Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HƏRGİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars.] Əsla, qetiyyen, heç vaxt. [Tarverdi:] Ağa, vallah, mən bundan əvvəl heç quldurluğa getməmişdim, dəxi bun-dan sonra hərgiz getmənəm. M.F.Axund-zade. [Xan eyanlara:] Ağalar, özünüz bilir-siniz ki, mənim hərgiz ovdan əliboş qayıt-dığım olmamışdır. Ə.Memmedxanlr.

HƏRGÜNKÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Her gün olan, her gün baş veren; her gün görülen. Hərgünkü işdir.
[Qrzrn] üzündə hərgünkü bu təlaş dolu sualı oxumağa ana vərdiş etmişdi. Ə.Mem-medxanlr.

HƏRGÜNLÜK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Her gün işledilen, zer
gün geyilen, adi, gündelik. Hərgünlük paltar.

HƏRİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd. məh. Beli, he. [Qenber:] Həri, keçin, durmayın. H.Nezerli.

HƏRİF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Göze tanrş gelmeyen, şübheli görünen tip; subyekt. Bu hərif kim-dir? O hərif haradan gəldi?
[Mehralr:] Müx-təsər, bankdan bizim çeklərlə pul alanda hərifləri qamarlayıblar. S.Rehman. [Yusif:] Həriflər daşımağa macal tapmayıblar, özləri əkilsə də, çuvallarşahid qalıb.. B.Bayramov.
məc. Bic, çoxbilmiş, tez başa düşen, tez
duyan, ayrq. Yaman hərifdir.
Bəhram hərif
olduğu üçün Qulunun bu mehribanlığına
əhəmiyyət vermədi və
. bu nəvazişdən sonra
əməli bir təklif olacağını gözlədi. çemen-
zeminli. [Hacr Murad:] Amma o da hərifdir,
özünü o yerə qoymuşdu ki, guya heç bir
zaddan xəbəri yoxdur. S.S.Axundov.
Yüngül söyüş meqamrnda işledilir.
[Altunbay:] Sən də, Toğrul, xristian hərif,
yaxın gəl! C.Cabbarlr. [Ağasefer:] Adə, ey
.
çayqıraqlı pəzəvəng hərif! Qrammofon niyə
susdu? Ə.Əbülhesen. // məc. Alçaq, yara-
maz (adr çekilmeye layiq olmayan adam
haqqrnda).
Nə var?
Nə oldu?
Həriflər
özgə bir səngərə doldu. S.Vurğun. Bomba-
tək partlaram döyüş zamanı; Bütün hərifləri
edərəm zəlil. S.Rüstem.
dan. Oyun yoldaşr; oyundaş. Hərif uduz-du.
Uşaqlardan biri o birilərinə him ilə bildirirdi ki, gələn hərif xamdır. H.Sarabski. Hərifin biri həmişə istər ki, aşıqlar alçı dursun, o birisi də gözünü dikib tovxanlara müntəzir olar. ü.Hacrbeyov.
klas. Sirdaş, yoldaş, munis. Bildim, qə-mini sənin, ki çoxdur; Qəm çəkməyə bir hə-rif yoxdur. Füzuli.
B a x rəqib
ci menada. Qara pəh-ləvan gördü, yox, hərif çox qüvvətlidir. "Koroğlu".

HƏRİLKİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Her il olan, her il baş ve-
ren. Bahar gəlmiş Bakıya; Hərilkindən daha şən. Z.Xelil.

HƏRİS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [ər.] Bir şeye hed-dinden artrq can atan, ona alude olan, onun düşkünü olan, teeşşüqü olan; gözüdoymaz, düşkün. [Bayram:] Amma çibin şirniyə həris olan kimi Tarverdi Pərzadə hərisdir.. M.F.Axundzade. Bazar camaatı belə pulsuz tamaşalara çox həris idi. Mir Celal. □ Həris olmaq
ehtirasla sevmek; çox sevmek, istemek. Uşaq şirniyə həris olur.
Teatr hərisi olmaq.
Pəri nənə Iskəndərin çaya həris olduğunu bildiyi üçün his basmış qara aftafanı ocağın üstünə qoyub su qızdır-dı, çay dəmləmək xəyalına düşdü. M.Hüseyn.

HƏRİSLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Herisleşmek"den f.is.

HƏRİSLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Tamahr, acgözlüyü
daha da artmaq. Hələ istismarın gündən-günə artması, sahibkarların həddindən artıq hərisləşib həyasızlaşması ən avam fəhlələrdə belə yeni duyğu yaratmışdır. M.S.Ordubadi.

HƏRİSLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bir şeyi etmeye, yaxud öyrenmeye, bilmeye gösterilen hedsiz heves, meyil, maraq; aludelik. Dükan qa-bağına toplaşanların əhvalatı öyrənmək hərisliyi daha da artırdı. Mir Celal. Qoş-qarda hələ lap uşaqlıqdan soyuq suya bir hərislik vardı. İ.Hüseynov.
Hərisliklə şeklinde zərf- acgözlükle, ehtirasla. Hərisliklə yemək.
Xosrov bəy
. yenə də vəhşi bir hərisliklə Zərrintac xanı-ma baxır.. S.Rehimov. [Nergiz:] Bütün bu hərəkətlərimdən özüm hərisliklə ləzzət çəkirdim. B.Bayramov.

