Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heftenin ikinci günü, çerşenbe axşamr; tek günü.

XASA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Yaxşr bişmiş (qrzarmrş), bürüşte, ela. [çörekçi:] Gəl, müştəri, gəl görək, tazadır xasa çörək... M.S.Ordubadi.

XAS-XALİS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] köhn. Əsil, esilli,
necabetli, esil-nesebli. Zakir özü Qara-bağın xas-xalis nücəbalarından ola-ola, öz həmsinfinin ayıb və qüsurlarını belə açıq, mərdanə və şairanə söyləməyi, əlbəttə, şayani-təhsirdir. F.Köçerli.

XASİYYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
İnsanrn hereket ve davramşlarrnda özünü gösteren esas ve en sabit psixik xasselerinin seciyyesi xüsusiy-yetlerinin mecmusu, tebietinde olan xüsu-siyyet, xarakter. Yumşaq xasiyyət. Sərt xasiyyət.
Uz bürüməz yar yarını görəndə; Bu xasiyyət nədi, bilməzəm səndə? Q.Zakir. Atalar demişkən: "Atı atın yanına bağlar-san, ya halını götürər, ya xasiyyətini". C.Memmedquluzade. Nola, gər atəşi-eşq ilə yansaq, şöləmiz yoxdur; Bu xasiyyət bizə nə şəm, nə də pərvanələrdəndir! Ə.Vahid.
Bir şeye xas olan hal, xüsusiyyet. Sənə həm gül verir, həm də qar verir; Budur xa-siyyəti bizim dağların. S.Rüstem. Bu yerlərə yaxşı bələd olan Şahin dumanın da xasiy-yətini bilirdi. B.Bayramov.

XASİYYƏTCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xasiyyetine göre, te-
bietine göre, tebietce. Xasiyyətcə gözəl adam. Xasiyyətcə tərsdir.
Aşıq azarkeşləri yaxşı bilirdilər ki, xasiyyətcə tündməcaz olan və tez əsəbiləşən Aşıq Alı çuğulların belə sözlərindən qəzəblənəcək və Aşıq Ələsgərlə deyişəcəkdir. "Aşrq Əlesger".

XASİYYƏTNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. xasiyyet ve fars.
..name] Bir şexsin ictimai ve emek fealiyye-tini tesvir eden resmi sened; xarakteristika. Iş yerindən xasiyyətnamə almaq.
Lalə dü-nən baş mühəndisin texniki imtahandan keçirdiyi adamlara dair yazıb verdiyi xasiy-yətnamələrlə tanış olurdu. M.Hüseyn. [Qoç-elinin] döyüş xasiyyətnaməsi olmadığından ərizəsini ləngitmək istəyirdilər. Ə.Veliyev.

XASSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir adama ve ya şeye mexsus olan hal, bir adamda ve ya şeyde olub, başqalarrnda olmayan keyfiyyet; xa-siyyet. [Rüstembey Velibeye:] Hər şeyi tər-sinə başa düşmək [Ceferde] bir xassədir. çemenzeminli. // Keyfiyyet, xüsusiyyet. Mədən sularının şəfaverici xassələri.

XASSƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xassesi, xüsusiyyeti, müey-yen keyfiyyeti olan. Müxtəlif xassəli mad-dələr.

XAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kellepaçadan hazrrlanrb sarrm-saqla yeyilen xörek.

XAŞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Paxlalrlar fesilesinden yem bitkisi; esparset. Əkilən qarayonca, üç-yarpaq yonca növləri, xaşambul
. və xaşa-nın yabanı bitən və əkilən-becərilən növləri çox gözəl yem bitkisi olub, ottarlalı əkin sistemində geniş tətbiq edilir. M.Qasrmov.

XAŞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İri torba, xaral. Gəlin Xəlildən bir neçə addım sağda qoyulmuş iri xaşaya doğru yönəlib önlüyünü boşaltdı. M.Hüseyn.

