Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XISINLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xrsrnlaşmaq"dan f.is.

XISINLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. Bir-birile gizli, pr-çrltr ile danrşmaq, xrsrn-xrsrn damşmaq, prçrl-daşmaq, xelveti damşmaq. Molla Qafar, Kər-bəlayı Hətəmxan, bir də Hacı Səfiqulu kürk-lərinə birə düşmüş kimi yaman xısınlaşırlar.
S.Rehimov. [Ismayrl kişinin destesi] yollar üstündəki kəndlərdə dayanıb, tanış-bilişlə görüşür, onlarla xısınlaşır, öz məqsədlərini onlara izah edir,
. üsyan etməyə çalışırdılar.
P.Makulu.

XIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yer şumlamaq üçün ibtidai kend teserrüfatr aleti. [Tarverdi]
.xışları, boyun-duruqları, cüt qayışlarını yoxlayır, əlavə xış düzəldir, yerə salmaq istəyirdi. S.Rehimov.
.Dağın lap ətəyində kəndli xışla yer şumlayırdı. B.Bayramov.

XIŞ-XIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

təql. Xrşrltr sesi. Zərf mənasında. Xrşrltr ile. Yarpaqlar küçələr boyunca sürü-nüb gedən boz boğanaq içində xış-xış xışılda-yır. Mir Celal.
.Yaşıl atlazdan don geyinmiş zəmilər xış-xış xışıldayaraq dalğalanırdı. S.Şamilov.

XIŞILDAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xrşrldamaq"dan f.is.

XIŞILDAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xrşrltr sesi çrxartmaq, xrş-xrş elemek. Yay yağışlarından sonra yolların kənarında bitmiş uzun, yaşıl otlar külək əsdikcə dalğalanır və xışıldayırdı. M.Hüseyn. Dənizdən xəfif meh əsir, yar-paqlar xışıldayır, şəhər yatırdı. M.Süley-manov.

XIŞILDATMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xrşrldatmaq"dan f.is.

XIŞILDATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. "Xrş-xrş" ses çrxart-maq. Arabir xəfif külək əsir, xəzan yarpaq-larını xışıldadırdı. M.Hüseyn. Yaşıl ağac-larda saralan yarpaqların sayı günü-gündən artır, yerə tökülür və ara-sıra əsən yel də bu yarpaqları xışıldada-xışıldada süpürür və küncə-bucağa toplayırdı. T.Ş.Simurq.

XIŞILTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bir-birine deyen, sürtünen şax şeyden ve ya axan sudan çrxan xefif ses, xrş-xrş sesi. Atlaz xalatların xışıltısı.
Ay qara buludun dalına girdi, yerə qara pərdə çəkildi. Ocağın alovu söndü, meşədə xışıltı artdı. A.Divanbeyoğlu. Xışıltı ilə axan çayın səsi ətrafın sükutuna başqa bir ahəng verirdi. T.Ş.Simurq. Söyüdlü arx yarpaqla-rın incə xışıltısı altında səssizcə axıb ge-dirdi. I.Əfendiyev.
Tengnefeslikden töreyen boğuq ses; töyşük. [Sedrin] sinəsindəki xışıltı get-gedə artırdı. B.Bayramov.

XIŞILTILI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xrşrltr sesi çrxaran, tö-reden. Xışıltılı bir yağış meşəyə səpələn¬məyə
. göylərdə şimşəklə oynamağa baş-ladı. S.Rehimov.

XIŞIRTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xışıltı.

XIŞLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xrşlamaq"dan f.is.

XIŞLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Torpağr (yeri) xrşla sür-mek, şumlamaq. Halbuki Cavahir ev işin-dən başqa, yəni mal-qaranı görmək, təzək qoymaq, xörək hazırlamaq, çörək yapmaq-dan başqa, bağçanı suvarır, yer xışlayır, əkib-biçir, bir sözlə, hər bir işi görürdü. T.Ş.Simurq.

XIŞLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xrşlanmaq"dan f.is.

XIŞLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Xrşla sürülmek, şum-lanmaq. Sahə başdan-başa xışlanmışdır.

XIŞLANMIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.sif. Xrşla sürülmüş, şum-lanmrş.

XIŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Adeten "bir" sözü ile: bir xışma
ovucdolusu, bir ovuc. Bir xışma ot. Bir xışma buğda.
Qaşıq gəlincəyə qədər səbr etməyib [Ağasefer] aşdan bir xışma götürdü. Ə.Əbülhesen. Salam, atından enib qara torpaqdan bir xışma götürdü, baxdı. Mir Celal. [Yusif] deməyə söz tapmayıb naxırçı çantasından bir xışma zoğal çı-xartdı:
Aç ətəyini, Şahpəri! B.Bayramov.

XIŞMALAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xrşmalamaq"dan f.is.

XIŞMALAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Qamarlayrb götür-
mek, ovcu ile götürmek, ovuclamaq. Əlya-rov pulları cəld xışmalayıb stolunun orta siyirməsinə qoydu. M.Hüseyn. Kəndlilər toxumluq buğdanı xışmalayıb dəmyə yerlərə səpəndə şirin bir arzu ilə "ya bəxt" de-yərlər. Mir Celal. Nərgizyeni-yeni ələ gələn saçını xışmaladı, gözləri torpağa baxa-baxa qaldı. B.Bayramov.
Ovuclayrb ezik-ezik etmek, büzüşdür-mek, ezib-tökmek. Hacı Rəsul, müştərisin-dən daha ağır söz eşitməmək üçün əlindəki qəzeti xışmalayıb ovcunda sıxdı. Mir Celal. Firəngiz cibindəki kağızları xışmaladı. B.Bayramov.

XIZIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ilyas peyğemberin adr.
məc. Xilaskar.

XlDMƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir idarede, mües-sisede ve s.-de maaşla qulluq etme, işleme, resmi vezife yerine yetirme. □ Xidmət et-mək
bir idarede, müessisede ve s.-de maaşla işlemek, qulluq etmek, resmi vezife

yerine yetirmek. Qorodovoy Kərbəlayı Zal iyirmi beş ildən artıq polis idarəsində xidmət edirdi. Ə.Haqverdiyev. // Vezife, iş. Zeynal ötəyə-bəriyə müraciət edib sabiq xidmətini geri istəyirdisə də, müvəffəq olmayırdı. S.Hüseyn. Xalça fabrikində girib xidmətə; Bağlandı zəhmətə vicdanla Rəna. M.Rahim.
Herbi vezife yerine yetirme, ordu sr-ralarrnda ve ya donanmada qulluq etme; es-geri vezife. Orduda xidmət. Həqiqi hərbi xidmətə çağırış.
Bu qürbət şəhərdə hərbi xidmətdə olan bir neçə yoldaşla bərabər əlahiddə bir evdə yaşayırdıq, evdə su lüləsi yoxdu, qonşu evdən aldığımız quyu suyunu qaynadıb içirdik. Ə.Memmedxanlr.
Orduda herbi meşğeleler, vezifeler sa-hesi, habele onlara xidmet eden idareler sistemi. Ordunun tibbi xidmət idarələri. Inzibati xidmət. Kəşfiyyat xidməti.
İstehsalat sahesi, habele bir işin xüsusi sahesine baxan idare, teşkilat. Hava xid-məti. Qəza-bərpa xidməti. Dəmir yolunun hərəkət xidməti. // Adamlarrn ehtiyaclarrnr, rahatlrğrnr temin eden teserrüfat ve ya başqa vasiteler sistemi. Kommunal xidməti. Rabitə xidməti.
Yüksek qiymete, ada, nüfuza layiq
olan hereket, fealiyyet, iş. Vətən qarşısında
böyük xidmət. Yubilyarın xidmətləri haq-
qında danışmaq.
Sənin işin, xidmətin, bir
qəhrəmanlıq kimi tarixdə qalacaqdır.
R.Rza. [Reşid:]
.Mən bizim xidmətimiz və
mövqeyimiz arasındakı fərqi başa düşürdüm.
İ.Hüseynov. □ Xidmət etmək (eləmək)

