Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XANİMAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Ev-eşik, ata yur-du, ocaq, dudman, mesken. Yolunda keçmi-şəm şirin canımdan; Tərk oldum vətəndən, xanimanımdan. Aşrq Əlesger. Get ata-ana-nın tez al qanını; Dağıt Ağpoladın xanima-nını. A.Sehhet. [Cahangir bey:] Ta səndən ötəri xanimandan əl çəkib düşmüşəm bərrü biyabanə. N.Vezirov.
Ev, ev adamlarr, aile. Ipək döşəməli xa-nimanlardan; Rəqqasə qızların səsi yüksə-lir. S.Vurğun. [İsmayrl:] Uşaqlar, bu xani-manın daşını daş üstə qoymayacağıq, od-layın! P.Makulu. Yanan xanimanlardan körpələrin ağlaşma səsləri ucalır. M.Rzaqu-luzade. // Mec. menada. Könül xanimanın abad eyləyib; Yıxan gözlərinin sədəqəsi canım. Q.Zakir. Könül viran qalan bir xa-nimandır; Deyib-danışmayır xeyli zaman-dır. S.Vurğun.

XANİMANLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xanimanr, yurdu, mes-keni, ev-eşiyi olan.

XANİMANSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xanimanr, yurdu, mes-keni, ev-eşiyi olmayan; yurdsuz. ölürəm imdi burda qürbətdə; Xanimansız, yetim, əsarətdə.
A.Sehhet. Bax, küçələrdə seyr edir bir sürü xanimansız; Ac-yalavac zarıldayır arvad-uşaq gümansız. C.Cabbarlr.

XANLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Hakimlik. Xanlıq sürmək. Xanlıq eləmək.
Bilmirəm neyləyir ol xan-lığı ya dünyanı; Hər kimin dövləti vardır, odur əsrin xanı.. S.Ə.Şirvani. [Mirze Teqi:] Bəli, Iranda xanlıq var ikən Iran dirilməz.
C.Cabbarlr.
Xana mexsus, xana mensub. Xanlıq mülk. Xanlıq imarət.
Hələ əri xanlıq evinə çatmamış, arvad özünü ona yetirmək, onu qaçmağa təşviq etmək istədi. P.Makulu. // Xanrn idaresi altrnda olan memleket, ölke, erazi. Bakı xanlığı. Irəvan xanlığı.

XANZADƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [xan ve fars.
..zade] Xan oğlu, xan balasr, xan neslinden olan adam. [İbrahim:] Bu saat hamı xanzadələrin, şahzadələrin qızları sənə həsəd aparır. Ə.Haqverdiyev. [Kendliler] Allaha pənah, hələ ki bu şəhərdən gələn xanzadələrin heç birindən xeyir iş baş verməyib
deyib qəzavü-qədərə bel bağladılar. çemenze-minli. [Cemaleddin:]
.O adama öz tərəfim-dən izin verdim və onun sədaqətinə əminəm. Bu, kirmanlı Mirzə Rza adında bir xanza-dədir. C.Cabbarlr.

XAÖS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Tam qarrşrqlrq, qarmaqa-rrşrqlrq, nizamsrzlrq, herc-merclik, qayda-srzlrq, sistemsizlik.
.Həyat, baş açılmaz bir xaosa çevrilərək, artıq [Seriyye ve uşaq-larrnr] şüursuz və iradəsiz bir cisim kimi öz təkərinin altına alıb əzməyə, ovmağa baş-ladı. M.İbrahimov.

XAOTİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Qarmaqarrşrq, qaydasrz, nizamsrz, sistemsiz.

XAOTİKLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qarmaqarrşrqlrq, qayda-srzlrq, nizamsrzlrq, sistemsizlik.

XAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas.
Tikan. Zəhməti bül-bül çəkər; Gülü qucar yenə xar. (Ata. sözü). [Kerem:] Bağı tutdu şeyda bülbül naləsi; Gülün bağrı yandı xarın içində. "Əsli ve Kerem". Gülşəni-aləmdə bir gül varmı bixar olmasın? Hansı bülbüldür cəfayi-xar-dən zar olmasın? M.Hadi.

XAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Zelil, üzüqara, rüsvay, xecaletli, pert. Rüstəmbəy başını çarpayıya söykəyib, xar və zəlil bir halda sükuta getdi, gözləri yaşardı.. çemenzeminli. □ Xar etmək (elə¬mək qılmaq)
hörmetden salmaq, alçalt-maq, üzüqara etmek, başraşağr etmek, xecil etmek. Bunları mənimlə zar qılma; Bir neçə əzizi xar qılma. Füzuli. Xar etmə məni hic-rin ilə, ey güli-bixar; Gülşəndə haçan gül eləyib xarə ədavət. S.Ə.Şirvani. Yalnız teatr sevgisi onları dost-düşmən yanında xar eləyir, ata-ana yanında başıaşağı edərdi. S.Rehman. Xar olmaq
alçalmaq, hörmet-den düşmek, hörmeti getmek, üzüqara ol-maq. Mərdlər ilən gəz ki, vəfadar olur; Na-kəslərə yoldaş olan xar olur. M.V.Vidadi. [Naçalnik:] Sizin nəcabətinizə hərgiz layiq deyil ki, yaman əməllər ilə özünüzü bədnam edib, ümənayi-dövlətin nəzərində xar və zəlil olasınız. M.F.Axundzade.

XAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Yumşaq, boş, mesameli. Xar buz.

XARA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. özünden naxrşlarr olan parlaq ipek parça. Gün vurduqca ağacların yar-paqları rəngdən-rəngə düşür, xara parça kimi bir anda cürbəcür rəngə çalırdı. Ə.Veliyev. [Servinaz Şahmara:] Ata-baba-mız öz üstünə çəkməyə mitil tapmayanda, xaradan qonaq yorğanı düzəltdirib. B.Bayra-mov. Xaradan uzun xalat geyinmiş bəstə-boy, zərif bir qadın pilləkənlə enirdi. İ.Hüseynov. // Xaradan tikilmiş. Xara don, xas labada; Şəddə üstə şalı qəşəng. Aşrq Əlesger. [Əmine] qıvraq görkəminə çox yaraşan baftalı, uzun xara tuman
. geymiş, başına da heyratı kəlağayı örtmüşdü. Ə.Əbülhesen.

XARAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Pis, yaman. [Kerbe-layr Cefer:]
.Indi əsr çoxxarabdı. Hanı indi elə bir Allah bəndəsi ki adamın əlini tutsun... C.Memmedquluzade. [Əvvelinci kendli:] Həkim birgünlük yolda olur; yollarımız xarab, azarlını nə arabada aparmaq olur, nə at ilə.. Ə.Haqverdiyev. // Berbad, viran. Dərdi-qəmi göndər könül şəhrinə; Heç sultan mülkünü xarab istəməz. Q.Zakir.
Ağrr, pis. Halı xarabdır. □ Xarab ol-maq
1) get-gede pisleşmek, ağrrlaşmaq, qorxulu bir veziyyet almaq (xeste haqqrnda). [Humay:] Ah, nə fəlakətli təsadüf... Zavallı xəstəliyindən büsbütün xarab olacaq.. H.Cavid; 2) srnmaq, dağrlmaq, korlanmaq. [Ağakerim xan:] Vay sənin halına, hərgah bir səndəl, ya miz xarab ola. N.Vezirov;
3) pisleşmek, pis cehete deyişmek, korlan-maq. [Meşedi İbad:] Arvad ki döyülmədi, xarab olar. U.Hacrbeyov. [Əllezoğlu:] Ə, biz, deyəsən, ərli-arvadlı lap xarab olmu-şuq, ay Hənifə. İ.Hüseynov.
Əvvelki keyfiyyetini, veziyyetini de-yişmek, itirmek, yaramaz hala düşmek. Nə tez soldun, xarab oldun! Nədir sənin bu tut-duğun; Vəfasızlıq yolu, bilməm! Sənin öm-rün nə qədər kəm! Ə.Cavad.
Bir srra isimlerin yanrna getirilerek, ismin gösterdiyi menada feil, yaxud müx-telif ifadeler düzeldilir; mes.: qanrnr xarab etmek, ovqatrnr xarab etmek, üreyi xarab olmaq, işler xarabdrr ve s.