XAŞAK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. çör-çöp, zir-zibil, xrrrm-xrrda. çarparaq cari olan bun-ca məarif seylinin; Qarşısın sədd etməyə qabilmidir xaşaklər?! M.Ə.Sabir.

XAŞAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Sallaq (yeke) qarrn, şiş-man. Burnu biz, qarnı xaşal; Bu pis, löyün başdı birə. Aşrq Əlesger. Qarnı xaşal, qur-şağı örkən kimi; Gözləri göy, sinəsi xırman kimi. Ə.Nezmi. [Heşim] əllərini xaşal qar-nının üstündə çarpazladı. İ.Hüseynov.

XAŞALIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xaşa bitmiş yer. Araz qıra-ğındakı qamışlıq, kəndin ətrafındakı yonca-lıq və xaşalıq
. Gülşənin çox xoşladığı və həzz aldığı şeylərdən idi. Ə.Veliyev.

XAŞALQARIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Yekeqarrn, şiş-man. Xaşalqarın kişi.

XAŞALLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xaşallaşmaq"dan f.is.

XAŞALLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. dan. Qarnr yekelib sal-lanmaq, xaşal olmaq. Kişinin qarnı lap xa-şallaşıb.

XAŞAMBUL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Sarr-ağ salxrmvari çiçekleri olan xrrda yarpaqlr hündür çoxillik ot. Xaşambul çoxillik bitkidir. Hündürlüyü təxminən bir metr olan qol-budaqlı gövdə-sinin üzərində saplaqlı xırda yarpaqları yer-ləşmişdir. Sarı rəngli çiçəkləri salxıma ox-şayır. R.Əliyev.

XAŞXAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot.
Terkibinde süd şiresi olan iri çiçekli ve içi xrrda toxumlarla dolu qozaşekilli meyve veren bitki. Xaşxaşlar cinsi.. birillik, ikiillik və ya çoxillik otlardır. Süd şirələri ağdır. M.Qasrmov. Lalələr tö-külüb qurtarmış, xaşxaş gömgöy göyərirdi. Ə.Veliyev.
Bu bitkinin yeyilen xrrda toxumlarr. çörəyə, qoğala xaşxaş vurmaq.
Xərc edir bir para əşxas pulun bayramda; Zəfərana, yağa, razyanayə, xaşxaşə, ətə. M.Ə.Sabir. // Bu bitkinin tiryek hazrrlanan qozasr.

XAŞXAŞGÜLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Qrzrlr ve ya ağ çiçekleri olan kol-bitki.

XAŞXAŞLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xaşxaş ekilmiş yer.

