Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XIDMƏTKARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xidmetçilik, birinin
xidmetinde olma. // məc. Qulluq gösterme, xidmet gösterme; nökerçilik.

XlDMƏTSEVƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Yaxşr baxrlmağr, yaxşr qulluq edilmeyi, yaxşr xidmet edilme-yi teleb eden. çay çox xidmətsevən bitkidir.
məc. öz işine, vezifesine hedden artrq can yandrran, lakin ona çox resmi yanaşan adam.

XlFFƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Fikir, derd, qem, qüsse; fikir çekme. Qaldı mən dilxəstəyə ancaq məlalü xiffətin. S.Ə.Şirvani. Bəsdir mənə verdiyin bu xiffət. Natevan. [İbrahim:] Göv-hərtac
. xiffətdən, qüssədən müqəvvaya dö-nübdür. Ə.Haqverdiyev. □ Xiffət çəkmək
1) fikir çekmek, kederlenmek, qüsselen-mek, qem-qüsse etmek. Dolanım başına, mürüvvət deyil; Bu qədər ki, sənsiz xiffət çəkirəm. Q.Zakir. [İnsan] hər gün görsə də, qəlbinin duymadığı, nəfəsinin ətrini hiss etmədiyi bir adam ondan uzaqlaşandan sonra, qəlbindəki boşluğu görür və gecə-gündüz xiffət çəkir. İ.Şrxlr; 2) başqasrnrn fikrini, qayğrsrnr çekmek. Əzəlindən oldum eşqə dəlalət; Sirr verdim namərdə, etdi ədavət; Yolunda çəkməkdən xiffət, xəcalət; Əriyib bu Cümə çağaya döndü. Molla Cüme. Əzizim, meşə mənsiz; Dağ mənsiz, meşə mənsiz; Qorxuram xiffət çəkə; Yar dərdə düşə mənsiz. (Bayatr). □ Xiffət eləmək (etmək)
bax xiffət çəkmək
ci menada. [Ata:] Ay bala, niyə xiffət eləyir-sən, özün bilirsən ki, biz kasıbıq, qohum-əqrəbamız və möhkəm arxamız yox, bizə qızmı verərlər? Ə.Haqverdiyev. Qardaş-bacı
. dağlar qədər dərdi olan analarını xif-fət etməyə qoymurlar. S.S.Axundov. Gənc ömrümün bağında yazım sənsən, gülüm sən; Xiffət edib, sıxılıb, qüssələnmə, gülüm, sən. N.Xezri. Xiffət gətirmək
keder-qüsse getirmek, kederlendirmek, kedere-qüsseye sebeb olmaq. Evlərin təhər-tövründə qəlbə xiffət gətirən bir köhnəlik vardı. Ə.Əbülhe¬sen. Xiffət vermək
fikir çekmesine, derdlenmesine, kederlenmesine sebeb ol-maq, derde salmaq, xiffetlendirmek.

XIFFƏTLƏNDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xiffetlendirmek"-
den f.is.

XIFFƏTLƏNDIRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xiffet çekdir-
mek, kederlendirmek, qem-qüsse çekdir-mek.

XIFFƏTLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xiffetlenmek"den f.is.

XIFFƏTLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xiffet çekmek, ke-
derlenmek, qüsselenmek. Oğlunun dərdin-dən ana çox xiffətləndi.
Xl-Xl-Xl! nida. Yavaş gülüş bildiren ses teqlidi. [Allahyar:] Ə, Tarverdi, yaz.
Onun savadı var ki, yaza! Xi-xi-xi. S.Rehimov. Uşaqlar "xi, xi, xi" edib açılışmağa baş-ladılar. M.İbrahimov.

