Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

XORTUMLULAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

cəm zool. Xortumu olan heyvanlar destesi.

XORULDAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xoruldamaq"dan f.is.

XORULDAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Yuxuda iken xo-
rultu (xor-xor) sesi çrxartmaq. Bir azdan sonra rəfiq başladı xoruldamağa. Ə.Haq-verdiyev. çay hazırlanmış olduğu vaxt Murad bəy mürgüləyir, Cavad bəy xorul-dayaraq yuxulayırdı. T.Ş.Simurq.
məc. Berk yatmaq, yuxuda olmaq. Baha-dır atlar bağlanan yerə gedib, gördü ki, Nov-ruz xoruldayır. N.Nerimanov. Ara-sıra səki-nin üstündə və meydanlarda uzanıb xorulda-yanlara da rast gəlmək olur. M.İbrahimov.
"Mrr-mrr" sesi çrxartmaq; mrrrldamaq. Pişik bərk xoruldayır.
məc. Mrrrldanmaq, deyinmek, donqul-danmaq. [Cenneteli ağa:] Belə iş olarmı, ay camaat,
. həm darımı yesin, həm də mənə xoruldasın. N.Vezirov.

XORULTU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Xor-xor sesi, yuxuda iken xoruldayan adamrn çrxardrğr ses. [Kişilerin] xorultusu hamamı bürümüşdü və qıllı sinələri körük kimi enib qalxırdı. çemenzeminli. [Qaraşrn] gecənin pozulmaz sükutu arasında iki otaq o yanda atasının xorultusu qulağına gəldi. M.İbrahimov. çər-kəzin xorultusu mışıltıya çevrilmişdi. İ.Şrxlr. // Pişik haqqrnda. Pişiyin xorultusu.
Mrrrltr. [Kerim babanrn atasr:]
.çarə-siz mağaraya girdim, bir də ağır bir xorul-tudan gözlərimi açdım. A.Şaiq.

XORUM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bir defe üçün heyvana veri-len yem, yem normasr, yem miqdarr. Bütün dünya od tutub yansa, bizim ki bir xorum otumuz yanmayacaq? Ə.Veliyev.

XORUMLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xorumlamaq"dan f.is.

XORUMLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xorum-xorum ayrr-maq, paylara bölmek; destelemek. Qara ca-mış vən, vələs, ağcaqayın şivlərini əyəndə, Ala dana onların yaşıl yarpaqlarından xo-rumlayıb ötürürdü. S.Rehimov. Igidlər var ki, bir gündə yüz bağ otu lay qoruyub xorumlayır, bağlayır. Ə.Veliyev.

XORUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Toyuğun erkeyi. Kənd tamamilə yuxudan oyanmışdısa da xoruzlar səs-səsə verib banlaşırdılar. Ə.Veliyev. Bütün həyətlərdə kəndin xoruzları ban-laşırdı. Ə.Memmedxanlr. // Toyuq cinsin-den bezi quşlarrn erkeyi. Qırqovul xoruzu.
[Ovçu:] Ancaq bircə şərtim var: təkcə xoruzları vuracayıq. M.Rzaquluzade.
məc. dan. Dalaşqan, davakar, savaşqan adam haqqrnda. □ Xoruz kimi
1) sifeti qrpqrrmrzr, sağlam adam haqqrnda. Xoruz kimidir; 2) davakar, dalaşqan, döyüşken (adam). [Hürü:] Nə olacaq, dəli qudurmuş atan təzədən genə çarxı xoruz kimi girib meydana, qoymaz görək dərdimiz nədir? N.Vezirov.
◊ Xoruz banı
sübh tezden, alaqaranlrq. Uçüncü xoruz banı gecədən xeyli keçdiyini xəbər verdi. Heç kəs yatmaq istəmirdi. R.Rza. Səhər [yolçu] xoruz banında ayıldı. Ə.Memmedxanlr. Xoruz banına kimi
(qədər)
sehere kimi, işrqlaşana qeder. Aralarında heç bir inciklik olmayıbmış kimi, ata ilə oğlunun şirin söhbəti xoruz banına kimi uzandı. Ə.Abasov. Xoruz səsi eşitmə-miş (eşitməyən)
heç kesin bilmediyi, eşitmediyi, görmediyi, tepteze. Sən özün bilirsən ki, mən həmişə elə söz deyirəm ki, qəribə olsun, təzə olsun, heç kəsin eşitmə-diyi, bilmədiyi, danışmadığı olsun. Xoruz səsi eşitməmiş söz olsun. "Mol. Nesr.". Hər gün bu kimi yeni-yeni xoruz səsi eşitməyən xəbərləri alan telefonçu Əsgər, öz dostları-nın qabağında xəcalət çəkməzdi. S.Rehimov. Xoruza yükləmək xoruza yük eləmək
var-yoxunu elinden almaq, müflis elemek, soymaq. [Ağa Kerim xan:] A gədə, Səfərəli, sənin qəsdin, balam, odur ki, məni xoruza yükləyəsən. N.Vezirov. [Selim bey Necef beye:] Gəlmişəm görüm, səni də bir xoruza yükləyə bilərəmmi? Ə.Haqverdiyev. Gör hələ bunları necə xoruza yükləyəcəyəm. S.Rehimov. Xoruzu qoltuğuna verilmək
qovulmaq, işden qovulmaq. Müdirin də xoruzu; Verildi qoltuğuna; Peşiman oldu özü; Bu müdir olduğuna. Ə.Cavad. Xoru-zun quyruğu görünür
aşkar olur, üstü açrlrr, görünür (gizli saxlanrlmalr olan şey haqqrnda). [Qerib:] Yox əşşi, burda xoru-zun, vallah, quyruğu görünür. Ə.Əbülhesen. Xoruzunu qoltuğuna vermək
qovmaq, işden qovmaq. [Xelfe:] Süleymanı bu vax-tadək heç bir yıxan olmamışdı, [Dursun] elə verdi xoruzunu qoltuğuna.. C.Cabbarlr.

XORUZBAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Köhne meişetde: bir eylence kimi döyüşdürmek üçün xoruz sax-layan ve bu işle meşğul olan adam. Mək-tubunda yazırsan ki, qəsəbənizin əhalisi xoruzbazların, qoçbazların və itbazların əlindən cana-bezara gəlmişdir. "Kirpi".

XORUZBAZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Köhne meişetde: dö-yüşdürmek üçün xoruz saxlama ve bir eylence kimi xoruz döyüşdürmekle meşğul olma. Mollaxanadan qovulan gündən etiba-rən uşaq fikrini quşbazlıq, tazıbazlıq, xoruz-bazlıq və bu kimi işlərə verərdi. H.Sarabski.

XORUZBEÇƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Cavan xoruz, çolpa. [Aftil Hacr Əhmede:] Budur, sən hər gün xoruzbeçə yeyirsən, mənim uşaqlarım bir çuxur bulama da tapa bilmir. C.Cabbarlr.
[Rüstem Sekineye:] Qaraşı çağır, qoy xoruz-beçədən də üç-dördünü kəssin, çı-ğırtma düzəlt. M.İbrahimov.
məc. Qrşqrrrqçr, davakar. [Fatma xanrm:] Səni öyrədənin ciyəri dağlansın, mənə xo-ruzbeçə deyirsən! N.Vezirov.

XORUZGÖZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Yetkin, cavan, yeniyet-me; zirek. çay aşağı getmərəm; çadramı yellətmərəm; Xoruzgöz oğlan gərək; Dul kişiyə getmərəm. (Bayatr). [Hecer:] Mənə xoruzgöz, bığıburma
. bir oğlan lazımdır. "Hecer xanrm".

XORUZGÜLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Tünd-qonur reng-de yoğun ve qrsa kökümsov gövdesi olan irisalxrmlr, sarrçiçekli çoxillik bitki. Xoruz-gülü çoxillik bitki olub, tünd-qonur, yoğun və qısa kökümsov gövdəyə malikdir. Yar-paqlarının kənarı hamardır. Gövdəsinin təpələrində yerləşmiş qızılı sarı rəngli bö-yük və gözəl çiçəkləri vardır. R.Əliyev.
.Bəhərli qara tut ağaclarının ətrafındakı ləklərdə xoruzgülü, mixəkgülü şitilləri əkil-mişdi. İ.Qasrmov.

