Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XALTURAÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Xaltura ile meş-ğul olma, xaltura yolu ile pul qazanma.
Başdansovma ve bacarrqsrz görülen iş.

XALVAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Azerbaycanrn müxtelif yer-lerinde müxtelif ağrrlrqda (texminen 400 kq ağrrlrğrnda) olan köhne çeki ölçüsü. Hesab var dinarla, bəxşiş var xalvarla. (Ata. sözü). [Hacr Mehdi:] Demək ki, bugünkü qiymət, xalvarı 25 tümən? M.S.Ordubadi. [Cavad:] O günləri Məşədi Babanın qızının kəbini kə-siləndə iki xalvar buğda,
. bir kəllə qənd və bir girvənkə çay gətirmişdilər. B.Talrblr.
məh. Bir xalvar toxum ekilecek qeder sahe. Zeynəb Heydərə gələndən üç il sonra Kərbəlayı Ismayıl vəfat edib
. və iki xalvar zəmi qoyub getdi. C.Memmedquluzade.
0 Bir xalvar
çoxlu, külli miqdarda. [Hik-met İsfahani:]
.Mən axı o ruznaməyə hər ay bir xalvar pul xərcləyirəm. M.İbrahimov. [Maral:] Sizdən də Kayana bir xalvar salam-dua aparıram. Ə.Əbülhesen.

XAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Əle öyrenmemiş, ehlileşme-miş. Xam quş.
.Həmişə də qiymətli xam atı alıram ki, onu qoşquya öyrədim. C.Memmed-quluzade. [Servinaz:] Xam cöngə kimi ha-valanıb çıxıblar dağ döşünə,
. bu əl boyda tifil bunların gözünə tikan kimi batır. B.Bayramov.
Əkilmemiş, ekine düşmemiş, şumlanma-mrş, sürülmemiş, işlenmemiş, el deymemiş. [Muxtar kişi Adileye:] Eşidirsən təpənin dalından gələn o gur səsi? Təzə aldığımız traktordur, güney talada xam torpağı sökür. Ə.Memmedxanlr. // Eyni menada otlaq, çe-men ve s. Xam örüş.
[Ramazan Sahib mü-ellime:] Qərəz, uzun sözün qısası, bəylər xamda otlayan buğa kimi tutuşdular. M.İbra-himov. Mal-qara xam otluğa dağılıb şırtha-şırt otlayırdı. M.Hüseyn.
öz tebii halrnda olan, eridilmemiş. Xam piy. Xam quyruq.
.Uzaqdan-uzağa xam gümüş kimi; Ağaran səhradan necə əl çəkim? M.Müşfiq.
Aşrya qoyulmamrş, aşrlanmamrş, iş-lenmemiş. Xam dəri.
Bu alçaq binaların damlarında
. xam və yarımxam keçi, qoyun dərilərinə rast gəlmək olardı. P.Makulu.
çiy, bişmemiş. Xam ət. Xam kərpic.
dan. Deymemiş, yetişmemiş, kal. Xam meyvə.
çıxma ərik ağacına bihudə, dil-bərim; Yen gəl aşağı, nə yetkini var, nə xami var. M.Möcüz.
məc. Yetkin olmayan, tecrübesiz, püx-teleşmemiş, hazrrlrqsrz, verdişsiz. [Şe-kinski:] Mən xam bir aktrisanı səhnəyə bu-raxa bilmərəm. C.Cabbarlr. [Əsger] gah ba-zarın bu başında, gah o başında xam müş-təri axtarır ki, saqqalını qırxıb, cibini kəssin. B.Talrblr. // İs. menasrnda. Xamın gözü böyük olar. (Ata. sözü). [Qemer:] Sən hələ xamsan, püxtə olmağa çox səfər gərək... S.S.Axundov.
0 Xam düşmək
bir işin neticesini ev-velceden düşünmediyi, lazrmrnca derk etme-diyi üçün yanrlmaq, sehv iş görmek. Mən özüm də əvvəl xam düşdüm və keçən il get-dim Bakıya, 5 manat verdim, qəbz aldım... C.Memmedquluzade. Xam ələ salmaq xam salmaq
qarşrsrndakrnr xam, tecrübe-siz, bacarrqsrz, anlaqsrz, xebersiz sayaraq, bundan istifade etmeye çalrşmaq. Cəfər paşa istəyirdi ki, onu xam salsın. "Koroğlu". [Memişov:] Ay şeytana papış tikən Manaf sən də məni xam ələ salıb dindirmə, da-nışmayacağam. M.İbrahimov. Xam xəyal
heyata keçirile bilmeyen, bir xeyal olaraq qa-lan, mümkün olmayan iş, arzu, mesele; boş xeyal. [Kerimov Aydrna:] Sən xam xəyalla-rınla mənim başımı doldurma. H.Seyidbeyli. Xam xəyal eləmək (olmaq)
yanlrş xeyala düşmek, sehv fikirde olmaq. [Zalxa:] Tarverdi bir zad gətirəcəkdirmi ki, yarısın sənə verə? Sən niyə beləxamxəyal olursan? M.F.Axund-zade. [Növberliler:] Keçən il Surxab məhəllə-sinin dəstəsinə zor gəlmişdiniz, olmaya xam xəyal olubsunuz. P.Makulu. Xam tovlamaq
bax xam ələ salmaq. Bizdən gözünü yığ ki, sənə aldanan olmaz; Get onları xam tovla ki, təzvir eləyirsən? M.Ə.Sabir. [Alr Sefi beye:] Bizi xam tovlamışdın, il uzunu işlədib bir qə-pik də vermirdin.. Daha indi bəy-zaddəbdən düşdü.. çemenzeminli.

XAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çiy südün üzü, qaymağr, smetan. Həmayıl durub camışın xamasını, beçənin balını, buğdanın çörəyini gətirib qoydu Ələs-gərin qabağına. "Aşrq Əlesger".

XAMAÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xama hazrrlayan adam.

XAM-XAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bişmemiş, çiy-çiy, xam halda. Əti xam-xam yemək.
zərfAvam adam kimi. Nə xam-xam da-nışırsan.
[Deveçi] xam-xam bağırmağa baş-ladı. S.Veliyev.

XAMIT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qoşqu heyvanlarrnrn boynuna keçirilen üstü yumşaq boyunduruq. Qoca
. atların xamıtını düzəltmək bəhanəsilə yerə düşüb arabanın qabağında bir xeyli qur-dalandı. M.Hüseyn.

XAMITQIÇ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Ayaqlarr (qrçlarr) eyri, eyriqrç, xamrtpaça. Qızın anadangəlmə qüsuru var idi
qılçaları əyri idi (el ara-sında belələrinə xamıtqıç deyirlər). S.Dağlr.

XAMITLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xamrtlamaq"dan f.is.

XAMITLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Boynuna xamrt ke-çirmek.

XAMITLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xamrtlanmaq"dan f.is.

XAMITLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Boynuna xamrt keçirilmek.

XAMITLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Boynuna xamrt keçirilmiş. Xamıtlı at.

XAMLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xamlamaq"dan f.is.

XAMLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Uzun müddet meşğul olmadrğr üçün yaddan çrxarmaq, yadrrğa-maq, unutmaq. [Qedir:] Haçandan minik gör-mədiyi üçün xamlayacağını yəqin etmişdi.
Mir Celal.
məc. Xam hesab ederek aldatmağa ça-lrşmaq, xam tapmaq. [Əmrulla Gülsabaha:] [ötgün] də sizi xamlayıbdır, siz də hələ deyirsiniz ki, belə. C.Cabbarlr.

XAMLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xamlaşmaq"dan f.is.

XAMLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xamlamaq
ci menada.

XAMLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İşe yaxşr beled olmama; tecrübesizlik, naşrlrq, nabeledlik. Planların alt-üst olmasına səbəb Kəşaninin [qan-mazlrğr] və xamlığı olmuşdu. Qantemir. Kürd

Əhməd onun ticarət işlərindəki xamlığına güldü. M.İbrahimov.

XAMMAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Sonradan senayede müxtelif şeyler emal edilmek üçün yerden çrxarrlan ve ya istehsal edilen material. Sənaye üçün xammal.
Tədqiqat nəticəsində aşkar edil-mişdir ki, Azərbaycan öz zəngin mədən ehti-yatları ilə mədən sənayesinin ən mühüm xam-mal mənbəyidir. M.Qaşqay. // məc. Amerika-ya ağıl axır, beyin axır;
. Beyinləri xammal kimi daşıyırlar; Qalaq-qalaq. B.Vahabzade.

