Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İCTİMAİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İctimai xarakterde olma; ümumilik, kollektivlik.

İCTİMAİYYAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Cemiyyet ve
onun inkişafrndan behs eden elm. Ictimaiy-yat dərsi. Ictimaiyyat müəllimi.
Ictimaiy-yat dərnəyi rəhbəri [Ənisenin]
. müraciətini çox soyuq qarşılamışdı. S.Hüseyn.

İCTİMAİYYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Cemiyyetin qa-
baqcrl daireleri, qabaqcrl hissesi. Elmi icti-maiyyət. Ictimaiyyətin fikri. Ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmək. // Umumiyyetle, ce-miyyet. Demək, bu məsələ əxlaq və icti-maiyyət ilə əlaqədardır. A.Şaiq.

İCTİMAİYYƏTÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İctimai işlerde, icti-mai heyatda feal iştirak eden adam. // Sif. menasrnda. Ictimaiyyətçi qadınlar.
[Sema-ye] özü bir yaxşı ictimaiyyətçi qızdı, Hey-dərov onu al dillə aldadıb yoldan çıxartmış-dır. Mir Celal.

İCTİNAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. çekinme, saqrn-ma, uzaqlaşma, uzaq durma. Fürsəti fövt et-mək olmaz, gözləyir əğyarlar; Onların bəd-gularından ictinabın vaxtıdır. Aşrq Qurban. A kişi, mənim bu Gəncə şəhərində bir rəfi-qim var,
. adını qoyub müəllim, heç bir zaddan ictinabı yox. "Mol. Nesr." [Sitare:] Naməhrəmə üzümü göstərməkdən ictinabə məcburəm. C.Cabbarlr. □ İctinab etmək (qılmaq)
çekinmek, saqrnmaq, uzaq dur-maq. Dersən ki, xublərdən kəs mehrin, icti¬nab et; Yaxşılar ilə, zahid, yaxşımıdır ya-manlıq? Qövsi. Hər nə etsən, et və lakin etmə meydən ictinab... M.Ə.Sabir.

İCZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

klas. bax əcz. Tənha qalıb etdi naleyi-zar; Dərdü qəmə qıldı iczin izhar. Fü-zuli. Ətalət mayeyi-iczü kədərdir. M.Ə.Sabir. Ey milləti cəhalətə vadar edən axund; Hər dürlü fəqrü iczə giriftar edən axund! Ə.Qemküsar.

