Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

xor baxmaq
ikrahla, heqaretle, alçaq nezerle, saymazcasrna baxmaq, qiy-met vermemek, deyersiz saymaq. Xor baxarsan, ac qalarsan. (Ata. sözü). [Əbu-bekr ibn Mehemmed Eldenizin Nizamiye yazdrğr mektubunda] Atam da, əmim də hö-kumətlərini Azərbaycan xalqının qılıncları kölgəsində qurduqlarına baxmayaraq, bu xalqa xor baxdıqları üçün məhv oldular. M.S.Ordubadi. Faydalı bir zəhmətə heç bir zaman üstdən aşağı xor baxmaq olmaz. S.Rehimov.

XORA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
çalrnmrş otun yerinde biten teze ot, bitki ve s. Taxıl xorası. Xora sa-həsindən suvarma nəticəsində yüksək arpa məhsulu götürmək olar.
Axrra qalan yetişmemiş meyve.

XORA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tib. Deri üstünde irinli, xrrda yaralar (çox vaxt "yara-xora" şeklinde işle-nir). Xora basmaq.
Bu plastır (naftalanlı yapışqan plastırı) dərinin xroniki iltiha-bında, yara və xora üzərinə qoymaq üçün işlənir. R.Əliyev.

XORALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çirkli, irinli yaralar basmrş. Xoralı üz. Xoralı əl.
Arxa yaralı, baş xoralı, sinə cərahət; Bu zəhmət ilə cənnəti neylərsən, əmioğlu? M.Möcüz.

XÖRDA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[chorde
tel]
riyaz. Əyri xet-tin iki nöqtesini birleşdiren düz xett.
biol. Bezi heyvanlarrn (mes., balrqla-rrn) bel sütunu feqeresi. Bağırsağın arxa tərəfindən uzununa yastıqşəkilli xorda ay-rılır. M.Axundov.

XOREOQRAFIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xoreoqrafiyaya aid, xoreoqrafiya ile bağlr. Xoreoqrafik səhnə-ciklər.

XOREOQRÄFIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[choreia
reqs ve grapho
yazrram] Reqs seneti. Xalq xoreoqrafiyası. Xoreoqrafiya məktəbi.
Hər xalqın incəsənətində özünəməxsus olan milli forması xoreoqrafiya sənətində daha əyani və qabarıq bir surətdə nəzərə çarpır. Ə.Bedelbeyli. // Balet reqsleri yaratma ve sehnede gösterme seneti.

XOREYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[choreia
reqs] tib. Əl-ayağrn qeyri-ixtiyari titremesinden ibaret eseb xesteliyi.

XORHAXOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Berk xorultu sesi çrxa-raraq. [Salman:] Qoy xorhaxor yatanlar sübh tezdən oyansınlar. S.Rehimov. [Canbalayev Beyim xalaya:] Səni bu həyətə xorhaxor yat-maq üçünmü qoyublar? İ.Hüseynov.

XOR-XOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

təql. bax xorultu
ci menada. Məcidin xor-xoru Nadiri fikir və xəyalatdan ayıltdı. B.Talrblr. □ Xor-xor xoruldamaq
- berk yatmaq, xorultu ile yatmaq. Məmməd-həsən ağanın anası Xanım xor-xor xorulda-yırdı. çemenzeminli.
◊ Xor-xor qəlyan
bax sulu qəlyan ("qəlyan"da).

XORIST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Xorda oxuyan, xor artisti.

XORLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xorlamaq"dan f.is.

XORLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Hürkmek, hürküb çekil-mek. Bəxtiyar pambığı atdı gölə. Gölün suyu o saat köprüyüb qalxdı. Atlar bunu gö-rən kimi, xorruyub geri çəkildilər. (Nağrl). Biz xeyli getmişdik ki, birdən Xanpərinin atı xorladı. Ə.Veliyev. // Mec. menada. Güvəc görməyən qazan görəndə xorlayar. (Ata. sözü). // çekinmek.

XORMEYSTER : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. xor ve alm. meister
- usta] Xor destesinin rehberi, xor dirijoru.

XORNA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xorultu. Sükutu yalnız
Aslanın bərkxorna səsi pozurdu. S.Veliyev.
□ Xorna çəkmək
xoruldamaq. Tiryəkkeş bərk xorna çəkdikdən sonra başını qaldırır. A.Şaiq. [Firidun:] çayçı şagirdinin gətirdiyi bir stəkan tünd çayı içib, üst köynəyini çı-xartdı, büküb başının altına qoyaraq, həsi-rin üstünə uzandı. Bu zaman kəndlilərdən biri uzun bir xorna çəkdi. M.İbrahimov.

