Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XƏYANƏTÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. Xeyanet eden; xeyanetkar, xain. çünki xəyanətçisiz cümlə müsəlmanlara; Mənzilinizdir səqər, oxut-muram, əl çəkin! M.Ə.Sabir.

XƏYANƏTÇİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xeyanet etme, xain olma; xeyanetkarlrq.

XƏYANƏTKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. xeyanet ve fars.
.. kar] Xeyanet eden, xeyanetçi; xain, satqrn, etibarsrz. [Hüsnübeyim:] Mən ölümdən qor-xmuram, ancaq məni o dünyaya xəyanətkar kimi, bişərəf kimi göndərmə, ya rəbb! I.Melikzade.

XƏYANƏTKARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xeyanet etme,
xainlik etme; xainlik.

XƏYYAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Derzi. Xəyyat
bizim əhldən
2 nəfərdir ki, çuxa şal-varlardan alahı libas tikmirlər, amma palto, kürk və qeyri libasları tikənlər erməni, rusdurlar ki, yaxşı pul alırlar. "Əkinçi". Ağ alaçıq, əlvan çadır; Naxış vurubdu xəyyatı. Aşrq Əlesger.

XƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Xezli heyvanlarrn bedenini örten tük örtüyü; yun. Dələ xəzi. // Bu cür heyvanlarrn işlenmiş, aşrlanmrş derisi. Xəz ticarəti. Xəz tədarükü.
Hər il ovçular yüz milyon manatlarla qiyməti olan xəz dəri, piy, ət, quş tükü və s. məhsul əldə edirlər. M.Rzaquluzade.
Xezden tikilmiş, xezden hazrrlanmrş. Xəz papaq. Xəz yaxalıq.
Kişi çıxardı ki, ağaya yüzlüklər bəxş edərdi, atlar, inəklər vəd edərdilər; ipək abalar, xəz cübbələr verilərdi.. çemenzeminli. [Hacr Saleh:] Amma onun atasının sən çöldə qalmışı öz oğlu kimi xəz paltolu saxladığı hamıya məlumdur. S.S.Axundov. [Fatma] xəz palto geyib, başına və boynuna qalın yun şərf bağlamışdı. M.Ibrahimov.

XƏZAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Payrzda yarpaqlarrn tökülmesi; yarpaq tökülme mövsümü; payrz. Ərağac zəmilər payızın xəzanına bir bəzək və zinət verirdi. S.Rehimov. Nə tez xəzan görür çöllər, çəmənlər; Arzular sərt daşa dəyir dünyada; Axşam kor-peşman evə dönənlər; Yaxşı ki səhər var,
deyir,
dünyada. N.Xezri. // məc. Genclik tera-vetinin getdiyi dövr.

XƏZÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xez hazrrlayan usta; deriçi. Xəzçilər belə hazırlanmış dəriləri növlərə ayırır, nöqsanlarını düzəldir, sonra onları bir-birinə uyğunlaşdıraraq biçib, geyim halına gətirirlər. "Əmteeşünaslrq".

XƏZƏL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Payrz feslinde budaqlardan tökülen (saralmrş) quru yarpaqlar. Qara-toyuq tutmaq üçün at qılından cələ hörüb bağda ağaclar altında çox xəzəl olan yerdə qurardıq. S.S.Axundov. İlyas qızın ayaqları yanında, keçənilki quru xəzəllər üstündə oturub qolunu daşa söykədi. Ə.Memmed-xanlr. □ Xəzəl olmaq xəzələ dönmək
saralrb-solmaq, qurumaq. Payızdır, bağçalar xəzələ dönmüş; Təbiət bir solğun gözələ dön-müş. M.Müşfiq. Niyə xəzəl oldu salxım söyüd-lər; Harda görüşəcək sevənlər indi? N.Xezri. // Mec. menada. Ozü xəzəl olub vaxtsız tökül-dü; Omrün baharını duymadı, getdi. S.Vur-ğun. Səni görmədən ölsəm; Xəzəl olub tökül-səm; Dadlı bahar çağımda. M.Müşfiq. Om-rünün bağçası döndü xəzələ. Biinsaf, bivəfa, yar dedi, getdi. M.Rahim. Xəzəl kimi
sol-ğun, solğunlaşmrş, teravetini itirmiş. [Fer-man Meleye:] Bir-iki ildən sonra da xəzəl kimi saralıb solacaqsan. M.Ibrahimov. Əj-dərin üzü xəzəl kimi saralmış və solmuşdu. S.Rehman. Budaqda titrəyən son xəzəl kimi; Elə bil ümiddən asılıb ürək... N.Kesemenli.
Müqayiselerde çoxluq, hedsizlik, say-srzlrq bildirir. [Bibixanrm:] Pul əlində elə bil Şüvəlan bağlarının xəzəlidir. B.Bayra-mov. □ Xəzəl kimi yağdırmaq (səpələ-mək tökmək)
sağa-sola xerclemek, israfçrlrq etmek. [Fatmanise Seyide:]
.Dua yazdıran kimdir, ruh tutduran kimdir, nəzir də ki xəzəl kimi başından aşağı pulu yağdı-rırlar. R.Əfendiyev. Xəzəl kimi yağmaq (səpələnmək tökülmək)
heddinden artrq, çoxlu, saysrz-hesabsrz gelen pul haqqrnda. Onluqdan tutmuş yüzlüyə qədərpullar sazın üstünə xəzəl kimi töküldü. B.Bayramov.

XƏZƏLLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xezellenmek"den f.is.

XƏZƏLLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xəzəlləşmək.

XƏZƏLLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xezelleşmek"denf.is.

XƏZƏLLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xezel olmaq, xezele dönmek, saralrb qurumaq, solmaq.

XƏZƏLLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xezel tökülmüş, xezelle dolu, xezelle örtülü, çoxlu xezel yrğrlmrş. Xəzəlli cığır. Xəzəlli yol. Xəzəlli bağlar.
Xəzəlli dərələr aşağı buz kimi sular şırıltı ilə axırdı. S.Rehimov.

XƏZƏLLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çoxlu xezel tökülmüş, xezel yrğrlmrş, xezelle örtülmüş yer. Xəzəl-likdə dayanmaq. Xəzəllikdə atı saxlamaq.

XƏZƏRLƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

cəm tar. V-X esrlerde Aşağr Volqadan Qafqaza ve Qara denizin şimal hissesine qeder olan erazide dövlet qurmuş türkdilli xalq.

XƏZİNƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

XƏZNƏ is. [ər.]
Pul, cava-hirat ve s. qiymetli şeyler saxlanrlan yer. Cümə axşamları ağanın xəzinəsindən füqə-raya pul paylanardı. Ə.Haqverdiyev.
Bir dövlete mexsus pul, servet, torpaq ve s. qiymetli vesaitin hamrsr birlikde. Döv-lət xəzinəsi. Xəzinəyə məxsus torpaqlar. Xə-zinə malı.
.Uşqolların xərci dövlət xəzinə-sinin öhdəsində idi. C.Memmedquluzade.
məc. Medeni ve menevi servetlerin toplusu. Türk dilində, Azərbaycan şivəsində təzə bir kitabın ədəbiyyat xəzinəmizə daxil olmasını kəmali-iftixar ilə izhar edirik. F.Köçerli. Onlar böyük bir səy ilə xalqının qəhrəmanlıq tarixinə yeni səhifələr yazmış, ya da elm və sənət xəzinəsini parlaq inci-lərlə zənginləşdirmişlər. M.Ibrahimov.
Köhne Şerq hamamlarrnda isti su saxla-nrlan yer, hovuz. [Xortdan:] Bizim hamamla-rın İran qaydası böyük hovuzları var ki, adına xəzinə deyirlər. Ə.Haqverdiyev. Ancaq tağla-rın birinin altında xəzinə olardı. Orada isti su saxlanılardı. H.Sarabski. [Rza bey:] Əşi, girirəm xəzinəyə, bilmirəm ki, bu içində çim-diyim sudur, neftdir, həlimdir, yoxsa bozbaş-dır. ü.Hacrbeyov.
Keçmişde tapançada desteyin, tüfengde qundağrn dibçeyinde, müasir silahlarda ise patron qoyulan yer. [Hecer] tüfəngi əlinə gö-türüb onun xəzinəsini açır, diqqətlə buraya baxır və yoxlayırdı. S.Rehimov.
0 Xəzinə üstündə oturmaq
çoxlu pul, var-dövlet sahibi olan adam haqqrnda. [Hacr Murad:] Haradan alım? Deyəsən, xəzinə üstündə oturmuşam. S.S.Axundov.

XƏZİNƏÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xezine işçisi, xezinedar.

XƏZİNƏDAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. xezine ve fars.
..dar]
köhn. Xezineye nezaret eden memur.
Her hansr bir müessisenin, cemiyyetin, teşkilatrn pul ve qiymetli şeylerini qoruyan, pul işlerine baxan adam; xezineçi. Bəli, indi qəzetlərdə Bakı cəmiyyəti-xeyriyyəsi elan edir ki, cəmiyyətə üzv olmaq istəyənlər 5 ma-natlarını gətirib versinlər cəmiyyət xəzinə-darına və qəbzlərini alsınlar. C.Memmed-quluzade. [çingiz:] İndilik iki adam bəsdir. Xəlil, sabahın pulunu xəzinədardan istə. çemenzeminli.

XƏZİNƏDARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xezinedar vezifesi, xezineçilik. Həsən dayısını
. xəzinədarlığa düzəltdi. Qantemir.

XƏZLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xezi olan, xez qoyulmuş, xez tikilmiş; yaxasr xezden olan. [Perşanrn]

əynində xəzli qara palto, başında sarı yun şal, ayağında işıldayan uzunboğaz botu vardı. M.Ibrahimov.

XƏZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif. Xeze yarar, xez üçün olan. Xəzlik dəri. Xəzlik heyvan cinsi.

XƏZRİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Abşeron yarrmadasrnda şimal-dan esen şiddetli külek.
.Xəzri hardansa buludları qovub gətirmiş, Bakını şiddətli və qısa yağışla sulayandan sonra, birdən xırp kəsilmişdi. M.Hüseyn. Elə bil dəhşətli bir xəzri əsdi, onsuz da dalğalanan dənizi daha da coşdurdu. S.Rehman.

XIX : Azerbaijani Explanatory Dictionary

xıx eləmək uş. zar.
başrnr kes-mek. [Tapdrq:] "Dovşanın başını xıx elə"
deyib atanın üzünə baxdı. Ə.Veliyev.

XIXILDAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xrxrldamaq"dan f.is.