Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XƏCALƏTLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xecaletlenmek"-
den f.is.

XƏCALƏTLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xecalet çekmek,
utanmaq, srxrlmaq. Qoşqar xəcalətlənib üzünü yana çevirdi. İ.Hüseynov.

XƏCALƏTLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Birinden gördüyü yax-şrlrğrn evezini çrxmadrğr ve ya verdiyi vedi yerine yetirmediyi, ya yerine yetire bil-mediyi üçün onun qabağrnda xecalet çeken, utanan, özünü günahkar hiss eden; üzrxah. [Nebi:] Mən sənin yanında xəcalətliyəm. S.Rüstem. □ Xəcalətli etmək
utandrr-maq, başraşağr elemek, üzüqara elemek, qrzartmaq. [Perviz xan:] Ax, nə binamusluq, nə böyük biabırçılıq!
. Sən məni Rəhim xan kimi kişinin yanında xəcalətli elədin! Ə.Haqverdiyev. Xəcalətli qalmaq
birinin yaxşrlrğrnrn evezini çrxa bilmediyi ve ya verdiyi vedi yerine yetire bilmediyi üçün onun qabağrnda xecalet çekmek, srxrlmaq, utanmaq, üzüqara olmaq. [Dostum:] Ova gəlmişdi. Kişidən xəcalətli qaldıq. M.Rza-quluzade.

XƏCALƏTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xəcalət. □ Xəca-lətlik vermək
xecaletli etmek, utandrr-maq. [Şahsenem xala:] Bu nə xəcalətlikdir, ay oğul, mənə verirsən? E.Sultanov.

XƏCİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] klas. Xecaletli, üzüqara. Hər tənə ki, eyləsən rəvadır; Səndən xəciləm, üzüm qəradır. Füzuli. Yüz cəfa gördün, vəli hərgiz şikayət etmədin; Hansı lütfündən xəcilsən nazlı yarın, ey könül! S.Ə.Şirvani. □ Xəcil etmək (eyləmək)
xecaletli etmek, utandrrmaq, qrzartmaq, başrnr aşağr etmek. [Yeter:] Sizi and verirəm Allahın birliyinə, məni Dilbər xanımın yanında xəcil eləməyin. N.Vezirov. [Azer Reyhana:] And içirəm ki, səni düşmən qabağında xəcil et-məyəcəyəm. Ə.Memmedxanlr. Xəcil olmaq
utanmaq, srxrlmaq, xecalet çekmek. Rənalıq ilə qaməti-şümşadı qılan yad; Olmazmı xəcil sərvi-xuramanını görgəc? Füzuli. Oldu sünbüllər xəcil zülfi-pərişanın görüb; Qönçələr qan oldu ta ləli-dürəfşanın görüb. S.Ə.Şirvani. [Müfti:] Burda həqiqət sana aydın deyil; Bəlkə qiyamətdə olursan xəcil. H.Cavid.

XƏCİLANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Xecalet içinde, xecalet çeke-çeke, utana-utana, srxrla-srxrla. Xəci-lanə cavab vermək.
[Meherrem] özlüyün-də xəcilanə gülümsədi. H.Nezerli.

XƏDƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "xedim" söz. cemi] Xidmetçiler, qulluqçular. Xədəmələr durar sağu solunda; Cavahir bazubənd iki qolun-da; Fəvvarələr işlər daim gölündə; Yaşıl-başlı ördək olar, qaz olar. Ə.Nebati. Sol tərəfdə xədəmələr durmuşdular. Bunlar tələbə bileti istədilər. Salman və yoldaşları biletlərini göstərib keçdilər. çemenzeminli.

XƏDƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas. Ox (klassik
şeirde gözelin kirpiyi oxa oxşadrlrr). Cöv-həri pak olur təzə cavandan; Hərgiz əl gö-türməz şövkətü şandan; Müjgan xədənglərin keçirir candan; Peykanının heç poladı əskilməz. M.P.Vaqif. Xədəngin cismimi cövşən eyləmiş; Dəlik-dəlik, rövzən-rövzən eyləmiş. Q.Zakir. Kirpiyin xədəng oxu; çatma qaşın yay kimidir. Aşrq Əsed.

XƏDİCƏGÜLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

XƏCCƏGüLü bax nov-ruzgülü. Nərgizçiçəklilərin
. əksəriyyəti bəzək bitkisidir. Xarakter cinsləri: xədicə-gülü,
. aqavadır. M.Qasrmov.

XƏDİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Axtalanmrş, axta. [Heremağasr:] Xədimləri hissdən məhrum zənn edirlər. çemenzeminli. □ Xədim eləmək
axtalamaq, xace elemek.
Xidmetçi, qulluqçu. [Əren:] Arxa tərəf-dən
. kənizlər, nədimlər və xədimlər düzül-müşdülər. çemenzeminli.

XƏFƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Boğanaq, bürkü, isti hava. [Ru-qiyye:]
.Evdəxəfə var, qaranlıqdır. A.Divan-beyoğlu. Əsmə, səmum, bu tərəfə; Ah, yan-dırır məni xəfə! M.Dilbazi.

XƏFƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heç kesin göre bilmeyeceyi, gizli, xelvet yer. Xəfədə pusmaq. Xəfədə gizlənmək.
Yeri çox xəfə, yolun lap qırağı idi. Ə.Əbülhesen.