birinin ve ya bir şeyin xeyri, seadeti,
xoşbextliyi, rifahr namine iş görmek, çalrş-
maq, emek serf etmek. Xidmət göstərmək
- bax xidmət etmək. Mərhum Həsən bəy
[Zerdabi] ömrünün əvvəlindən axırınadək
.
millət yolunda xidmət göstərməklə camaat
içində çox şöhrət qazanmışdı. "Mol. Nesr.".
Birine qulluq gösterme; birinin ehtiyac
ve telebatrnr temin etmek üçün görülen iş.
Dostcasına xidmət. Oz xidmətini təklif
etmək. Əvəzsiz xidmət. Əhaliyə mədəni-
maarif xidməti.
Mən labüd qaldım bun-
lara [hamballara] deyim ki, bir surətdə ki,
bunlar bizə qulaq asmırlar, bizə bunların
xidməti heç lazım deyil. C.Memmedqu-
luzade. [Fexreddin:] Gözəl Səba!
dedi,
sən məni bu xidmətinlə minnətdar edirsən. M.S.Ordubadi. Kosa bu xidmətin qabağında özünü ömürlük kuryerlik vəzifəsindən azad olmuş sayırdı. S.Rehimov. □ Xidmət et-mək (göstərmək)
başqalarrnrn her hansr bir ehtiyac ve telebatrnr temin edecek iş görmek. Alıcılara yaxşı xidmət etmək.
Əmin qəsrində xəlifə tərəfindən təyin edilən qızıl kəmərli qulamlar, zümrüd və yaqut xalxallı cariyələr və zərinələrə bürünmüş kənizlər Azərbaycan heyətinə xidmət edirdi. M.S.Ordubadi. Tarix göstərir ki, öz zama-nında tərəqqiyə xidmət edən əsərlərin ömrü daha uzun olur. M.Hüseyn. Rəşidin atası neft mütəxəssisi olmaq, xalqına kömək, Vətəninə xidmət etmək istəyirdi. Ə.Veliyev.

XlDMƏTÇl : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Zehni ve ya istehsalatla bağlr olmayan fiziki emeyin müxtelif sa-helerinde maaşla xidmet eden adam; qul-luqçu. Fəhlə və xidmətçilər.
Mirzəağa [Cemileni] istirahət evinin bir xidmətçisi və ya məsul bir işçisi zənn etdi. S.Hüseyn. Kənd məktəbinin qoca xidmətçisi Imran kişi artırmaya qalxıb qapını döydü. Q.İlkin. // Adamlarrn ehtiyaclarrnr temin etmekle meşğul olan, xidmet gösteren şexs. Xid-mətçi qızlar hər sərnişinə ayrıca balaca pod-nosda və çox təmiz qab-qacaqda yemək paylayırlar. M.İbrahimov.
Ev qulluqçusu (qrz, qadrn). Məhəmməd Səfi ağa bir az səbir eləyib, xidmətçi qızı [Alrnrn] dalınca göndərdi. çemenzeminli. [Ceyran] Eldarın evindəki xidmətçi qadın-dan da bəzi məlumat alır. S.Hüseyn. // Qul-luqçu, nöker. Axırda [Celilin] nadincli-yindən anası da bezar olub, onu bir dükançı yanına xidmətçi qoydu. İ.Musabeyov. [Peri Behrama:] Onu yaxşı bil ki, sən bu evdə xid-mətçi kimi bir şeysən. C.Cabbarlr. Əmioğ-lunun xidmətçisi Məmmədrza uşaqlıqdan bu üç ailə içində yaşadığına görə, hamımız ona bir külfət üzvü kimi baxırdıq. S.S.Axundov.

XlDMƏTÇlLlK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Maaşla bir idarede ve ya bir yerde xidmet etme, işleme; xidmet-çinin gördüyü iş.

XIDMƏTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xidmetle, resmi vezife ile, işle bağlr olan. Xidməti işlər. Xidməti eza-miyyət. Xidməti maşın.

XlDMƏTKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. xidmet vefars.
..kar] Xidmetçi. Sübh çox ertə oyanardı qarı; Dur-ğuzar idi hamı xidmətkarı. A.Sehhet. Nə ke-şikçilərdən, nə qapıçılardan, nə də sair xid-mətkarlardan əsər-əlamət yox idi. M.Rzaqu-luzade.