XARABA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
is. Dağrlmrş, uçulmuş, virane qalmrş şeherin, tikilinin ve s.-nin qalrğr; yarr yrxrq ev ve s.; xarabalrq. Bizdən sonra kəndlilər Pəri arvadı və uşağını xarabadan çıxartmışdılar. C.Memmedqu-luzade. Bayquş xaraba, gecəquşu qaranlıq sevən kimi, xain adamlar da xəlvəti xoş-larlar. M.İbrahimov. Alçaq, yastı və torpaq evlərdən buranın kiçik bir kənd xarabası olduğu anlaşılırdı. Ə.Memmedxanlr.
sif. Dağrlmrş, uçulmuş, alt-üst olmuş, xaraba qalmrş; virane, yrxrq, uçuq. Xaraba şəhər. Xaraba kənd. Xaraba evlər.
Könül şəhri gündən-günə talandı; Indi oldu bir xaraba çöllər hey. M.V.Vidadi. Xaraba və başlı-başına buraxılmış bir binanın içəri-sində toxdayıb oturdum. M.S.Ordubadi. Gülbənd bacısı Tamamın hər şeydən çox xaraba qəbiristandan qorxduğunu söylərdi. S.S.Axundov. □ Xaraba qalmaq
uçul-maq, dağrlmaq, viran olmaq (bezen qarğrş kimi
xaraba qalsrn! xaraba qalasan! şeklinde işlenir). [Qerib:] Xaraba qalsın Tiflis şəhəri; Heç səndə oynayıb-gülən yoxumuş. "Aşrq Qerib". Gözəl Təbriz xa-raba qalır, toz-torpaq içində sönüb gedir. M.İbrahimov. Iş belə gedərsə, Gəray ağanın Qarabağ düzənlərindəki malikanəsi, Şuşa şəhərindəki üçmərtəbəli imarəti də xaraba qalacaq... S.Rehimov. Xaraba qoymaq
dağrtmaq, viran etmek, uçurmaq, daşr daş üste qoymamaq, xarabalrğa döndermek. [Cenneteli ağa:] Ay gədələr, dalımca gəlin!.. Gərək dünyavü aləmi xaraba qoyam!
N.Vezirov. // klas. Mec. menada. Bu dil ki ona mənzil idi, oldu xərabə; Əzm etsə əgər yar, dəxi harə qayıtsın? Heyran xanrm.
dan. öz evi, öz mülkü, öz yeri mena-srnda (hiddet meqamrnda deyilir). [Ker-belayr Ağca:] Min dəfə deyirəm, bu zəhri-mar çəpəri öz xarabanızdan çəkin! çemen-zeminli. [Paşa bey Selbiye:] Onsuz da qa-nım qaradır, çıx cəhənnəm ol, itil get xara-bana! Ə.Veliyev. [Münevver:] Qoymaz ki, itin küçükləri xarabamızda bir hovr rahat nəfəs alaq. Mir Celal.
Bax xarabaxana. çox görmüşəm qana batmış əlləri mən; çək tətikdən əllərini; Yüz xaraba, min xaraba müəllifi əllərini. M.Araz.

XARABAXANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xarabalıq. [Bey-memmed:] O yel vurub, yengələr oynayan xarabaxana? Bəs atam nə deyər. S.Rehimov.

XARABALANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xarabalanmaq"dan f.is.

XARABALANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xarabalrğa dönmek, xaraba qalmaq, dağrlmaq, berbad olmaq, vi-ranelenmek.

XARABALAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xarabalaşdrrmaq"-dan f.is.

XARABALAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xaraba halrna
getirmek, dağrtmaq, virane etmek, viran qoymaq.

XARABALAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xarabalaşmaq"dan f.is.

XARABALAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xarabalanmaq.

XARABALIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xarabaya çevrilmiş yer, dağrlmrş, sökülmüş, viran qalmrş yer; viranelik. Kənddə təsərrüfat alətləri yay-qış uçuq-sökük, qar-yağış tökülən bir xaraba-lıqda saxlanılırdı. M.İbrahimov. Ay işığında [yolçu] bir xarabalıq qarşısında dayandığını gördü. Ə.Memmedxanlr. Xarabalıq üzə-rində iki bayquş edir söhbət; Nuşirəvan bu söhbətin təsirindən alır ibrət. B.Vahabzade.

XARABAZAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. xerabe ve fars.
..zar] klas. Xarabalrq, viranelik, xaraba qal-mrş yer. [Mirze Sadrq Ferhada:] Oğlum, xarabazarlar arasında abadlıq axtarma. C.Cabbarlr. [Qurd Kerim:] Hər yana baxır-san xarabazardır; Dolub dilənçiylə küçə və meydan. S.Rüstem.

XARABAZARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xarabalıq. Xəya-
lımda bizim Şərq nağıllarında təsvir edilən xarabazarlıqlar canlandı. M.İbrahimov. Dağınıq və uçuq evləri,
. küçələrə tökülmüş sınıq qab-qacaqları görərkən, dağılmış insan yurdunun bu xarabazarlığı qarşısında yolçunun ürəyi sıxıldı... Ə.Memmedxanlr.

XARABÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Pislik, murdarlrq.