HƏRKİ-HƏRKİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qayda-qanun,
nizam-intizam olmadrğr hal; özbaşrnalrq, başlr-başrnalrq, herc-merclik, qarrşrqlrq. Kasıb kəndçilər firqəyə yazılardılar, fəqət işlər hələ yaxşı bir nizama düşməmişdi, hərki-hərkilik idi. E.Sultanov. Hacı Əmiyə və Molla Nisəyə görə hərki-hərkilik əmələ gəlirdi, din-iman əldən gedirdi. M.İbrahimov.

HƏRLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Herlemek"den f.is.
zərf Dairevi, dövrevi, dövre vuraraq. Hərləmə durub tamaşa etmək.
[Demirov ve Mürşüdoğlu] hərləmə oturub, kababın başına toplaşdılar. S.Rehimov. // sif. çevre şeklinde olan; dairevi, girde. Hərləmə taxta.
Qoca üstündə oturduğu yekə hərləmə daşa çəkicini vuraraq:- Alt daşın varmı?
deyə soruşdu. S.Rehimov.

HƏRLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Dairevi şekilde here-
ket etdirmek; frrlatmaq, dolandrrmaq, her-lendirmek, aylandrrmaq. çarxı hərləmək.
Gözləri sevinclə gülən bir qız və oğlan çiyin-ciyinə verərək qüvvətli əllərilə böyük bir təkəri hərləyir. M.İbrahimov. Cavan fəhlə cəld bir hərəkətlə əlindəki açarı qu-yuya endiriləcək boruya keçirərək hərlədi.. M.Hüseyn.
Dalrnr qabağa, yuxarrsrnr aşağr ve ya eksine çevirmek; döndermek, dolandrrmaq, herlendirmek, o teref-bu terefe çevirmek. Buruqçu Salman kepkasını hərləyib, ona baxan gənclərə göz gəzdirir, Ağbulaq me-şələrinə səs sala-sala ucadan danışaraq sö-zünü qurtarmaq istəyirdi.. S.Rehimov. Yüngül, səssiz addımlarla [qadrn] manqalın yanına endi, arxasını gələn adama çevirib şişləri hərləməyə başladı. İ.Hüseynov. // Ha-vada frrlatmaq, dolandrrmaq, herlendirmek. Qamçını hərləmək. Qumbaranı hərləyib atmaq.
[Vaqif] qeyri-ixtiyari olaraq əlini pəncərəyə tərəf hərləyəndə güldana toxunub saldı. çemenzeminli. Usta Əbülqasım çəki-cini hərləyərək cavab verdi. S.Rehimov.
məc. Dalrsrnca düşüb izlemek, axtar-maq. Yaranal güclü qoşun götürüb, Nəbini dağlarda hərləməyə başladı. "Qaçaq Nebi".

HƏRLƏNDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Herlendirmek"den f.is.

HƏRLƏNDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax hərləmək 1 ve
ci menalarda. Onun [faytonçunun] əli tərpə-nir, şallağı havada hərləndirirdi. S.Rehimov.

HƏRLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Herlenmek"den f.is.

HƏRLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bir şeyin etrafrnda do-lanmaq, frrlanmaq, aylanmaq, dövre vurmaq. Bağın ətrafına hərlənmək.
Keçəl Həmzə çənlibeldə Dürata baxdığı zaman Qıratın da yan-yörəsinə hərlənib, özünə mehriban eləmişdi. "Koroğlu". Qoçaq ağacın dövrə-sinə hərlənib gövdəsinə yanaşdı.. M.Rzaqulu-zade. // xüs. öz oxu etrafrnda frrlanmaq, dolanmaq. çarx hərləndi və getdikcə kəndir açıldı. C.Cabbarlr. Val sürətlə hərlənir. Gənc bir Azərbaycan bəstəkarı tərəfindən ya-zılmış xəfif, rayihədar bir melodiya sərin yay küləyinə qarışaraq, talvardan uzaqlara qanad çalır. İ.Əfendiyev. // Havada dövre vurmaq. Sərçələr bağın üstündə hərlənir.
çox yeriməyib uşaq durdu, başının üstə bir gecəquşu hərlənib fırlanırdı. çemenzeminli.
Gezmek, dolaşmaq, dolanmaq, geziş-mek. Bir az bulvarda hərlənmək.
O tərəf-dən padşah qızı dağda nə qədər hərləndisə, Güloğlanı tapa bilmədi. (Nağrl). Sübhan-verdizadə hərlənib əlini zəngin düyməsinə dayadı, katib içəriyə girdi. S.Rehimov.
məc. Gelib keçmek, ötüb keçmek, dola-nrb keçmek. Əsrlər hərləndi.
Illər, aylar gəldi, hərləndi, Şəms axırda bir şəhərə çatdı.
(Nağrl).
məc. Qurdalanmaq, vurnuxmaq. Orada nə hərlənirdin?
[Eyvaz:] Bu gecə vaxtı bu-rada nə hərlənirsən? "Koroğlu".

HƏRLƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax hərləmək
ci me-
nada.

HƏRRAC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir mülkün, şeyin en çox pul verene verilmek üzre açrq satrşa qo-yulmasr; auksion, müzaide. Bir yerdə ki, millətin haqqı hərrac malıdır; O ölkədə Vətən də, el də satılmalıdır. B.Vahabzade. □ Hərrac bazarı
qedimde qul satrlan bazar. Yerli Azərbaycan feodalının hərrac bazarından satın alınmış qulu olan Elxan Azərbaycan xalqının bütün düşmənlərini öz şəxsi düşməni adlandırır və onlara qarşı çıxır. M.Arif. Hərraca qoymaq
herrac qaydasr ile satrşa qoymaq. Mülkü hərraca qoymaq.
[Koroğlu Bolu beye dedi:] Balam, bu Həsən paşa mənim yolumda qız-larını nə yaman hərraca qoyub satır? "Koroğlu". [Hacr Əhmed:] Bəs mən ölmü-şəm ki, diri-diri mənim bağımı hərraca qo-yasan? C.Cabbarlr.

HƏRTƏRƏFLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir şeyin bütün cehet-lerini qavrayan, onun her terefini nezerde tutan; etraflr, hercehetli. Məsələnin hərtə-rəfli müzakirəsi. Hərtərəfli inkişaf. Hərtə-rəfli bilik.
"Molla Nəsrəddin" çürümüş, köhnə, yaramaz, üfunət saçan həyat və ictimai əlaqələrin hərtərəfli və öldürücü tən-qidçisidir. M.İbrahimov. // Zerf menasrnda. Hərtərəfli kömək göstərmək.
[Murad] görəcəyi işi hərtərəfli mühakimə edərdi. S.Hüseyn.

HƏRZƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
is. Menasrz söz, boş söz, hedyan, söyüş. Bu hərzəvü hədyanlara kimlər qulaq asdı; Kim verdi bu axmaq sözə qiymət, uçitellər? M.Ə.Sabir.
sif. Menasrz, boş, cefeng, nalayiq. Hər-zə sözün mərəzi gələr. (Ata. sözü). Zeynal özünün və evinə gələn qonaqlarının hər bir nalayiq və hərzə hərəkətlərini "yeni həyatın icabatı" deyə göstərmiş,
. Mehribandan üzr istəməklə könlünü ələ almışdı. S.Hüseyn. // Zerf menasrnda. Adam var ki, dediyindən utanmaz; Hey hərzə danışır üzə dünyada. Aşrq Əlesger. Hərzə danışma, kişi, gözlə ədəb, zinhar! M.Ə.Sabir.

sif. Boşboğaz, çerençi, lağlağr, ağzr-göyçek, ağzryava, herzegu. Yoxsa, ay hərzə kişi, bir quru sözdən ötəri; Darıxırsan, deməyirsən ki, uşaqdır uşağım. M.Ə.Sabir. Kapitan hərzə adamlara məxsus bir əda ilə gülümsədi. P.Makulu.
◊ Hərzə yerə
boş yere, ebes yere, me-nasrz. Hərzə yerə laflar vurarsan; Torpaq ilə gülü sovurarsan. Xetayi.

HƏRZƏ-HƏRZƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Menasrz, boş-boş.
Hərzə-hərzə danışıb gülməz idim; Ər nə şey olduğunu bilməz idim. M.Ə.Sabir. // sif. Nalayiq, edebsiz, heyasrz. Səlim ağa hiss etdi ki, bircə an ayaq saxlasa, söyüş qarışıq hərzə-hərzə sözlər eşidəcək. M.İbrahimov.

HƏRZƏKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HƏRZƏGU sif. ve is. [ər. herze ve fars.
..kar,
..gu] Herze danrşan, boşboğazlrq eden; boşboğaz. Hərzəkar adam. Hərzəkarın biridir.
Baxma firibinə hərzəgu-ların; Aralıq vurmaqdı işi buların. Q.Zakir.

HƏRZƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Boşboğazlrq, naqqallrq, zevzeklik; heyasrzlrq, srrtrqlrq, edebsizlik, utanmazlrq, ağzryavalrq, ağzrpertövlük.
□ Hərzəlik etmək
herze-herze danrş-maq, edebsiz danrşmaq, yava-yava sözler danrşmaq, heyvere sözler demek, ağzrna geleni danrşmaq.

HƏS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

təql. Minik ve ya qoşqu heyvanrnr dala vermek üçün çrxarrlan ses. "Həs" deyib atın yüyənini dartdı.