XƏFƏ(NƏK) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Samovarrn odunu söndür-mek üçün bacasrnrn üstüne qoyulan demir qapaq.

XƏFƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xefelemek"den f.is.

XƏFƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Havanrn qabağrnr tutmaq, boğmaq; sönmek üçün qapamaq. Samovarı xəfələmək.

XƏFƏLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xefelenmek"den f.is.

XƏFƏLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xefe bir yere çekil-
mek, daldalanmaq.

XƏFƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xefe, gediş-geliş olmayan yer, daldalanmağa yarar yer. Xəfəlikdə giz-lənmək.

XƏFƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bürkülü, teneffüsü çetin-leşdiren, boğucu ağrr hava. Xəfəlikdən nəfəs almaq olmur.
Otaq yarıqaranlıqdı; Xəfə-likdən boğulsun deyə insan qəlbi; Pəncərəsi qayrılmış insan boyundan qəlbi. R.Rza.

XƏFƏNƏG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
At ve başqa heyvanlarda ciyer xesteliyi, tengnefeslik. At xəfənəg olub. // Sif. mənasında. Bu xesteliye tutulmuş. Xəfə-nəg at kimi alırdı nəfəs; Verirdi sinəsi körük kimi səs. H.K.Sanrlr.
Tengnefeslik, sinegirlik, astma. Yasa-vulun bu ürək yarası onu bədən yarasından artıq boğazlayır, ara-ara xəfənək xəstəliyi kimi tutur və buraxmaq istəmirdi. S.Rehimov.

XƏFƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Pencerenin ve ya qaprnrn üst hissesi. [Dükanlarrn] qapıları yan tərəfə deyil, aşağıdan yuxarıya qaldırılmaqla açılardı. Belə qapılara xəfəng deyərdilər. H.Sarabski.

XƏFİF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Mülayim, yüngül, yum-şaq. Xəfif yel.
Indi çöldə xəfif meh əsdiyi üçün hava bayaqkı qədər bürkü deyildi. İ.Əfendiyev. Xəfif axşam küləyi əsir, şə-hərdə yavaş-yavaş işıqlar alışırdı. Ə.Mem-medxanlr.
Zerif, ince. çox çəkmədi ki, qızın ya-naqlarında xəfif bir qızartı göründü. M.Hüseyn. Zaldakıların üzü xəfif bir gülüşlə işıqlandı. M.İbrahimov. // Zeif, yün-gül. Xəfif sazaq.
Dünyanın sevinci də, kədəri də ikidir. Biri yüngül, keçəri
xəfif dumana bənzər. R.Rza. [Xosrov]
.sahildə əyləşib xəfif şırıltıya qulaq asırdı. B.Bayra-mov. Qonaqlara şərbət, çay təqdim edən qulluqçuların ayaqlarının xəfif tappıltı-sından başqa, [sarayda] heç bir başqa səs eşidilmirdi. P.Makulu. □ Xəfif eləmək (etmək)
azaltmaq, zeifletmek. Basıb pəncərəni, qapını kip-kip; Lampanın odunu eləyib xəfif. H.K.Sanrlr.

XƏFİFCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Azacrq, yüngülce, zeifce. [Park] yalnız yeni çıxmaqda olan ayın ziyası ilə xəfifcə işıqlanmışdı. S.Hüseyn. Gənc yenə də xəfifcə gülərək cavab verdi. M.S.Ordu-badi. Maya qızarıb xəfifcə gülümsədi və Qaraşa baxdı. M.İbrahimov. // Yavaşca, üsulluca. [Xedice] ətəyimdən yapışıb xəfifcə dartaraq deyirdi.. Qantemir. // Sif. mena-srnda. Bir an içində üzündən silinib yox olan təbəssüm izlərinin yerində xəfifcə bir qızartı göründü. M.Hüseyn.

XƏFİFCƏSİNƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Xefif suretde, yün-
gülce, yavaşca. Xəfifcəsinə titrəmək. Xəfif-cəsinə gülmək.
[Mesme:] [Kor seyid] bərabərimdə dayandı. Sol əlini xəfifcəsinə üzümə götürdü. S.Hüseyn. [Əhmed:] Dur-duğum yerdə ayaqlarımın xəfifcəsinə əsməsi, bütün bədənimə sirayət etmişdi. T.Ş.Simurq.

XƏFİYYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Xefiyye idaresinin memuru, gizli agenti. [Əbülhesen bey:] çar jandarmeriyası mənim dalımca xəfiyyələr
təyin etmişdir. M.S.Ordubadi. Xəfiyyələr dərnəklərin gizli fəaliyyətindən xəbər tut-dular, uşaqların bəzilərini həbs etdilər, qalanlarını isə məktəbdən qovdular. İ.Şrxlr. □ Xəfiyyə idarəsi
gizli polis idaresi. Aslan
. bildi ki, Hüseynqulu kişi mətbəənin mütamadiyən xəfiyyə nəzarəti altında oldu-ğunu duyub. M.Hüseyn.
Casus. Xəfiyyə saldılar, pul vəd etdilər; Qoşun topladılar, hara getdilər; Gəlmədi onların heç biri vecə. H.K.Sanrlr.