Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XƏMİRLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xemire dönmek,
xemir kimi olmaq; yumşalmaq.

XƏMİRLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xemire batmrş, xemire bulaşmrş. Xəmirli əllər. Xəmirli döşlük. Xə-mirli qablar.
Tükəzban xala sevindiyindən özünü itirib əli ilə xəmirli-xəmirli oğlunun boynunu qucaqlamışdı. İ.Şrxlr.

XƏMİRYAYAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Hazrr xemiri yaymaq üçün xüsusi maşrn, alet. // Sif. menasrnda. Xəmiryayan maşın.

XƏMİRYOĞURAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xemir yoğurmağa mexsus xüsusi maşrn, alet. // Sif. menasrn-da. Xəmiryoğuran maşın. // bax xəmirgir.

XƏMRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Maya, acrtma, balata. Una xəmrə qatmaq. Xəmrəsi, urvası xəmirsiz qalıb; Dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba! M.Araz.

XƏMRƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xemre, maya vurulmuş. Xəmrəli çörək.

XƏMRƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xemre üçün ayrrlmrş xemir tikesi, mayalrq xemir.

XƏMRƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xemre qatrlmamrş. Xəmrəsiz çörək.

XƏMSİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Siyeneyeoxşar deniz balrğr.

XƏMSİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Əreblerde: qrşrn, qrrx gününden sonra gelen elli günlük mövsü-münün xalq teqviminde adr, habele bu dövrde esen küleyin yerli adr. Yer üzündə quru küləklər çox yerdə müşahidə olunur və onların yerli adları vardır: Ərəbistanda sə-mum, Misirdə xəmsin
. adlanır. "Umumi fiziki coğrafiya".

XƏNCƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Ucu sivri, iki terefi iti soyuq silah. Otağın baş tərəfindən divardan bir maral başı, bir də tüfəng, onun da altın-da birxəncər asılmışdı. T.Ş.Simurq. [Cahrl-lar] çuxanın altından xəncər və dayandol-durum bağlardılar. H.Sarabski.
◊ Xəncər-bıçağa çıxmaq
davalarr keskin şekil almaq, bir-birini xencer ve ya brçaqla vurmaq derecesine gelmek. Xəncər-bıçaq olmaq
qatr düşmen olmaq, ölüb-öldürmeye çrxmaq. [Tapdrq:] Elə şeyi olmaya-olmaya ağlına gətirəsən, ağa. Molla Sadıqla atan bu saat xəncər-bıçaq-dır. İ.Şrxlr. Xəncər kimi batmaq (sancıl¬maq işləmək) ürəyini xəncər kimi dəl-
mək
çox ağrr tesir etmek. Söz də xəncər kimi işləyir cana; Qanı laxtaladır əzab, izti-rab. S.Vurğun. Hükeymənin inəyi xatırlayıb yavaşcadan ağlaması [Bextiyarrn] ürəyini xəncər kimi dəlir, vicdanını ağrıdırdı. S.Hüseyn. Xəncər kimi sağından keçib solundan çıxmaq
çox berk tesir etmek, üreyine toxunmaq. Onun acı sözləri xəncər kimi sağımdan keçib, solumdan çıxdı. Xən-cərinin qaşı (daşı) düşməz ki... (düşmə-yəcək ki...)
bir şeyi özü üçün eskiklik, ar sayma menasrnda ifade. [Gülsenem:] Dilman mənimlə gəlsəydi, xəncərinin daşı düşməyəcəkdi ki? M.Hüseyn. Səninçün hör-mətlə tərpənsə başı; Guya xəncərinin düşə-cək qaşı. S.Rüstem.

XƏNCƏRQAYIRAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xəncərsaz.

XƏNCƏRLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xencerlemek"den f.is.

XƏNCƏRLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xencerle vurmaq,
yaralamaq; xencerle çapmaq.

XƏNCƏRLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xencerleşmek"den f.is.

XƏNCƏRLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. köhn. Dalaşa-raq bir-birini xencerle vurmaq, xencer-lemek.

XƏNCƏRLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xencer bağlamrş, xen-ceri olan, yaxud elinde xencer. Oturmuşlar məğrur, qollar çirməkli; Xəncərli, qılınclı, patron-tüfəngli. H.K.Sanrlr.

XƏNCƏRSAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Keçmişde xencer qayrran usta. Bakıda ümumiyyətlə peşəkarlar: keçəçi, dabbağ, dərzi, xəncər-saz və sairə çox olardı. H.Sarabski.

XƏNCƏRVARİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xencer kimi, xen-
cereoxşar, xencerşekilli.

XƏNCƏRVURAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Keçmişde meherremlikde aşura günü xencerle öz başrnr yaran.

XƏNDAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] klas.
Gülen, güler, şen, üzügüler. Kim görübdür Qövsiyi məh-zuni xəndan bir nəfəs? Qövsi. Yanaqları güldü, heç olmaz xəndan; Əsildə mələkdi, nəsildə insan. Aşrq Əlesger. □ Xəndan etmək
şenlendirmek, sevindirmek, üre-yini açmaq. Qönçə tək bağrını əzəldə fələk qan eylər; Sonra könlünü açıb dəhrdə xəndan eylər. S.Ə.Şirvani. Qılaram səcdə müdam əcz ilə ol dərgahə; Ki həyatinlə bu gün könlümi xəndan etdin. A.Sehhet. Xəndan olmaq
şadlrğrndan üzü gülmek, ferehlenmek, sevinmek. Gözlülər başladı-lar ağlamağa; Kurlər də ona xəndan oldu. M.Ə.Sabir. Sənin xəndan olur gül dodaq-ların; Onda ki gözümdən yaşlar saçılır.. M.Müşfiq.
məc. Tamam açrlmrş (klassik şeirde gözelin üzü tam açrlmrş güle oxşadrlrr). Bədirlənmiş ya bir mahi-tabansan; Ya cən-nət bağında güli-xəndansan. M.P.Vaqif. Fəxr eyləməsin öz gülünə bülbüli-şeyda; Bir gül hələ də sən kimi xəndan ola bilməz. Ə.Vahid. □ Xəndan olmaq məc.
tamam açrlmaq. Qızılgül xəndan oldu; Dərmədim dən-dən oldu; Mən səndən ayrılmazdım; Ayrılıq səndən oldu. (Bayatr). [Qrzlar ve ço-cuqlar:] Açmış bənöfşə, sünbül; Xəndan olur qızılgül; Otdükcə sanki bülbül; Rəqs etdirir xəyalı. H.Cavid.

XƏNDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Gülüş.

XƏNDƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Torpaqda uzununa qa-zrlmrş derin çuxur. [At] qabağına çıxan xəndəklərdən məharətlə atılır, balaca qu-laqlarını qısaraq çapırdı. M.Hüseyn. Bu xəndək bir kilometr uzunluğu, qırx metr eni, otuz metr dərinliyi olan nəhəng bir dərədən ibarətdir. Ə.Sadrq.

XƏNDƏKQAZAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xendek qazrmağa mexsus maşrn. // Sif. menasrnda. Xəndək-qazan maşın.

XƏNDƏKOTU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. İri yarpaqlarr ve boruşekilli gülleri olan, esasen xendek, çay kenarlarrnda ve rütubetli yerlerde biten yabanr bitki.