XORT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

xort düşmək
bax xurt düş-mək ("xurt"da). Qədim dayı yerdə bir az zarıyıb söyləndi, sonra xort düşüb yatdı. S.Rehimov.

XORTDAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Guya gece qebirden xort-layaraq çrxrb yatmrş adamlarrn qanrnr soran, onlara pislik eden qorxunc, dehşetli möv-hum bir vücud. Axırı biçarə ananız sizə de-yirdi:
Bala, ağlama, xortdan gələr, səni aparar! C.Memmedquluzade. [Əsed:] Bir adama deməyiniz, qəbiristanda xortdan var... B.Talrblr. // məc. Görünüşce qorxunc, insanr dehşete salan adam haqqrnda. Xort-dandı, çoxandı, qoyma, gəldi! Kirdarı ya-mandı, qoyma, gəldi! M.Ə.Sabir.

XORTLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xortlamaq"dan f.is.

XORTLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Guya dirilmek, dirilib
qebirden çrxmaq. [Sonanrn] qabağına köl-gələr, qəbirdən xortlayan ölülər çıxmamış-dı. M.İbrahimov. [Əlemdar:] [Meşedi] qır-saqqız oğlu qır-saqqız, elə bil o gorbagor Hacı Abutalıbın özüdür ki, qəbirdən xortdu-yub... S.Rehimov. [Molla Kerim:] Ey insan cildinə girmiş şeytani-ləin, söylə, söylə görüm kimsən, nə günahın sahibisən və nə üçün xortdamısan? B.Talrblr.

XORTULDAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xortuldamaq"dan f.is.

XORTULDAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xortultu sesi çrxart-maq, xort-xort elemek. Donuz xortuldayır.

XORTULTU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Donuzlarrn çrxardrğr ses.

XORTUM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Fillerde ve bezi başqa heyvanlarda müxtelif vezifeler (teneffüs, iybilme ve s.) icra eden boru şeklinde uzanan müteherrik ağrz ve ya burun qismi. Deyən zorlu fil; Tapdağında sürüklənən bir aciz deyil; Bir gün gələr qəzəblənib tutacaq səni; Xortumunda ümmanlara atacaq səni. A.İldrrrm. // zool. Bezi onurğasrz heyvanla-rrn bedenlerinin müxtelif vezifeler (ovu tutub boğma, özünü qoruma ve s.) icra eden ön hissesi ve ya bu hissedeki frrlar. Zəlinin xortumu.
Boz-qara Qafqaz arısının bə-

dəni başdan-başa tünd bozdur və xortumu uzundur. Bu cins arılar çox sancmır. R.İbrahimov.
.Axşam düşürdü, elə bil, dün-yanın bütün ağcaqanadlarını yığıb tökürdülər bura və ağcaqanadlar adamı yandırıb tökən, iynəli xortumlarını işə salırdılar. İ.Melikzade. Ağcaqanadlar elə sancırdılar ki, onların xor-tumu dəyən yer bir saat göynəyirdi. İ.Şrxlr.
tex. Müxtelif maşrnlarda qabağa uzan-mrş heyvan burnunu xatrrladan tutucu hisse. Dəzgahın xortumu.
Torpağın ürəyindən ağrısını çəkir bax; Maşınlar xortumuyla qo-caman fillər kimi. S.Rüstem. Parovozlarla yanaşı olaraq xortumları yuxarı qaldırılmış hündür ekskavatorlar yırğalana-yırğalana irəliləyirdi. Ə.Sadrq. // Nasos ve kranlara taxrlan brezent, rezin ve ya başqa material-dan hazrrlanmrş uzun boru. Yanğın maşını-nın xortumu.
Sehra toplarrnda: lüleni el ile hedefe tuşlamaq üçün top qundağrnrn uzanan arxa hissesi. Mədəd, yaxında qara xortumu düş-mən tərəfə uzanıb duran topa, o yanda ağ qar zəmisində girəcəkləri seçilən qazmalara baxdı. Ə.Əbülhesen.

XORTUMCUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Balaca xortum. Arının
xortumcuğu.

XORTUMLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Xortumu olan. Xor-
tumlu milçək. Xortumlu maşın.
dan. bax qalife. Dağbaşev ayağa qalxıb əlini xortumlu, göy mahud şalvarının cibinə soxaraq iri addımlarla gəzə-gəzə:
Atasına od vuracağam!
dedi. S.Rehimov.