Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XATAKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. xeta ve fars.
..kar] Gözlenilmeden xata töreden, xata törede bi-len, elinden xata gele bilen, zererli, qorxulu, xain. Xatakar adam.
Kürən at xatakar (z.) olar ha..
deyə, Nadir nəyə isə eyham atdı. B.Talrblr. // məc. Qorxulu, tehlükeli, xeterli. [Fatehzade:] Xatakar yerdir. Sualtı qaya o qədər çoxdur ki, orada balaca qayıqla da üzmək olmur. M.Süleymanov. // İs. mena-srnda. Məni bu xatakarın əlindən qurtar.

XATAKARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xatalr, tehlükeli iş, pis emel, başqalarrna zerer veren işler. Uzun çəkməz, kərbəlayı, yox olar aramızdan şə-rarət, xatakarlıq; əmələ gələr insaniyyət, elm, tərbiyət, rəhm, insaf!.. N.Vezirov. [Semed:] Yox, bacıoğlu, dinc atdır. Heç xatakarlıq bilməz. Dinc adamın atı da dinc olar.
B.Talrblr.

XATAKÜN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. xeta ve fars. kün] bax xatakar. [İbrahim bey:] Bir Kərbəlayı Qulam var, əlləm-qəlləm, xatakün, nadü-rüst, hacını yaman dolaşdırıb. N.Vezirov. [Yarmemmed Salmana:] Kimin olacaq, dostun Şirzadın! Belə xatakün hələ dünyavü aləmə gəlməyib. M.İbrahimov. // İs. mena-srnda. [Zinet xanrm:] O xatakünlərdən xata əskik deyil, mən qorxuram. N.Vezirov.

XATALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xata getiren, qorxu töreden, tehlükeli, xeterli, neticesi qorxulu. Xatalı yer. Xatalı yol.
[Sona xanrm:] Ay aman, Heydər bəy, bu iş də xatalı işə bənzəyir. M.F.Axund-zade. O, az qala yalvarır, bu xatalı fikirdən onu daşındırmağa səy edirdi. M.Hüseyn. Xatalı yuxudur şöhrət yuxusu; Canıma od saldı onun qorxusu. B.Vahabzade.

XATASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf
Qorxusuz, tehlü-kesiz, xetersiz. Əlbəttə, bu qazanc xatasız, ölüm-itimsiz olmazdı. Ə.Əbülhesen.
Günahsrz, teqsirsiz, nöqsansrz. Xatasız adam olmaz.

XATƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas.
üzük. Barma-ğında xatəm, guşində tənə; Gireh-gireh zül-fün tökə gərdənə. M.P.Vaqif. Barmağında xatəm, belində kəmər; Telində güşvarə, düy-mə tamam zər. Q.Zakir.

XATƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Sonuncu, axrrrncr, en sonuncu.
◊ Adəmdən xatəmə
dünyanrn emele gelmesinden bu güne kimi; heç vaxt, heç zaman. Adəmdən xatəmə görünməmişdi ki, bəy qızı əsnafa verilsin. çemenzeminli. [Molla:] Adəmdən xatəmə görünməyib ki, bir nəfər rəiyyət oğlu bir xanzadənin üzünə ağ olsun. P.Makulu.

XATIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qadrn, xanrm. Ağam bir xatın aldı; Davanı satın aldı. (Ata. sözü). [Qazan xan:] A üzü qaralı, başı qadalı, xatınları, oğul-uşağı nə deyə dustaq etdin?! M.Rza-quluzade.

XATINBARMAĞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xatını.

XATINI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İri gileli, şireli üzüm növü. Baba isə xatını,
. əsgəri, mövücü üzümləri dərib gətirər, tapdalayar və şirə yığardı. H.Sarabski.

XATIRLADILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xatrrladrlmaq"dan f.is.
Xeberdarlrq edilme, mezemmetlen-dirilme; xeberdarlrq. Guya Zeynal vəzifə-sinə çox soyuq baxır, dəfələrlə özünə xatır-ladılmasına baxmayaraq, səhlənkarlıqdan qalmırmış. S.Hüseyn.

XATIRLADILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
Xatire sa-lrnmaq, yada salrnmaq.
Xeberdarlrq edilmek, mezemmetlen-dirilmek.

XATIRLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xatrrlamaq"dan f.is.

XATIRLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Yada salmaq, xatirine getirmek, yad etmek, anmaq. [Student] birdən-birə ev sahiblərinin qonaq otağında bir dolab kitab olduğunu xatırladı. çemen-zeminli. Kim məni xatırlasa; çıxaraq sahil-lərə; Mavi Xəzərə baxsın. N.Xezri. Azad öz uşaqlıq illərini xatırlayırdı. M.Rzaquluzade.

XATIRLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xatrrlanmaq"dan f.is.

XATIRLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Yada salrnmaq, xatire getirilmek, anrlmaq, yad edilmek.

XATIRLATMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xatrrlatmaq"dan f.is.

XATIRLATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Yadrna salmaq. Bu xoş
ətir nədənsə Mehribana nənəsini xatırlatdı. H.Seyidbeyli. Bəs nədəndir səni mənə xatırladır; Susuz yanan hər çöl, hər düz? N.Refibeyli. // Andrrmaq, oxşamaq, yadrna salmaq (oxşar bir şeyi). Axşamüstü Arazdan qalxan sazaq quru qarğı və qamışları tərpədir, səhərki səsləri büsbütün unudan və qəmli bir hüznü xatırladan başqa bir səs eşidilməyə başlayır(dı). Ə.Veliyev.

XATİMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Son, axrr. □ Xatimə çəkilmək
son qoyulmaq, bitirilmek. [Şükür] hökumət kabinəsinin süqutilə bütün narəva hallara bir xatimə çəkiləcəyinə inanırdı. S.Hüseyn. Xatimə çəkmək
son qoymaq, tamamlamaq, bitirmek. Səfərə çıx-maq həvəsinə xatimə çəkdim. Xatimə ver-mək
bitirmek, tamamlamaq, nöqte qoy-maq. [Qoca Serdara:] Mən istəyirəm ki, iş uzanmasın, biz [düşmenin] işinə xatimə verək. P.Makulu.
Kitabrn axrrrna elave olunan ve ekse-ren onun xülase ve neticesini teşkil eden hisse. Nizaminin mükafat aldığı kəndin nəhayət dərəcədə dəyərsiz olduğunu kitaba yazılmış xatimədən də anlamaq olur.
M.S.Ordubadi.

XATİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
İnsanrn keçmişde olmuş bir şeyi yadda saxlama qabiliyyeti; yaddaş, zehin. O əhvalat indi də xatirimdədir.
Xatirində varmı boranlı çağlar? Bürümüşdü bizi zalım qaçaqlar. M.Müşfiq. □ Xatirə düşmək (gəlmək)
yada düşmek, hafize-de, yaddaşda yeniden canlanmaq. Düşəndə xatirimə göylərə çıxar ahim; O mahparə ilə xəlvət etdiyim gecələr. S.Ə.Şirvani. Xatirə gətirmək
yada salmaq, anmaq. Xatirində qalmaq (yaşamaq)
yadrnda qalmaq, unutmamaq. O gün bizim xatirimizdə əbədi olaraq yaşayacaqdır. M.İbrahimov. Belə-liklə, mən tam üç gün Yaqutu görmədim və bu üç gün həyatımın ən uzun günləri olaraq həmişəlik xatirimdə qaldı. Ə.Memmed-xanlr. Xatirində saxlamaq
yadrndan çrxarmamaq, unutmamaq. Xatirindən çıx-maq
yaddaşdan çrxmaq, unutmaq. Urəyim
təngləşirdi. "Adi həyat" bildiyimiz şəhər ya-şayışı, şəhərin yuxusuz gecələri xatirimdən çıxmırdı. T.Ş.Simurq.
məc. Könül, ürek, qelb menasrnda. Ey fəqir, ehtiyacını göstər! Istə məndən, nə xatirin istər! M.Ə.Sabir. [Almaz Aftile:] Sən bilirsən ki, mən sənin xatirini nə qədər istəyirəm. C.Cabbarlr. // məc. Menlik hissi. □ Xatirinə dəymək (toxunmaq)
menli-yine, izzeti-nefsine toxunmaq. Bu söz Kazımın xatirinə dəyən kimi oldu. Mir Celal.
.Xatirinə dəyməmək üçün Eldara heç bir söz demirdim. M.Rzaquluzade.
Hörmet, sayğr. Sənin xatirin üçün. O, xatir bilən deyil. □ Xatir saxlamaq
hör-met saxlamaq, sayğr beslemek.
Xatirinə şeklinde
1) hörmet, sayğr elameti olaraq. Mənə elə gəlir dünyada hər şey; Sənin xatirinə yaranıb ancaq. Ə.Kür-çaylr. Professorun iştahı güc gətirsə də, Ədhəmin xatirinə özünü saxlaya bildi. B.Bayramov; 2)
..namine,
..üçün,
..göre,
..uğrunda. Indi mən sabahın xatirinə; On-ların bu gününü alımmı əllərindən?.. Alma-lıyam... çarə yox! B.Vahabzade.
◊ Xatiri qalmaq
bir şeyden incimek, könlüne toxunmaq, meyus olmaq, üreyi inci-mek. Xatiri olmaq
hörmeti olmaq, nüfu-zu olmaq, sayrlmaq, istenilmek, ezizlenmek. Xatiri
.. yanında əziz olmaq
hörmet edilmek, ezizlenmek, sayrlmaq.
.Vətənə qulluq edən qadının xatiri hamının yanında əzizdir. Mir Celal. Hələ indi, bu qocalıq günlərində Gülzar xalanın xatiri Mustafa kişinin yanında o qədər əzizdi ki.. M.Əlizade. Xatirini almaq
könlünü almaq, teskin etmek, ürek-direk vermek. Taybuynuz öküzə heç mahnı oxuyan, xoş dillə onu ox-şayan və xatirini alan olmur... F.Köçerli. Xatirini gözləmək (saxlamaq)
hörmetini gözlemek, hörmetini saxlamaq, hörmet etmek, xatirini istemek. Xatirini istəmək
sayğr, hörmet beslemek, eziz saymaq, yanrnda hörmeti olmaq. [Mustafa bey:] Bi-lirsən, Mirzə Kərim, mən sənin xatirini çox istəyirəm. Ə.Haqverdiyev. Xatirini qırmaq (sındırmaq)
qelbine deymek, üreyini srndrrmaq. Lələ Lətifin xatirini sındırmayıb gül bağına getdi. "Letif şah". Allah xati¬rinə
yalvarrş, xahiş menasrnda: sen Allah, Allah eşqine. [Rehim:] Ağa, Allah xatirinə mənim munisimi əlimdən alma! N.Vezirov. [Gövherin eri camaata:] Allah xatirinə, hər gün iclas çağırın, bəlkə bu arvadın üzünü az görüm. M.İbrahimov.

XATİRAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "xatire" söz. cemi] Xa-tirde, yadda qalan şeyler. // Keçmiş hadi-seler haqqrnda şexsi xatirelerden ibaret eser ve s. [Müellim:] Sən mənə birgünlük xatiratını yaz, gətir. Qantemir. Bu, Musta-fanın xatirat dəftərçəsindən bir vərəqdir.
Mir Celal.

XATİRCƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [ər.] Arxayrn, sakit, rahat, asude. Xatircəm yaşamaq.
[Mirze:] Balalarım, dünyada mən çox ömür etmişəm, sizin yolunuzda nə qədər çalışıb məramıma çatmışam və xatircəm, qeydsiz dünyadan gedirəm. Ə.Haqverdiyev. Şahsə-nəm çolpa-cücələrini qanadının altına alıb, xatircəm yatmışdı. S.M.Qenizade. □ Xatir-cəm etmək
arxayrn etmek, sakitleşdir-mek. Kosa klub müdirini xatircəm edib geri qaytardı. S.Rehimov. Xatircəm olmaq
rahat olmaq, arxayrn olmaq, sakit olmaq. [Əhmed:] Qızım, mənim nə oğlum var, nə də qızım, səni sınayırdım, xatircəm ol, Qəri-bini tapıb sənə yetirərəm. "Aşrq Qerib". Şah övrət-uşağı tərəfindən xatircəm oldu. M.F.Axundzade. [İsmet:] Getmiş, mollanı bulsun; Məktubu oxutsun, xatircəm olsun.
H.Cavid.

XATİRCƏMLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Arxayrnlrq; heyecan, iztirab, narahatlrq, inamsrzlrq olmadrğr hal; işin tam uğur ve müveffeqiyyetle netice-leneceyine arxayrn olma. □ Xatircəmlik vermək
arxayrnlrq vermek, arxayrn et-mek, xatircem etmek, nigarançrlrqdan qur-tarmaq, emin etmek. Hərgah siz məni bir yerə işə qoymaq istəyirsiniz, hər barədə xatircəmlik verə bilərsiniz. M.S.Ordubadi.

XATİRCƏMLİKLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Xatircem halda,
rahat-rahat, narahat olmadan, arxayrn halda. Yədullah xan xatircəmliklə çaparı yola saldı. S.Rehimov.
.Ağasəfər gördüyü pis yuxunu yadından çıxarmağa çalışıb, buna müvəffəq olan adamlara məxsus arxayınlıq və xatircəmliklə yenə də gözlərini ətrafa do-landırdı. Ə.Əbülhesen. Vahid də bu gün xoş bir xatircəmliklə, məmnunluqla evə qayıtdı.
Mir Celal.

XATİRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İnsanrn yadrnda, hafizesin-de qoruyub saxladrğr her hansr bir hadise, iş ve s., keçmişde olmuş her hansr bir hadi-seni, işi ve s.-ni xatrrladan şey. Kənd həya-tında təbiətin o zəngin və geniş qucağında nə qədər canlı lövhələr, unudulmaz xatirə-lər vardır. A.Şaiq. □ Xatirədən silinmək
unudulmaq, yaddan çrxmaq. Xatirədən sil-mək
unutmaq, zehninden çrxarmaq, he-mişelik olaraq yaddan çrxarmaq.
Bir adam ve ya hadise haqqrnda yadda qalan şey. Nə isə, Məsmənin yeganə, əziz oğlu haqqında şirin xatirələri tükənməz idi. Mir Celal. Qızdan yalnız xoş bir xatirə qal-mışdı. S.Veliyev. // Bir şeyden xatire qalan, onu xatrrladan hadise ve s. haqqrnda. Bu kitab atamdan qalma xatirədir.
Cem şeklinde: xatirələr
bax xa-tirat. Ədəbi xatirələr. "Xatirələr"ini çap etdirmək.
Yadigar menasrnda. Səndən mənə bir ömürlük xatirə; Məndən sənə nə qalacaq, nə bilim? M.Araz. // Yaddaş üçün olan. Bu dəftər, anladığımıza görə, ya müşahidə və xatirə və yainki bir səyahət dəftəri olmalı idi. T.Ş.Simurq. Quşqonmazın başında; Bir qayanın qaşında; Ustü zərlə yazılmış; Xatirə lövhəsi var. H. Abbaszade.