Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
XLORLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Terkibinde xlor olan, xlorla birleşmiş olan.

XLOROFIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Bitkilerde: yarpaqlara, zoğlara yaşrllrq veren ve onlarrn karbon tur-şusunu menimsemesine kömek eden reng-leyici madde.

XLOROFÖRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr. chloroforme
qarrş-qa turşusu] Terkibinde xlor olan spesifik qoxulu, şirinteher, rengsiz maye
üzvi madde (ümumi narkoz ve ağrrkesen der-man kimi işledilir).

XLORÖZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] bot. Bitkilerde: yarpaq-larda ve zoğlarda yaşrl rengin çatrşmaz-lrğrndan töreyen xestelik hal.

XOCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn.
Keçmişde medresede tehsil alrb başrna sarrq sarryan, cübbe geyen dindar adam ve ya din xadimi. Isfahan mül-kündən gələn xocalar!; Bu canımda intizarım var mənim. Aşrq Abbas. [Naib:] Böylə für-sət bulunur, sanma, xocam! H.Cavid.
Müellim, mürebbi, terbiyeçi. [Müel-lim:] Birisinin xocası siz analar, o birisinin xocası biz müəllimlər. A.Şaiq.

XOCAXOCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Bedenini ağlr-qaralr tük örtmüş itidimdikli köçeri quş.

XOF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qorxu. Qiyamət xofundan, eşq havasından; Əridi, qalmadı yağ ürə-yimdə. Aşrq Əlesger. Bu sözlər Lətifənin qəlbinə soxulmuş tərəddüd və xofu azaltmadı. M.Hüseyn. [Mirzeyev Nazlrya:] Bəs şəriət? Bəs Allah xofu? Heç mollanın sözündən çıxmaq olar? Ə.Memmedxanlr. □ Xof etmək (eləmək)
qorxmaq, vahimelen-mek. [Harun:] Düşmənin zoru qabağında könül xof eyləməz. U.Hacrbeyov. Mən bu gəlişdən çox xof edirəm, ah! Başqa bir məq-sədlə gəlirBəhram şah. A.Şaiq. [Qrzr] həyat elə mübariz, elə dava-dalaş sevən eləmişdi ki, kişilər yanından keçəndə xof eləyirdi. S.Rehman. Xof götürmək
qorxu götür-mek, vahimeye düşmek, vahime basmaq, xoflanmaq. Məmməd ayılıb gördü ki, Hin-distan padşahının qızı Pərixanım yanın-dadır. Məmmədi xof götürdü. (Nağrl). Xofa düşmək
qorxuya düşmek, qorxmaq, çe-kinmek, srğrnmaq, vahimeye düşmek, xof-lanmaq. Mələkə xanım bu sözdən xofa düşdü. "Qurbani". Mən tamam ömrümdə əgər iki dəfə bərk xofa düşmüşəm, elə biri haman gün idi ki, atlı Hacı Namazalını xırmandan gəlib apardı nəçərnikin yanına. C.Memmed-quluzade. [Əmiraslan bey:] Yoxsa gopçu Ədi-lin sözündən xofa düşmüsünüz? S.S.Axun-dov. Firəngiz
. bəzən xofa düşüb həyəcan keçirirdi. S.Rehimov. Xofa salmaq
qor-xuya salmaq, qorxutmaq, xoflandrrmaq. Oğlundan ayrılmaq [Rüstemi] xofa salmağa başlayır. S.Rehimov. ürəyinə xof salmaq
üreyine qorxu salmaq. Ikincisi, idarənin qabağındakı maşın [Bayramrn] ürəyinə xof salmışdı. Ə.Veliyev.

XOF-XƏTƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Tehlüke, qorxu,
tehlüke doğuracaq şey; qada-bela. Xof-xətərdən qurtarmaq.
Hamının qəlbindən xof-xətər getdi və hamı [Mehemmed Qaca-rrn] qətlindən sonra asudə və arxayın nəfəs aldılar. F.Köçerli.

XOFLANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xoflandrrmaq"dan f.is.

XOFLANDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Qorxuya salmaq, vehmelendirmek, qorxutmaq, hürkütmek; şübheye salmaq.

XOFLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xoflanmaq"dan f.is.

XOFLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Qorxuya düşmek, veh-melenmek, hürkmek, şübhelenmek. Qaran-lıqdan xoflanmaq.
Mirzə Cəmil fəhlələrin ən adi hərəkətindən belə xoflanır, tez-tez polis çağırıb şübhələndiyi adamların yerini ələk-vələk elətdirir. Ə.Veliyev. Oğlan belə laübali bir kişinin gözlənilməz hərəkətindən və sözündən xoflandı. Mir Celal.

XOFLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf
Xof içinde, telaş içinde, şübhe içinde; şübheli. Xoflu adam.
Xain xoflu olar. (Ata. sözü). Şahmar bəy gedəndən bir az sonra Fərhad və Məhərrəm daxil olurlar, xoflu, yavaşdan danışırlar... N.Vezirov.
Dehşetli, qorxulu, vahimeli. Pirinin səksəkəli, xoflu baxışından Umudun boğazı tıxandı, tikəsini zorla udub fikirləşdi ki, yə-qin indi Pirinin ürəyi yel vurmuş yarpaq təkin titrəyir. İ.Melikzade.
xoflu-xoflu zərf Qorxa-qorxa, telaş ve heyecan içinde, ehtiyatla. Mağaza işçiləri qəzet parçasına xoflu-xoflu baxıb başlarını buladılar. H.Seyidbeyli.

XOFLULUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xoflu olma halr. [Ataş] [Mirze Cemilde] gördüyü hiyləgərliyi, xoflu-luğu belə yavaş-yavaş unudurdu. Ə.Veliyev.

XOFSUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Qorxmadan, çekinmeden, ehtiyat etmeden.
.Cürətli, mərdanə və xofsuz söz danışmaq, nüfuzu ziyadə bir fir-qəni tənqid etmək ancaq Seyid kimi daniş-mənd və süxənvər şairlərin
. və ədiblərin şəninə gəlibdir. F.Köçerli. // sif. Qorxu bil-meyen, heç şeyden qorxmayan, çekinme-yen; cesaretli, ürekli. Xofsuz adam.
XOX! (XUX!) dan.
Hede, qorxu me-nasrnda işledilen nida. Xux, qorxdum sən-dən!
[Meşedi Sefter:] Xox, yeyərsiz məni, çox böyük adamlar gəlir. M.Əliyev. [Camal Hesenova:] Bura bax, ey, mənə nə eləyə-cəksən? Xux, qorxdum səndən. M.İbrahi-mov. □ Xox (xux) eləmək dan.
"xox" ("xux") deyerek qorxutmaq. Hidayət, təkəb-bürlə yeriyə-yeriyə
. özünü dartan oğlana tərəf əyilib, xox elədi.. B.Bayramov.
məc. Balaca bir şeyden qorxan, hürken, çekinen; qorxaq (adeten cem şeklinde işlenir). [Maarif müdiri:] Rüstəm kişi, get bu demaqogiyanı başqasına gəl, mənə yox. Mən sən deyən xoxlardan deyiləm. M.İbrahimov.

XOXAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

XOXU is. İfrite (adeten körpe uşaqlarr qorxutmaq üçün işledilir). Yum gö-zünü, xoxu gəlir.
Atalar
. bununla bəra-bər yenə tamam doğru yola girmədilər
. uşaqların başlarına vurdular, gözlərini qorxutdular, "xoxan gəldi"
. dedilər. "Mek-teb". [Yazgül:] Ay ana, mən də eyməndim, bəlkə xoxanmış. Ə.Memmedxanlr.

