi qızarmış onun arizi-ali; Ziynət verən ol baği-baharə nə dedin bəs? Ə.Vahid.

ARIZƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Manee, çetinlik, engel. // Hadise, qeza.
Ariz olan hal, sonradan emele gelmiş hal, nöqsan ve s.

ARIZƏLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. köhn. Maneeli, engelli, ke-çilmesi çetin olan. Bu mövqe.. [düşmenin] müşahidə və atəş sahəsindən kənarda ari-zəli, qalın ağaclıq bir yer idi. Ə.Əbülhesen.

ARKTIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi. coğr. Arktikaya aid olan; şi-mali, qütbi. Arktik uçuş. Arktik iqlim. Arktik soyuqlar. Arktik ekspedisiya.

ÄRKTIKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] coğr. Yer küresinin şimal qütb sahesi. Sakit okeanın isti sularının Arktikaya təsiri nisbətən zəiidir.

ARQÖ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ir.] dilç. Yalnız bir mehdud ve peşekar qrupun ve s.-nin işletdiyi ve başqa-
larının başa düşmediyi şerti ifade ve sözler. Arqo xalq danışıq dili və jarqondan fiərqlənir.

ARQOTİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fir] dilç. Ədebi dile her hansı bir arqodan keçmiş söz ve ya ifade (b a x arqo).

ARLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Arlanmaq"dan fi.is. Arsız nədən arlanar?! (Mesel).