XILAF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Zidd, eks. [Hakimi-şer:] Ağa Salman, deyirlər, Hacı Qafurun övladı qalıbdır. Sənin bu sözün xilafına isbatın varmı? M.F.Axundzade. Usta Ramazan adə-tin xilafına səbirsizlik göstərdi. M.Hüseyn.
Yalan, qeyri-heqiqet. [Vezir:] Sənin çörəyin mənə qənim olsun, əyər xilaf ərz edirəm. M.F.Axundzade. [Əmir:] Zeyd, mənim sözüm əmir sözüdür; onda xilaf ola bilməz. Leylanı sənə verərəm. Lakin sən mənə qırx gün möhlət ver. U.Hacrbeyov.
0 Vədi xilaf olmaq
bu ve ya başqa sebebe göre vedini, dediyini yerine yetire bilmemek. [Molla İbrahim Xelil:] Yerdə qalır iyirmi pud, onu da yəhudilər aparsınlar ki, mənim vədim xilaf olmasın. M.F.Axund-zade. Vədinə xilaf çıxmaq
verdiyi sözü, vedi yerine yetirmemek, yalançr çrxmaq. [Əbülhesenbey:] Hərgah vacib işim olma-saydı, heç vaxt mən verdiyim vədəmə xilaf çıxmazdım. M.S.Ordubadi. Lətifəyenə gözlə-rini qaldırmadan cavab verdi:
Bəli, usta. Qoy vədinə xilaf çıxan utansın! M.Hüseyn.

XlLAFƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] tar. Əreb xelifelerinin hakimiyyet dövrü; xelifelik. // Əreb isti-lalarr neticesinde yaranmrş, başrnda xeli-fenin durduğu feodal dövlet.

XILAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qurtulma, xilas olma; nicat, qurtuluş. □ Xilas etmək
1) qurtar-maq, nicat vermek. Təhlükədən xilas etmək. Suda boğulanları xilas etmək.
Cəfayə, zül-mə bütün nifrət eyləyir aləm; Xilas elə bəşəri
zülmdən cəsarət ilə. Ə.Vahid. Yoldaşların-dan bir neçəsi onu xilas etməyə yüyürmək istədisə də, nəzarətçi ağacını qaldırıb onlara çığırdı. M.Rzaquluzade; 2) azadlrğa çrxartmaq, azadlrq vermek. Xilas olmaq
qurtulmaq, azad olmaq, nicat tapmaq, canrnr qurtarmaq. Olümdən xilas olmaq. Əsarət-dən xilas olmaq.
Veylabadın üstə səadət günü doğdu. Şəhər bir böyük bəladan xilas olmuşdur. çemenzeminli. [Veysel] tələdən nə cür xilas olmaq haqqında düşünərkən, qaranlıqdan kimsə soruşdu. Ə.Veliyev.
XILASEDId sif. Xilas etmek üçün olan, xilas eden; xilaskar, qurtarrcr. Xilasedici kə-mər. Xilasedici qayıq.

XILASETMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xilasedici. Xilasetmə ekspedisiyası. Xilasetmə stansiyası.

XILASKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. xilas ve fars.
..kar] Tehlükeden, ölümden xilas eden; xilasedici, qurtarrcr. // İs. menasrnda. Rüxsarə axırıncı olaraq öz xilaskarını ziyarət etməli, onunla vidalaşmalı idi. S.Rehimov. Olmazın sar-sıntı keçirmiş Mehriban xilaskarının boynu-na sarılıb uşaq kimi ağlayır. H.Seyidbeyli.

XILASKARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tehlükeden, ölümden
xilas etme, qurtarma, xilas olmasrna, qurtar-masrna kömek etme.

XILQƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Yaradrlma, yaradrlrş. Dünyayə gələn getmək üçündür, bu nə qəmdir; Bir fikr elə, bu xilqəti-aləm nə üçündür. S.Ə.Şirvani. Xoşdur xilqətdəki hər gözəlliyi; Urəkdən duyaraq anlaya bilmək! M.Müşfiq. Minlərcə gözəl olsa da hər millət içində; Olmaz sənə bənzər, gözəlim, xilqət içində. Ə.Vahid.
Birinin tebietinde, yaradrlrşrnda olan hal, xüsusiyyet; tebiet, yaradrlrş. Bu xasiy-yət onun xilqətində var. Bu adamın xilqəti belədir.
.Urək də qəribə xilqətdir deyən; Bəzən öz istəyi özünə yükdür. M.Araz.

XILLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bezi memeli heyvanlarrn (fil, qaban ve s.-nin) ağzrnrn kenarrndakr iri, möhkem dişler.