XOKKEY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ing.] Ot ve ya buz üzerinde şayba ve ya top ile iki komanda arasrnda oynanrlan idman oyunu.
.Xokkey, xizək sür-mək, ovçuluq, spininq (stolüstü raket oyunu), boks, avtomoto, su polosu və başqa idman növləri də insan orqanizminə çox yaxşı təsir edir. Ə.Babayev. Mən dözərəm birtəhər, əldən versək tennisi; Basketbolu, xokkeyi, Ancaq ar gəlir mənə; Şeir-sənət yolunda birinci görməyəndə; on min yaşlı ölkəni.
X.Rza.

XOKKEYÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xokkey oyunçusu. Xok-keyçilərin final turniri.

XOLERIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [yun.] Nitqinde, hereke-tinde aydrn tezahür eden qrzğrn hissiyyatlr adam.

XOLESİSTİT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] tib. öd kisesinin ilti-habr.

XOLESTERİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Canlr toxumalarrnrn terkibinde (o cümleden eseb toxumasrnda, ödde, deri piyinde) olan sterin qrupundan üzvi birleşme, madde.

XONÇA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Şirniyyat, meyve ve s. yemeli ve ya başqa hediyyeler qoyulmuş bezekli podnos, tabaq ve s. Yüzlərlə gözəl cariyələr əllərində əlvan yeməklər dolu xonçalar içəri daxil oldu. M.S.Ordubadi. Bir tərəfdə Aslan bəy qabağında bir neçə xonça oturmuş, Əsəd bəylə söhbət edir. C.Cabbarlr. Hər təmiz süf-rədə neçə nemət var; Xonçalar bəzənir rəng-bərəng şamla. S.Vurğun. □ Xonça kimi
al-elvan, ala-bezek, berbezekli. Parçanın xonça kimi gülləri.
Divarı və qapı səqfini örtən qol-budaqlı tənəyin xonça kimi şax yarpaqlarını görəndə barmağını dişlədi. Mir Celal. Xonça tutmaq
podnosa müx-telif şeyler qoyub bezemek. Bayram xon-çası tutmaq.
Şahvələd gözəl bir xonça tutub bir imansız qarı tapıb xonçanı gön-dərdi Şahsənəm üçün. "Aşrq Qerib". Xonça tutub göndərərəm sənin də öz payını; Sən də artır öz əlinlə zəfərlərin sayını! S.Vurğun. // etnoqr. Adete göre toyda, nişanda içe-risine şirniyyat, paltar, parça-qumaş, qrzrl-gümüş ve s. qoyulub bezedilmiş ve üstü qrrmrzr parça ile örtülü podnos ve s. Qız evinə xonça aparmaq.
Bir ildən sonra oğlan evi qız üçün paltar hazırlayıb qırmızı xonçalara qoyar və qız evinə aparardı.
H.Sarabski. Qumru, gəlinin paltarı qoyulmuş xonçanı, başqa arvad isə yer-yemiş olan xonçanı başında aparırdı. Ə.Abasov. Bütün bayramlarda oğlan evindən qız evinə hə-diyyələr, xonçalar getməliydi. B.Bayramov.

XONSA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Her iki cinsin elametleri olan canlr. □ Xonsa etmək
axtalamaq. Afrika ölkələrində yaşayan müsəlmanlardan bir qismi azyaşlı, günahsız oğlan uşaqlarını tu-taraq rəhmsizliklə xonsa edir və onları mü-səlmanlar yaşayan başqa ölkələrdə satırlar. M.F.Axundzade.

XONSALIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xonsa olma, iki cinsin elametini daşrma.

XOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Her hansr vokal eseri bir vaxtda ifa eden oxuyanlar destesi. Xor dəs-təsi. Uşaq xoru.
[Müellif:] Biz də yoldaş-larımızla xor təşkil edirik. T.Ş.Simurq. [Rüstem kişi:] Briqadir Şirzadın yaxşı səsi var. Xor dərnəyi düzəltməyi ona tapşırmalı. M.İbrahimov. // Kollektiv terefinden ifa edilmek üçün yazrlmrş musiqi pyesi. Xoru çox gözəl ifa etdilər.