XATA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bax xəta. // Qebahet, qüsur, günah, yanrlma, istenilmeden edilen sehv. Kiçikdən xata, böyükdən əta. (Ata. sözü). □ Xata eləmək
sehv iş görmek, yanrlmaq, sehv etmek. [Koroğlu:] Koroğlu eylədi xata; Indi sən bax bu büsata. "Koroğlu".
Qorxu, tehlüke, xeter ehtimalr. Sənin xatan var. Xatadan qurtarmaq. // Qorxulu, tehlükeli, facie ile neticelene bilen iş, hereket, emel; qorxu, tehlüke. Bəzi yerdə çiy ət yemək adətdir, çiy əti zəif xəstəyə və uşağa da verirlər. Amma belə çiy ət yeməyin xatası var. H.Zerdabi. Bu xatadan sovuş-sam, çarmıxa çəksələr də; Ağzımı kilid-lərəm, danışmaram bir daha. B.Vahabzade.
◊ Xata baş vermək
ölüm ve ya başqa ağrr bir hadise üz vermek. [İlyas Adileye:] Anamın da ürəyinə dammışdı ki, əgər mən Tərlanı minsəm, nə isə bir xata baş verəcək. Ə.Memmedxanlr. Xata çıxar(t)maq
facie ile neticelene ve ya pis neticesi ola bilecek bir iş görmek. [Ata:] O qalmışdı bir xata çıxardasan? S.Rehimov. [Mindilli:] Yenə ko-missiya? Əşi, xata çıxarma, dayan... S.Reh-man. Xata dəymək
bela üz vermek, xeter toxunmaq, zerer deymek. öz əlimlə xata dəydi özümə; Bədəndən qolumun sağı kə-sildi. Aşrq Əlesger. Xatada qalmaq
pis, çrxrlmaz veziyyetde qalmaq, engele düş-mek. Işə zərbə vurmuşam?! Ya işə gecik-mişəm?! Əcəb kələyə düşdük, əcəb qaldıq xatada. S.Rüstem. Xatanı başdan eləmək
gözlenilen tehlükeden uzaqlaşmaq, uzaq-laşdrrmaq, qorxudan çrxmaq. Rəhim bəy, bir bəri gəl! Allahı sevirsən, bu xatanı mənim başımdan elə, al bu on manatı da qəndə, çaya ver, bu donuzu mənim qapımdan uzaqlaşdır. Ə.Haqverdiyev. Xatası başdan olmaq
xatasr, tehlükesi aradan qalxmaq, yox olmaq, sovuşmaq. Veysin xatası başdan olsaydı, [Allahqulunun] fikrincə, qalan hər şey öz yolu ilə düzələcəkdi. Ə.Əbülhesen. Xataya düşmək
engele düşmek, tehlükeli veziyyete düşmek. Heç nədən xataya düşən dəllək diz qapaqları titrəyə-titrəyə küncə da-yandı. S.Rehimov. [Qurban Telliye:] Həmişə yuxumda dəvə görəndə o biri gün xataya dü-şürəm, Telli. Ə.Memmedxanlr. Əlindən xata çıxmaq
istemeden adam öldürmek, qan tökmek. [Sekine xanrm:] Nə söyləyirsən, sən dayan, getmə, əlindən xata çıxar! M.F.Axund-zade. [Mirze İsmayrl:] Dəli iyiddir. Əlindən xata çıxa bilər. Ə.Haqverdiyev. Oz(ü)-özünü xataya salmaq
gördüyü işin neticesini fi-kirleşmeden işini engele salmaq, özünü çetin veziyyete, belaya salmaq. [Selimqrzr:] Ay balam, özünüzü xataya salmayın. C.Cab-barlr.

XATA-BALA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Xata, qorxu, tehlüke; xeterli, tehlükeli iş. Xata-baladan uzaq ol-maq.
[Ağca:] [Tapdrğr] xata-baladan mə-nim duam saxlayıb. Ə.Əbülhesen.
Derd, bela, müsibet, bedbextlik. [Se-nem:] Belə mənim dörd balamın dördünün də xata-balası, azarı tökülsün sənin bircə qardaşının üstünə! Ə.Haqverdiyev.
◊ Xata-baladan uzaq qalmaq (olmaq)
xatalr, tehlükeli bir işden, hadiseden uzaqda qalmaq, salamat qalmaq. Arxada, yaxşı bir vəzifədə xata-baladan uzaq qalmaq ona
qismət olmamışdı. Ə.Əbülhesen. Xata-ba-ladan uzaq olasan!
birine salamatlrq ar-zusu bildiren ifade.

XATA-BALAÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xata töreden, başqa-srna eziyyet veren; şuluq, nadinc. çox xata-balaçı uşaqdır.

XATA-BALALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Tehlükeli, xeterli,
xatalr, qorxulu, xata ile bağlr olan. Xata-balalı iş.
çayqıraqlılar ağır və məşəqqətli güzəranlarına görə bu xata-balalı qazanc-dan əl çəkməyə məcburdular. Ə.Əbülhesen.
məc. Ağrr, meşeqqetli, eziyyetli, mü-sibetli, belalr. Xata-balalı günlər.