XORUZQUYRUĞU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xoruzpipiyi. Bir neçə dəqiqədən sonra iki stəkan xoruzquy-ruğu çay gəldi. M.Hüseyn.

XORUZLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xoruzlanmaq"dan f.is.

XORUZLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Kişilenmek, keke-lenmek, şeşelenmek; qrzrşmaq, özünden çrxmaq. [Güldeste:] Hünərindi get, bu sözləri Rzaquluya de. Bizim yanımızda xoruz-lanmaq bir çətin iş deyil. N.Vezirov. Məsə-lənin nə yerdə olduğunu bilmək istəmədən Qüdrətin üstünə xoruzlanan Mirzəyevi buradakılardan heç birinin görən gözü yox idi. M.Hüseyn.

XORUZPİPIYI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Qrrmrzr, pürreng. Qa-rının buğlana-buğlana gətirdiyi qayğa-naqdan doyunca yedilər, onun da üstündən iki-üç stəkan xoruzpipiyi çay içdilər. M.Hüseyn. Uç yoldaş termosdan tökdüyü-müz buğlanan tünd "xoruzpipiyi" çaydan içə-içə söhbət edirdik. M.Rzaquluzade.

XORVAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yuqoslaviyanrn terkibine daxil olan Xorvatiyanrn esas ehalisini teşkil eden cenubi slavyan xalqr ve bu xalqa mensub adam.

XORVATCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Xorvat dilinde. Xorvatca kitab. Xorvatca danışmaq.

XOSUNLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan.
"Xosunlaş-maq"dan f.is.
Gizli danrşrq, prçaprç, dedi-qodu. [Qeh-reman:] Ancaq orada xosunlaşma, ümumi işi axsatmaq olmasın. Ə.Veliyev.

XOSUNLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. dan. Heç kese eşit-dirmeden bir-birile gizli-gizli, prç-prç danrş-maq, prçrldaşmaq. Gün çırtadı, göz qamaşdı; Araz mənlə xosunlaşdı.. Şehriyar. Əlində çatı, buzovu mala qatan arvadlar bir-birini görən kimi xosunlaşırdılar. İ.Şrxlr.

XOŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.]
Ureyeyatan, xoşlan-drran, xoşagelen, beyenilen, yaxşr, gözel. Xoş xasiyyət. Xoş təbiət. Xoş səda.
[Quş-larrn]
.xoş avazları cütçünü həvəsə gətirdi. S.S.Axundov. [Xedice] olduqca xoşsöhbət, eyi təbiətli, geniş qəlbli, munis və mehriban bir qız idi. S.Hüseyn. Yazın ilıq nəfəsində; Yasəmənin xoş ətri var.. N.Refibeyli. // Ruhu oxşayan, lezzet veren, sefalr, neşeli. Xoş bir yel insanı oxşayır, köksünə sirli bir fərəh doldururdu. çemenzeminli. Buradan bina-nın o biri həyətinə xoş bir mənzərə açılırdı. M.Hüseyn. Günortaya qədər ürəkaçan xoş bir hava vardı. M.Rzaquluzade. // Mehri-ban, könlü oxşayan, üreyeyatan. Xoş baxış.
- Tanrı səni xoş cəmala yetirmiş; Səni görən aşıq əqlin itirmiş. Qurbani. Eldarın xoş bir əda ilə:
Buyurun, buyurun!
de-diyini eşitdim. M.Rzaquluzade. Mehriban əlində tayqulp uzaqdan xoş dillə sözə baş-ladı. M.Süleymanov. // Gözel, yaxşr, ferehli, xoşbext. Xoş gələcək. Xoş dövran. Xoş çağ.
- Gör dünənim hara, bu günüm hara; Apa-rır daha xoş gözəl çağlara. B.Vahabzade.
Xoşa şeklinde klas.
bax xoş halına! Xoşa o aşiqə kim, məclisində yarı ola; Vüsali-yardə fərxəndə ruzigarı ola. S.Ə.Şirvani.
Xoşdur şeklinde
yaxşrdrr, gözeldir. [Nüşabe:] Belə işlərdə mətanət xoşdur; Hələlik incə siyasət xoşdur. A.Şaiq. Xoşdur səhər nəğməsi; Səhərin oyaq səsi; Axşamın havasından! M.Müşfiq.
Xoşla şeklinde zərf
könüllü (olaraq), zorsuz, öz razrlrğr ile, öz xoşu ile. Xoşla iş görmək.
[Daşdemir İnciye:] Səni onsuz da Aydəmirə xoşla verməyəcəklər. C.Cabbarlr. [Baxrş bey] istər zorla, istər xoşla ələ sal¬dığı adamların sayını artırmağı özünə xü-susi məharət və şöhrət sanırdı. Ə.Abasov.
◊ Xoş gəldin
1) biri ile görüşende, bezen de ayrrlanda işledilen ifade. Əzizim, səfa gəldin; Xoş gəldin, səfa gəldin; Nə mən öldüm qurtardım; Nə sən insafa gəldin. (Bayatr); 2) çrx get, redd ol, gede bilersen menasrnda ifade. [Yaşlr kişi:] Əgər həmin qulluqçu ikinci dəfə də belə bir unutqanlıq etsə idi, [tacir] haqq-hesabını verməklə "xoş gəldin" deyib qovardı. S.Hüseyn. Xoş gəlibsən (gəlmisən); xoş gəlib səfa gətirmisən
gelene söylenilen mehriban salam ifadesi. [Mirze Mustafa:] Sən xoş gəl-misən, əzizim, səfa gətirmisən. E.Sultanov. [Yusif:] Xoş gəlibsən, Pərzad nənə. N.Neri-manov. [Nisebeyim xanrm:] Əleykəssalam, xoş gəldin, səfa gətirdin. Əyləş görək, balam, sən hara, bura hara. M.S.Ordubadi. Xoş gəlmək
bax xoşuna gəlmək. [Asya:] Yox, yox, çox xoş gəlir. Elə ona görə də məni bir sayaq qəm basır, qüssə elə-yirəm. U.Hacrbeyov. Qocadan eşitdiyi bu tərif Nərgizə elə xoş gəldi ki, burnunu çəkib başını uca tutdu. Ə.Memmedxanlr. Xoş gör-dük!
salam ifadesi. [Atakişi:] Babakişi, sənsən? A kişi, xoş gördük, dayan bir səni qucaqlayım.. C.Cabbarlr. [Gülara:] Xoş gördük, vəfasız dost! İ.Əfendiyev. [Nise xanrm:] A, xoş gördük Ayaz! Ə.Memmed-xanlr. Xoş halına!
bextever, bextever başrna (istehza ile). [Nazlr:] Dayə,
dedi,
xoş halına. Yaxşı ki, o mələk sənin qəlbini viranə bağa döndərməmişdir... çemenze-minli. [Gülöyşe Hidayete:] Vallah, yaxşı oğulsan, xoş halına çiyələyin. B.Bayramov. Xoş keçmək
çox yaxşr keçmek, şen keçmek, rahat keçmek. Nə xoş keçir bu şən gün; Atlanan gün, düşən gün; Ağlım ba-şımdan oynar; Yar yadıma düşən gün. (Bayatr). Quzu mələr yaylağında; Xoş keçir halı dağların. Aşrq Şemşir. Xoşa gəlmək
beyenilmek, üreye yatmaq, lezzet vermek. Kəklik kimi sən qəhqəhə çalanda; Xoşa gəlir o səndəki dil, Cahan! Aşrq Abdulla. Xoşuna (xoşu) gəlmək
beyenmek, üreyince olmaq, üreyine yatmaq. [Meşedi İbad:] Indi mən papağımı nə cür qoyum ki, qızın xoşuna gəlsin?.. U.Hacrbeyov. Təzə qırmızı donu Nərgizin çox xoşuna gəldi. Ə.Memmedxanlr.

XOŞAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Su ve şekerle bişirilmiş meyveli şerbet; kompot. Fikirləşirlər ki, hə-min pula bir küpə xoşab alsınlar ki, aparıb kənddə satsınlar. "M.N.letif."

XOŞAGEDƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax xoşagələn.

XOŞAGETMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Xoşa gelme-yen, üreye yatmayan, arzuedilmez; pis, çirkin. Xoşagetməz hadisə. Xoşagetməz hərəkət. Xo-şagetməz səs.