XAMNA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xam, işlenmemiş ipek.

XAMUŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars.] Dinmez, susmuş, sa-kit (halda). Xamuş dayanmaq. Xamuş olmaq.
Nadir daxil oldu, qeybət kəsildi, hamısı xa-muş oturub çay içməyə məşğul oldu. B.Talrblr. // Əmr şeklinde: xamuş!
sus! dinme! sakit! sessiz! Mən böylə kəlamə dutmazam guş; Leyli sözü söylə, yoxsa xamuş! Füzuli. [Şah qezeble:] Xamuş! Artıq söz lazım deyildir. U.Hacrbeyov. □ Xamuş eləmək (etmək)
1) susdurmaq. Mədhi-güldən bülbüli gülşən-də xamuş eylədim. S.Ə.Şirvani; 2) məc. keçir-mek, söndürmek. Kəsdim öz əlimlə öz ayağım; Xamuş elədim mən öz çırağım. M.Ə.Sabir. Xamuş olmaq
1) susmaq, sesini kesmek, dinmemek, sakit olmaq. [Ceferqulu xan:] Camaat, xamuş olun, Ağa Məhəmməd xan söz demək istəyir. Ə.Haqverdiyev; 2) məc. keçmek, sönmek. Gah olur xamuş, gahi od-lanır yerdən çıraq. Qövsi.

XAMUŞAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

klas. bax xamuşluq. Dərə, təpə sakitlikdir, xamuşan; Yoxdur kənd için-də bir nəfər insan. A.Sehhet.

XAMUŞANLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

köhn. bax xamuşluq. Ət-raf tamam xamuşanlıq idi. S.M.Qenizade.

XAMUŞLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Sakitlik, sükut, sessizlik.
Gecə ortasından aşmışdı və yayın isti xamuş-luğunu pozan ancaq minarədən gələn mi-nacat səsi idi. B.Talrblr. Səfərqabağı ailədə olan bu ani xamuşluq içərisində bu barədə hər kəs bir cürə düşünürdü. S.Rehimov.

XAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tar.
Orta esrlerde Şerq ölke-lerinin bir çoxunda feodal hakimlerin titulu ve bu titulu daşryan şexs. Bir əkinçi gedirdi məstanə; Yolda ol rast gəldi bir xanə. S.Ə.Şirvani.
cu ilin yayında Naxçıvan xan-larının cavanları Keçiliyə ova gəlmişdilər. E.Sultanov. Müxtəlif yerlərdən ruhanilərin, mülkədarların, bəy və xanların "Əkinçi"yə hücumu artıb şiddət edirdi. M.İbrahimov. // Bu zümreye mensub adamlarrn adrna elave edilen leqeb. Alı kişi neçə illər idi ki, Həsən xana ilxı otarırdı. "Koroğlu". Almış sifarişi Hüseynqulu xan; Ildırım tökülür qaş-qabağından. S.Vurğun.
məc. Ağa, hökmran. Necə ki yar ilə həm-zəban idim; Xalq içində sultan idim, xan idim. Q.Zakir.
köhn. Aşrq-aşrq oyununda: başçr, ha-kim. Bu oyunda iştirak edənlər öz ara-larında birini "xan" seçərdilər. H.Sarabski. Əvvəllər kənd uşaqları, "xan cığal olar"
deyə [Memmedxanla] oynamaq istəməsələr də, sonralar razılıq vermişdilər. P.Makulu.
məc. Obrazlr teşbehlerde: canalrcr, iş-veli, nazlr gözlere işare. Müddətdi həsrə-təm, bir gəz bəri bax; O xan gözlərinin sədəqəsi canım. Q.Zakir.
Bezi mürekkeb kişi adlarrnrn ikinci ter-kib hissesi; mes.: Muradxan, İsmixan, Selimxan.
0 Xan ilə aş (plov) yemir ki bığı yağa batar
çox meğrur, lovğa, tekebbürlü adam haqqrnda. [Sultan bey:] Əşi, xan ilə aş yemi-rəm ki, bığım yağa batar.. U.Hacrbeyov.