Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XƏSTƏMƏZAC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Xesteliklere,
tez xestelenmeye mail olan, tez-tez xes-telenen, üzerinden xestelik eskik olmayan.

XƏSTƏMƏZACLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xesteliye mail
olma; üzerinden xestelik eskik olmayan, tez-tez xestelenen adamrn halr.

XƏŞƏL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xaral. Bir adam ki,
. kömür xəşəllərini dalına şələləyib hıqqana-hıqqana gətirə,
.qalxa-qalxa Müqim bəy Cavanşir kimi bir əsilzadənin mühafizi ola, daha nə üçün vəziyyətindən razı olmazdı. S.Rehimov.

XƏŞƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Şirin sularda yaşayan, yeyilen balrq növü. İldırım qeyzini sel-sel axıdan; çapaqdan, xəşəmdən, qızıl balıqdan; Rəng alan, dad alan dəli çaylarım.. X.Rza.

XƏŞİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Suda bişirilib yağ ve doşabla yeyilen xemir xöreyi. Qarğa özünü quş bilir, xəşil özünü aş. (Ata. sözü). [Ağa Ke-rim xan:] Tez ürəktutan xörəklərdən
. biri xəşildir. N.Vezirov.
.Kənd əhli bilirlər ki, doşabsız xəşil olmaz. Şehriyar.
0 Xəşilə döndərmək
bir şeyi (mad-deni) duru xemir (horra) halrna salmaq, kor-lamaq. [Süleyman:] [Gübreni] aparıb tö-küblər yağışın altına, döndəriblər xəşilə. M.İbrahimov. Xəşilini çalmaq
öldürmek, işini bitirmek. Xəşilini çıxarmaq
ezib-ezişdirmek, sağ yer qoymamaq. Əsgərin gözünü püfləyənin xəşilini çıxardaram.
M.S.Ordubadi.

XƏTA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Sehv, yanlrşlrq, qelet. Mürəttib xətası. Korrektor xətası.

XƏTBAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kişilerde saçrn gicgah te-refde qulağrn qabağrnda olan hissesi. [Bu-daq:] Yeznəm məni görcək yerindən qalxıb içəridə var-gəl eləməyə, arabir sol əli ilə xətbaşını qaşımağa, gah da bığlarını əlləş-dirməyə başladı. Ə.Veliyev. [Şerifzadenin] qısa xətbaşısı əmmaməsinin altından çıx-mışdı. P.Makulu.

XƏTÇƏKƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. Xett çekmeye mex-sus alet; crzrqçeken. Xətçəkəni lazımi hün-dürlük ölçüsündə saxlamaq üçün masştabı olan hündürlükölçəndən
. istifadə edilir.
Ə.Əliyev.

XƏTƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Tehlüke, qorxu. [Şah öz-özüne:] İndi bütün ümidim vəzirin fəra-sətinədir, yəqin keçəni görüb mənim xətərdə olduğumu anlar. ü.Hacrbeyov.
Ziyan, zerer. [Hecer:] ömrün uzun ol-sun, Qəhrəman qardaş; Xətər görməyəsən heç zaman, qardaş!.. S.Rüstem. □ Xətər dəymək (gəlmək toxunmaq)
1) ziyan deymek, zerer deymek. Güclü, doludan ta-xıla xeyli xətər toxundu.
Səlim bildi ki, belə ovçulardan bu quşlara bir xətər gəl-məz. M.Rzaquluzade. Nə qarajın qapısın-dan asılan qıfıl sındırılıb, nə də maşının açar yerinə bir xətər dəyib. H.Seyidbeyli; 2) felaket, bedbextlik üz vermek; felakete, facieye uğramaq, ziyan deymek. Mən misal üçün deyirəm ki, iki-üç günlüyə göz-qulaq olaq ki, uşaqlara bir xətər toxunmasın. S.Rehimov. [Şeyx Amiri qullara:] Dərhal oğlumun izinə düşüb səhraya gedin! Dalın-ca gəzin, keşiyin çəkin, ona bir xətər dəy-məsin. Ə.Memmedxanlr. Xətər vurmaq
qesd etmek, ziyan vurmaq; öldürmek. [Qarr Nureli xana:] İndi sənə bir yağı göz dikib-dir,
. xətər vurmaq istəyir. çemenzeminli. Xətər yetirən
toxunan, tehqir eden. Qayınata isə arvadı ilə namusa xətər yetirən sözlər icad edib, gəlinə min böhtanlar isnad verirdilər. çemenzeminli. Xətər yetirmək
zerer yetirmek, felakete uğratmaq, canrna qesd etmek; vurmaq, yaralamaq. [Eyvaz delilere:] Biz əgər belə şəhərə girsək, Ko-roğluya xətər yetirərlər. "Koroğlu".

XƏTƏRLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xeterlenmek"den f.is.

XƏTƏRLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xeter deymek, zerer,
ziyan görmek. // Korlanmaq, xarab olmaq, zedelenmek. Blindajın divarları və tavanı adda-budda xətərlənmişdi. çemenzeminli.

XƏTƏRLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çox qorxulu, çox tehlükeli, tehlüke ile dolu, xeter getire bilen, xatalr.
Xətərli səfər. Xətərli yol. Xətərli iş.
[Gül-bahar:] Bəlkə xətərli yaradır
. qolunu belə, başına dönüm, çıxart, Əhməd! N.Vezirov. [Birinci qul Mecnuna:] [Vetene getmek] hələ mümkün deyil, mərhəmətli ağa, hələ yollar xətərlidir. Ə.Memmedxanlr. // Zererli, ziyanlr.

XƏTƏRLİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qorxulu, tehlükeli olma,
xeter getirme; tehlükelilik.

XƏTƏRNAK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. xeter ve fars. nak]
klas. bax xətərli. Sərsəri basma qədəm eşq təriqinə, Füzuli; Ehtimal eylə ki, qayətdə xətərnak səfərdir. Füzuli. [Mirze Rza:] Gə-zinmə İran adında xətərnak səhralarda, qayıt Firəngistana, Fərhad! C.Cabbarlr.

XƏTƏRSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Qorxusuz, tehlükesiz,
xatasrz. Xətərsiz iş. Xətərsiz səfər.
[Ataş:] Xalıqverdi əmi deyirdi ki, Turaclı yolu xə-tərsizdir. Ə.Veliyev. [İsmayrl kişi Namaza:] Sən bir qədər adam götür, arvad-uşağı xə-tərsiz yerə apar və özün də orada qal! P.Makulu. // Ziyansrz, zerersiz.

XƏTƏRSİZLƏŞDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xetersizleş-dirmek"den f.is.

XƏTƏRSİZLƏŞDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xetersiz et-
mek, qorxusuz, tehlükesiz hala getirmek. [Veysel] Kəngərlini qorxudub buradan uzaqlaşdırmaq, Ataşın yolunu xətərsizləş-dirmək istəyirdi. Ə.Veliyev.

XƏTƏRSİZLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xetersizleşmek"-den f.is.

XƏTƏRSİZLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Qorxusuz, tehlü-
kesiz olmaq, eminlik olmaq. Yollar xətər-sizləşib.

XƏTƏRSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xetersiz, qorxusuz olma; tehlükesizlik, emin-amanlrq.

XƏTİB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Mescidde xütbe oxuyan din xadimi. Xətib minbərdən yerə düşmə-miş, əhali hakimi və xətibi gözləməyərək məsciddən çıxdı. M.S.Ordubadi. // köhn. Gözel natiq.

XƏTİBLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xetib vezifesi, xetibin işi.

XƏTİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Hörmet, ehtiram, sayğr; şan-şeref. Xətrini əziz tutmaq. Xətrini istəmək.
Xətir üçün xəstə yatmazlar. (Ata. sözü).
0 Xətir qoymaq (saxlamaq)
hörmet ele-mek, hörmetini saxlamaq; güzeşt elemek. Xətri qalmaq
incimek, narazr qalmaq, kön-lü qrrrlmaq. Xətri xoş olmaq
üreyi açrlmaq.
XƏTİR-HöRMƏT
Xətri(n) istədiyi qədər
bax ürəyi(n) istədiyi qədər ("ürək"de). Xətrindən keç-məmək
bax üzündən keçə bilməmək
("üz"de). [Xelfe:] [Dursun] daha Aslan bə-yin xətrindən keçmərəm. C.Cabbarlr. Xətrinə dəymək (qıymaq toxunmaq)
könlünü qrrmaq, üreyine (qelbine) deymek, toxun-maq. Nə dedim xətrinə dəydi; Uzün məndən niyə döndü? Aşrq Əlesger. Nə bir nəfər ona "yox" dedi; Nə bir nəfər xətrinə qıydı. R.Rza. Xətrini istəmək
yanrnda hörmeti olmaq, çox saymaq, hörmet etmek, sevmek. İkram əmisi Ağayarın xətrini çox istəyirdi. Ə.Əbül-hesen. Xətrini qırmaq (sındırmaq)
bax xətrinə dəymək.

XƏTİR-HÖRMƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xətir. Xətir-hör-mət saxlamaq. Xətir-hörmət gözləmək. Xətir-hörmət bilmək.
[Servinaz qarr:] Bala, Həs-rət, belə şeylərə qol qoyma, yoxsa aralıqda olan bütün xətir-hörmət tökülər. B.Bayramov.

XƏTİRLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xetri eziz, hörmetli, hör-met edilen, sayrlan, ehtirama layiq, nüfuzlu. Xətirli adam.