Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HƏYASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. üzünde abrr-heya olma-yan; abrrsrz, utanmaz, edebsiz, arlanmaz, ar-srz. [Qehreman:] Mən [xanrmr] ilk dəfə görürəm... Amma yamanca həyasız qadın-dır. H.Nezerli. // İs. menasrnda. Der:
Hara gəlibsən, ey həyasız; Əldən bu işi nola qoya-sız! Xetayi. [Veys:] Yox, dövlətli həyasızlar özlərini abırlı sayıb, arvadlarını gizlətsin-lər, bizimkilər abırlı ola-ola açıq gəzsinlər! Ə.Əbülhesen.

HƏYASIZ(CASINA) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Heyasrzlrqla, edebsizcesine, utanmazcasrna, çekinmeden, heya etmeden, utanmadan, arsrz-arsrz. Konkada oturan ağyaxalı bir rus çinovniki ara vermədən həyasızcasına mırt-mırt mırıl-danırdı. M.S.Ordubadi. Bu lütlərin, acların işləri kimi sözləri də çox həyasızcasına aş-kar, açıq deyilirdi. Ə.Əbülhesen.

HƏYASIZLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Heyasrzlaşmaq"dan
f.is.

HƏYASIZLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Daha da heyasrz ol-maq, srrtrqlaşmaq, arsrzlaşmaq, qudurmaq. Cəza almadıqca həyasızlaşmaq cinayətka-rın adətidir. M.İbrahimov.

HƏYASIZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Abrrsrzlrq, utanmazlrq, arsrzlrq, edebsizlik, srrtrqlrq; heyasrz, abrr-srz hereket, söz. Kök və əndamlı xanımın baxışlarından nə isə həyasızlığa oxşar bir cəsarət tökülürdü. M.İbrahimov. Səməndər
[Nergizin] həyasızlığına görə hiddətlən-mişdi. B.Bayramov.

HƏYAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Materiyanrn hereketi-nin müeyyen inkişaf merhelesinde emele gelen xüsusi formasr; varlrq, dirilik. Yerdə həyatın əmələ gəlməsi.
Bunları duyduqca, düşündükcə mən; Həyata, varlığa məftun oluram. S.Vurğun.
Omür. Əşrəf həyatında hələ heç bir qəh-rəmanlıq eləməmişdi. S.Rehman. Bir gün hə-yatımda yellər qopacaq; Omür öz tağından salacaq məni. M.Araz.
Canlr vücudun törediyi andan yox olana qederki dövr (bütöv dövr ve ya onun bir hissesi); ömür. Həyatında bir dəfə də olsun xəstələnməyib. Həyatının məsud çağları.
Hər kəs bilir həyatın sonu ölümdür; Ah bu qəmli dəyişmə yaman zülümdür. M.Müşfiq. Şam əgər yanmırsa, yaşamır demək; Onun da həyatı yanmağındadır! B.Vahabzade. // İnsanrn keçirdiyi ömür ve gördüyü işler; tercümeyi-hal. Oz həyatından danışmaq.
Açıb qarşısında külliyyatını; Oyrənir şairin o, həyatını! S.Vurğun. [Zerqelem] həyatın-dan və ailəsindən danışdı. Ə.Sadrq. // Bir adamrn müeyyen yerde yaşadrğr dövr. M.F.Axundzadənin Tiflis həyatı.
Beləliklə, Qəhrəmanın texnikum həyatı davam edirdi. S.Rehimov. Cəbhə həyatı günü-gündən [Fi-ridunun] qanına, vərdişinə keçirdi. Mir Celal. // Meişet, yaşayrş qaydasr. Avropa həyat tərzi. Şəhər həyatı. Kənd həyatı. // Dolanacaq, yaşayrş terzi. Tüfeyli həyat. Köçəri həyat. Sərsəri həyat. // Dirilik, can-lrlrq. Həyat əsəri yoxdur. // məc. Canlanma, dirçelme, hereket, qaynaşma, qrzğrn fealiy-yet. Tikinti sahəsində həyat qaynayır.
məc. İnsanda cismani ve menevi qüv-velerin tezahürü. Onun hərəkət və sözlə-rində coşqun həyat duyulur. □ Həyat eşqi
yaşamaq arzusu. İnsanların ürəyində yeni bir həyat eşqi oyandı. Ə.Memmedxanlr. çırpınsın həyat eşqi; Gözlərində, qanında; Bundan ləkə görünməz; İnan ki, vicdanında.
N.Refibeyli.
Her hansr bir sahede yaşayrş ve inki-
şafr seciyyelendiren hadiselerin mecmusu.
Olkənin təsərrüfat həyatı. Beynəlxalq həyat.
Mədəni həyat. Mənəvi həyat.
HƏYAT
Bizi ehate eden real varlrq. Elmin həyatla əlaqəsi. Elm həyatdan ayrı yaşaya bilməz.
◊ Həyat keçirmək (sürmək)
yaşamaq, ömür sürmek, ömrünü bu ve ya başqa terz-de keçirmek. İçərişəhərdə qaranlıq, dar bir dalanda kiçik bir otaq tutub anamla yoxsul həyat keçirirdik. A.Şaiq. Uzun illər böyük bir etibara malik olan Nemətullayev çox sakit həyat sürər və gələcək üçün ehtiyat görərdi. S.Rehimov. Həyat vermək
canlandrr-maq, ruhlandrrmaq. O vicdan qızının ehti-şamı çar; Qəlbə həyat verir gülümsəyərək. S.Vurğun. Həyat yoldaşı
er ve ya arvad. [Mesme:] Kor Seyidə nişanlandığım gün-dən təsəvvür etdiyim gənc həyat yoldaşım-dan məhrum edilmişdim. S.Hüseyn. Həyat yoldaşıdır Gülyaz; Dağlarda bəslənmiş bu gül. A.Şaiq. Həyata keçirilmək
yerine yetirilmek, tetbiq edilmek. [Fexreddin:] Mərhum Atabəy Məhəmmədin qətlində hə-yata keçirilən macəranın təkrar olunma-ması üçün belə də lazım idi. M.S.Ordubadi. Həyata keçirmək
yerine yetirmek, tetbiq etmek. [Hemze] şəhərdə şəriki ilə bu planı həyata keçirmək üçün konkret layihə də hazırlamış, elə buna görə də
. qardaşı Salamı tələsik şəhərə göndərmişdi. Ə.Əbülhesen. Həyata keçmək
tetbiq olunmaq. [Hücum haqqrnda] müqavilə olduqca müvəffəqiyyətli bir surətdə həyata keçdi. M.S.Ordubadi. Həyata qaytarmaq
diriltmek, ölümden qurtarmaq, ağrr, tehlükeli xestelikden qur-tarmaq. Artıq heç bir dava-dərman ananı həyata qaytara bilməzdi.. Ə.Memmedxanlr. Həyata vida etmək
bax həyatla vida-laşmaq. Həyatdan geri qalmaq
heyatrn telebi ile ayaqlaşa bilmemek. Ey mənim gözəl qızım; Qalma həyatdan geri; Oxu mü-kəmməl, qızım. M.Müşfiq. Həyatın nəbzini tutmaq
heyatrn telebine göre yaşamaq, heyatdan geri qalmamaq. Həyatını qurban vermək
canrnr feda etmek, ölmek (bir şexs ve ya bir iş yolunda). Həyatından keçmək
bir adam ve ya bir şey yolunda canrnr feda etmek. Həyatla vidalaşmaq tənt.
ölmek. Axşam küləkləri qarşısında uçub gedən yarpaqlar həyatla vidalaşaraq yoxluğa gedən bir bəxtin vəziyyətini təsdiq
edir. M.S.Ordubadi. Həyat-məmat məsə-ləsi
bax olüm-dirim məsələsi ("ölüm-dirim"de).

HƏYATBƏXŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. heyat ve fars.
..bexş] kit. bax həyatverici. Həyatbəxş və həssas bir hava [Muxtarla xanrma] təmas edərkən qıdıqlandırdı, coşdurdu. çemenzeminli.

HƏYATİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Heyatla, dirilikle bağlr olan. Həyati proseslərin getməsi üçün orqanizm müəyyən enerji sərf etməlidir ki, bu da tənəffüs prosesində əldə edilir. "Bitki fiziologiyasr". // Heqiqi heyatr, gerçekliyi eks etdiren, heqiqete yaxrn, uyğun olan, heyatdan götürülmüş; inandrrrcr. Həyati roman.
[Elçin:] Neftçilərin yürütdükləri mühakimələr həyati idi. Z.Xelil.
məc. Zeruri, vacib, çox mühüm. Türk teatrosu
. Azərbaycan üçün həyati məsələ-dir və bunun barəsində [jurnal] ətraflıca danışmalıdır. Ə.Haqverdiyev.

HƏYATİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Heyatla bağlr olma,
heyatdan götürülme, heqiqete uyğunluq. Portretin həyatiliyi. Mövzunun aktuallığı və həyatiliyi.
məc. Yaşama ve inkişaf etme qabiliy-yeti. Canlı dilin həyatiliyi.
məc. Zerurilik, vaciblik, mühümlük. Tə-ləbatın həyatiliyi.

HƏYATPƏRƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. heyat ve fars.
..pe-rest] b a x həyatsevər. Kəndli həyatpərəst adamdır. Mir Celal.

HƏYATSEVƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HƏYATSEVƏR sif. He-yatr seven, ondan zövq alan; şen, hemişe şad; şux. Züleyxa
. təbiətən canlı, həyatsevən bir qız idi. M.İbrahimov.

HƏYATSEVƏRLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heyatr, şen yaşa-
mağr sevme, ondan zövq alma. Doğrudur, öz ruhu etibarilə şənlik və həyatsevərlik təbliğ edən ["Don-Juan", "Zoren tebib", "Bağa qrnrnr beyenmez"] tamaşalarda Mol-yer satirası çox zəif idi. C.Ceferov.

HƏYATVERİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Heyat veren, canlan-drran, cana getiren, heyatbexş. Həyatverici təmiz hava.
İlk baharın yeni həyatverici günəşi
. soyuq qış havasına qələbə çalmaq-da idi. S.Hüseyn. Bu ətirli, həyatverici yaz küləyi hamını ayıltdı. Mir Celal.

HƏYƏCAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Her hansr bir se-bebden doğan daxili telaş, narahatlrq, teşviş,
iztirab. Qətibənin iztirab və həyəcanı həddin-dən aşmışdı. M.S.Ordubadi. Ağca həyəcandan qızarmış, başını aşağı salmışdı. Mir Celal. □ Həyəcan keçirmək
narahat olmaq, telaş keçirmek, iztirab keçirmek, heyecanlanmaq. çərkəz, dostunun da həyəcan keçirəcəyini, bu xəbəri eşidən kimi əl-ayağa düşəcəyini və onun dərdinə şərik olacağını gözləyirdi. İ.Şrxlr. Teymur qaranlıqda qızın üzünü görə bilməsə də, onun həyəcan keçirdiyini hiss etdi. H.Se-yidbeyli. □ Həyəcana düşmək (gəlmək)
teşvişe düşmek, narahat olmaq, heyecanlan-maq, iztiraba düşmek. Vəliəhdə gəldikdə, gö-zəl qızın həya tərləri içərisində üzdüyünü gö-rüncə həyəcana düşmüşdü. M.S.Ordubadi. [Musa kişi] Firidunu görmədikdə həyəcana düşdü. M.İbrahimov.
Velvele, çaxnaşma, küy. [Terxan:] Bax, nədir o axın, yürüş, həyəcan? A.Şaiq.
Tehlüke, tehlükeli veziyyet, hemin ve-ziyyeti bildiren siqnal. Həyəcan siqnalı döyüşçüləri ayağa qaldırdı. Ə.Veliyev.
məc. Dalğalanma, kükreme, coşma, tüğ-yan. Dənizin həyəcanını sahilin sakitliyi əvəz eləmişdi. B.Bayramov.
Həyəcanla şeklinde zərf- heyecan
içinde, heyecanlr suretde, coşqunluqla. Həyə-
canla danışmaq. Həyəcanla oxumaq.
Sinif
qapıları açılır birdən; çıxır həyəcanla bir-
bir uşaqlar. N.Refibeyli. Günlər həyəcanla
ötüşdü bir-bir; Yatmadım bəzən də səhərə
qədər. N.Xezri.

HƏYƏCANLANDIRICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Heyecana
getiren, telaş doğuran, teşvişe salan, heye-canlandrran.

HƏYƏCANLANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Heyecanlandrr-
maq"dan f.is.

HƏYƏCANLANDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Heyecana
salmaq, telaşa salmaq, teşvişe salmaq. Bu gün gördüklərimiz bizi xeyli həyəcanlandır-mışdı. R.Rza. Cavahirin keçirdiyi vəziyyət Teymuru da get-gedə həyəcanlandırır. H.Seyidbeyli.

HƏYƏCANLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Heyecanlanmaq"-
dan f.is. Əgər Şamxalın baxışlarındakı ür-kəklik olmasaydı, çərkəz onun həyəcanlan-masına fikir verməzdi. İ.Şrxlr.

HƏYƏCANLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Heyecana gel-
mek, heyecan keçirmek, telaş keçirmek, teş¬vişe düşmek. Saatın əqrəbi biri göstərəndə Tahir həyəcanlanmağa başladı. M.Hüseyn.

HƏYƏCANLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Heyecan keçiren,
heyecan duyan, esebi, esebiyyet halrnda olan, coşmuş. Məhərrəm bütün ömründə bu qədər həyəcanlı olmamışdı. H.Nezerli. Sevinc Ismayılzadəyə:
Sizə nə olub, niyə belə həyəcanlısınız? Z.Xelil. // Heyecan, telaş, iztirab, narahatlrq ifade eden. Həyə-canlı nəzər. Həyəcanlı sözlər.
Biz bu hə-yəcanlı baxışlarda insan ürəyinin ən əziz, ən müqəddəs hisslərini oxuyuruq. M.İbrahimov. // Heyecan, iztirab doğuran. Həyəcanlı xəbər.
Birdən eşitdiyim həyəcanlı bir səs məni yuxudan ayıltdı. S.Hüseyn. [Sefer ve Tanrrverdi: həyəcanlı bir səslə:]
Allah özü bağışlasın. Qurban da belə getdi... A.Şaiq. // Heyecan ve iztirabla dolu; teşvişli, iztirablr. Həyəcanlı anlar.
Neft və milyon-lar şəhəri Bakı həyəcanlı günlər keçirirdi. M.Hüseyn. // Zerf menasrnda. Həyəcanlı danışmaq.
[Qonaq Mollanrn] hirsli-hirsli təsbeh çevirdiyini, həm də çox həyəcanlı olduğunu sezdi. İ.Şrxlr.
məc. Coşqun, telatümlü, dalğalr. Həyə-canlı dəniz.

HƏYƏCANSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Heyecan keçirmeden, heyecan duymadan; sakit.
.Həyəcansız dar gəlir; Mənə köksün qəfəsi. B.Vahabzade.

HƏYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Adeten evin qabağrn-da etrafr hasar ve ya başqa binalarrn divar-larr ile ehate olunmuş sahe. [Gülsüm] qapını ahəstə açıb çıxdı həyətə və sinəsini sərin hava ilə doldurub boşaltdı. Ə.Haqverdiyev. Hər evin həyətində nar və gilənar ağacları ilə dolu bağlar var. İ.Əfendiyev. Xəstəxana həyətində bülbül oxuyur; Tibb bacısı dönüb baxır əlində dərman. M.Araz. // Her hansr tikilini dövreleyen açrq sahe. [Hacr Əhmed:] Bardaqları uşağın əlindən alıb, [mektebin] həyətində yerə elə çırpmışam ki, saxsıları
. indi də elə oradadır. C.Cabbarlr. [Seriyye xala:] Gülnaz, qızım, soraqlaş, heç olmasa məscidi tapaq, bəlkə məscid həyətində dal-dalanmalı bir yer oldu. M.İbrahimov.
Bütün teserrüfat tikilileri ile birlikde kendli evi; ayrrca kendli teserrüfatr. Kənd 150 həyəti birləşdirir.
Heyvan, teserrüfat inventarr ve s. üçün bina; ümumiyyetle, tikili. Həyətləri birləş-dirib torpaq yola çıxan, sonra da sahildəki çəmənliyi çalın-çarpaz doğrayıb Kürə enən cığırları ot basmış, kəndin üst tərəfindəki təpələrin rəngi dəyişmişdi. İ.Şrxlr.

HƏYƏTARASI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir neçe heyetin ara-
srnda olan. Həyətarası yol.

HƏYƏT-BACA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HƏYƏT-BUCAQ top. Heyet ve onda olan tikililer. [Ağa Kerim xan:]
.Leyla, yaxın gəl, diqqət və səy ilə həyət-bacanı təmiz-təmiz süpürtdürüb, gül kimi eylətdirərsən. N.Vezirov. [Əsger bey Rza beye:] Sizli-mənli axtaraq, görək bu kağız-kuğuzu ora-bura yapışdıran, həyət-bucağa tökən kimdir? Ə.Veliyev.

HƏYƏTYANI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Ferdi teserrüfatrn ya-
nrnda olan. Həyətyanı bostan. Həyətyanı bağ. Həyətyanı torpaq sahəsi.