XIMER : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [yun.] Əjdahaya benzeyen, ağzralovlu heyvan.

XIMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] çadrr, alaçrq.

XINGAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dama-dama kesilmiş xemir parçalarrndan bişirilen xörek. Sulu xingal. Quru xingal. Qovurma xingal.
Fərrux xingalın hazır olub-olmamağını yoxlamaq üçün o biri otağa keçəndə Molla Qurban durub toqqasını genəltdi. Ə.Veliyev.
0 Xingal kimi doğramaq
tike-tike doğramaq, tike-tike etmek.
.Bizi görən kimi yükləri töküb qaçacaqlar, qaçmasalar, əl açsalar, hamısını xingal kimi doğraya-cağam. M.F.Axundzade. Mənə Bahadır-oğlu Xanbaba deyərlər, qoymaram ayağı-vuzi ayağıvuzun üstündən götürəsiz, hamı-vuzi xingal kimi doğraram. H.Sarabski.

XINGALXANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xingal bişirilib satrlan yemekxana.

XINGALLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xingal üçün hazrrlanan, xingala yarar. Xingallıq qoyun əti.

XININ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax kinə. Isitmə (malyariya) mü-alicəsində qiymətli dərman olan kinə (xinin), Cənubi Amerikanın yerli əhalisi olan inklər tərəfindən tapılmışdır. M.Əfendiyev. Qız yol çantasından kiçik bir qutu, qutunun da içindən sterilizə olunmuş pambıq arasındakı iynəni çıxardıb, Heybətin kürəyinə xinin vurdu. M.Hüseyn.

XIRƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Bulandrrmaq.

XIRID : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Satrnalma, alma (mal, şey). □ Xirid eləmək (etmək)
1) satrn almaq, pulla almaq (mal, şey ve s.). [Əsger bey:] Təbrizdə sən bizə də, özünə də xirid elə. M.F.Axundzade. [Ağa Qurban:] Keçən il get-mişdim Nijni yarmarkasına, mal xirid eləyib yola saldıqdan sonra bir neçə gün istirahət üçün qalmaq xəyalına düşdüm. Ə.Haqver-diyev; 2) dan. satrb başdan elemek.

XIRIDAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Alrcr, müşteri. Ma-lın xiridarı yoxdur.
Mətaın atma bazarə; Xiridar olmayan yerdə. M.V.Vidadi. Qədri-kəmali-hüsnü bilir aşiqi-həzin; Əlbəttə, qədri-zərri xiridar olan bilir. S.Ə.Şirvani. // Mec. menada. [Zakir] hüsnünə xiridar olandan bəri; Saf cana yetişib ziyan əlindən. Q.Zakir.
məc. Bir şeyin qiymetini bilen, ona lazrmi qiymet vere bilen, başa düşen; ser-raf. Söz xiridarı.
Hicrana yandı canım, tüstüsüdür dağdakı çən; Canımı hərraca qoydum, de, xiridarı hanı? Şehriyar. Isi dayının "tərzi-ifadəsi" Məmmədsadığın olduqca xoşuna gəldi. O belə "tərzi-ifa-də"nin xiridarı idi. Lakin Isi dayının "tərzi ifadəsi"ni çətin anladı. "Məkruf" sözünü o bilirdi. B.Bayramov.

XIRQƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Cübbenin altrn-dan geyilen içi pambrqlr qrsa geyim. Əfğan çəkib etdi xirqəsin çak; Səhralərə düşdü zarü qəmnak. Füzuli. [Şah:] Bir yandan da ədavətin kəsrətindən xirqəmin altında bıçaq tutub bu xalıları doğrayırdım. Ə.Haqverdi-yev.
.Vaqif isti kürkünü soyundu, nökərlər-dən biri onun çiyninə zoğalı çuxasının üstündən samur xəzli ipək xirqə saldı, sonra içəri girdi. çemenzeminli.
Dervişlerin geydikleri uzun üst paltar. Qurbani qurbandı şahın dərinə; Dərviş bilmir xirqə nədi, dəri nə? "Qurbani".