İÇ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bir şeyin içerisi, daxili, iç terefi. Əvvəl evin içi, sonra çölü. (Ata. sözü).Ma-ğaranın içi yumşaq ağac qabıqları ilə dö-şənmişdi. A.Şaiq. Əşrəf yavaşcadan sürü-nüb kola yaxınlaşdı, əli ilə kolun içini yox-ladı. S.Rehman. // Bir şeyin ortasr, arasr. Otların içində uzanmaq.
[Meşedi İbad:] Sən kimi bir gözəli; Bağın içində görəsən. U.Hacrbeyov. // Qapalr, örtülü, ya oyuq olan şeylerin boşluğu. Qutunun içi. Tabağın içi.
İnsan ve heyvanlarrn döş ve qarrn boş-luğunda yerleşen üzvler; içalat. Musa kişi toğlunun içini təzəcə çıxarıb, Gülnazın əlin-dəki mis qaba qoymuşdu ki, həyət qapısı dö-yüldü. M.İbrahimov. □ İç qovurması
crz-brz. Içə qonaq eləmək. İç yağı
bağrrsaqla-rr örten piy tebeqesi.
Meğz, lepe, özek (qabrqlr meyveler-de). Badam içi. Içi çürük qoz.
məc. Bir şeyin daxili ve gizli, görün-mez ceheti; batin. Içim özümü yandırır, çö-lüm özgəni. (Mesel).
İçdən içindən şeklinde zərf
könül-den, ürekden, semimi-qelbden. Içdən gələn sözlər. Içdən arzu etmək.
Anası guya şika-yət edər kimi oğlunun saydığı bu sifətlərinə içindən sevinir, fərəhlənir, bir parça da lov-ğalanırdı. Qantemir.
İçində şeklinde zərf- 1) daxilinde, içerisinde. Evin içində. Quyunun içində. Hovuzun içində.
Insan nəfəs alanda onun ağzından və burnundan çıxan hava bədənin içində xarab olmuş havadır. H.Zerdabi; 2)
..erzinde,
..zerfinde,
..müddetinde,
..içerisinde. Bir qız gördüm biçində; Sarı sünbül içində; Burda bir toy olacaq; Gələn ayın içində. (Bayatr). Bir neçə il bundan əq-dəm Danabaş kəndində bir uşaq məktəbə ge-dən günün sabahısı uşağın atasının yeddi qoyunu bir gecənin içində çərləyib ölür.
C.Memmedquluzade. [Cahanrn] qoçaqlığı-nı ondan bil ki, bu yaşında üç-dörd ayın içində savadlandı. Ə.Haqverdiyev; Düşü-nürəm:
Nə qazandım; Otuz yeddi il için-də? B.Vahabzade; 3)
..arasrnda,
..içerisinde,
..srrasrnda. Vaqif səni sevdi xublar içində; Bir təzə qönçəsən gülzar içində. M.P.Vaqif. [Mercan bey:] Mənim təzə arvadım hələ üzün mənə göstərməyibdir və söz veribdir ki, qonaqların içində üzünü mənə göstərsin. U.Hacrbeyov. Kamal da bu gənc modelçilər içində idi. M.Rzaquluzade; 4) bir şeyin çox-luğunu, artrqlrğrnr, yaxud hansr veziyyetde baş verdiyini bildirir. Qızdırma içində sa-yıqlamaq. Tər içində olmaq.
Ehtiyac için-də böyütdü onu; Böyütdü atalı, yetim oğlu-nu. B.Vahabzade. Həyətdə hər şey nur için-də üzürdü. Ə.Veliyev. //
..içinə şeklinde
...arasrna,
..içerisine. Nəçərnik öz qonaqları ilə çıxdı camaatın içinə. C.Memmedqulu-zade.
..içindən şeklinde
..ortasrndan,
..arasrndan. Maşın kəndin içindən keçdi. // İçimizdə şeklinde
aramrzda, srramrzda. Içimizdə pis adam yoxdur.
sif. İçerideki, daxili. Iç qapı. Iç qabıq. □ İç qala
böyük qalanrn içindeki kiçik qala; qalaça, erk.
0 İç üzü
bir şexsin hele heç kese me-lum olmayan simasr, xüsusiyyeti, mahiyyeti ve s. keyfiyyeti. Iç üzünü açmaq. Iç üzünü bilmək.
Məşədi Kazım ağa isə öz məqsə-dini bildirmək və özünün iç üzünü açmaq istəmirdi. M.S.Ordubadi. // Bir şeyin heqiqi mahiyyeti, batini, göze görünmeyen daxili ceheti, halr. [Seyavuş:] Heç yalan deyilmiş anamın sözü; Başqa imiş sarayların iç üzü. H.Cavid. [Nadir] sanki ayla danışıb, bütün bu sirlərin iç üzünü ondan bilmək istəyirdi. B.Talrblr. İçi getmək
çox arzu etmek, son derece istemek, can atmaq, bir şeyin hesre-tinde olmaq. İçi gülmək
üreyinde şad ol-maq, memnun olmaq, candan sevinmek, hiss etdirmeden sevinmek. Ağsaqqallardan biri:
Kərbəlayı, bizim də məqsədimiz elə sənsən. Yoxsa Safo azaylansa da, bu qo-humluqdan içi gülür. S.Rehimov. İçi içini kəsmək
bax içi içini yemək. [Hacr Əh-med:]
.Dünən camaat o qərarı çıxaranda mənim içim içimi kəsirdi. C.Cabbarlr. İçi içini yemək
arzusunu yerine yetire bil-mediyi üçün çox üzülmek, heyecan ve izti-rab keçirmek. İçi qan ağlamaq
halrnr bü-ruze vermediyi halda, çox heyecan ve izti-rab keçirmek. İçi üzülmək
aclrqdan üzül-mek, elden düşmek. Saat yeddiyə işləyirdi, lap içim üzülmüşdü. Mir Celal. İçindən qovrulmaq (qırıla-qırıla qalmaq)
acrğr-nr, hirsini ve ya başqa bir hissini üze vere bilmediyi üçün çox ezab ve iztirab keçir-mek. Qumrunun mərmər kimi ağ vücudunu gördükcə atlı içindən qovrulur. Mir Celal. Zeynal bəy içindən qırıla-qırıla qaldı. M.Hüseyn. İçini arıtlamaq (arıtmaq)
bax boğazını arıtlamaq ("boğaz^&#
da). Bu vaxt molla Qafar içini arıtlaya-arıtlaya (z.) daxil oldu. S.Rehimov. Bekar arvad ilə qabaq-qabağa oturub yeyir, içini arıdıb de-yirdi:
Ye getsin, ay çörəkçi qızı! Mir Ce-lal. İçini çəkmək
1) derinden nefes al-maq, köks ötürmek. Qız dərindən içini çə-kərək düşünməyə başladı. A.Şaiq; 2) heye-canrnr, iztirabrnr, heyretini derin bir nefes çekerek, büruze vermek. Məsmə heyrətlə içini çəkdi:
Bu nə deyir, lap küfr danışır, Mirzə qardaş! Mir Celal. [Semed] gəlinin qəfildən necə diksindiyini, hətta heyrətlə içi-ni çəkdiyini hiss etdisə də, buna məna ver-mədi. İ.Hüseynov; 3) hrçqrrrb ağlamaq. Mü-layim xala içini çəkib ağladı. S.Rehimov. Əminə ufuldaya-ufuldaya bir az susub dur-du, sonra birdən içini çəkib, ağlamağa baş-ladı. Ə.Əbülhesen. İçini gəmirmək
bax içini yemək
ci menada. Intiqam hissi ca-navar kimi Gəldiyevin içini gəmirirdi. Mir Celal. İçini yemək
1) acrq çekmek, derd çekmek; derd, qem, qüsse içinde qovrul-maq. Qadın bu dərd ilə içini yedi; Bir axşam varlığa əlvida dedi. S.Vurğun. Sərhəng Sə-fai isə gözünü mütəmadiyən baxışmaqda olan Şəmsiyyə və Şahpurdan çəkə bilmir və içini yeyirdi. M.İbrahimov; 2) çox qalmaq-dan, ya da çox deymekden içi boşalmaq (qarprz haqqrnda).

İÇALAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax iç
ci menada. Qoyunun içalatı.
[Canavar] yazığın içini, içalatını elə aparmışdı ki, quruca qəfəsəsi qalmışdı. S.Rehimov. Məşədi Şərif içalatı iri bir sə-bətə qoyub həyətə salladı. Ə.Veliyev.

İÇDİRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İçdirilmek"den f.is.

İÇDİRİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

icb. İçmeye mecbur edilmek.

İÇDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İçdirmek"den f.is.

İÇDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax içirtmək.

İÇƏİÇ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf dan. Ara vermeden, dalbadal içme (çoxlarr).

İÇƏRİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Daxile, daxilde. Içəri itələ-mək. Içəri gəl. Içəri buraxmaq.
Şah rüsxət verdi, münəccimbaşı çıxmamış Xacə Mübarək içəri girib ərz elədi.. M.F.Axundzade. [Sara xanrm:]
.Gəlib çıxaram, tıqqıldadaram qa-pını, açarlar, girərəm içəri.. Qantemir. Hə-nifə qazanı içəri gətirib yerə qoydu, ətəyi ilə sininin üstünə tökülmüş külü sildi. İ.Hüseynov.
B a x iç
ci menada. Evin içəri otaq-larının birisində (əndərunda) Rəna ilə anası yaşayırdı.. E.Sultanov.
İsmin yönlük, yerlik, çrxrşlrq hal şekil-çileri ile
1) arasrna, arasrnda, arasrndan. Meşənin içərisinə getmək. Uşaqların içəri-sində biri çox zirəkdir. Kitabların içərisindən ancaq birini seçdim.
.Bu iki çiçək bu ailə-lər içərisinə girməklə, onlarda bir yenilik, şadlıq əmələ gətirdisə də, digər tərəfdən, ni-faqa və ondan törəyən faciəli hadisələrə də səbəb oldu. S.S.Axundov. Sən qoçaqlar için-də qoçaqsan gözlərimdə; ürəyi alov dolu bir dağsan gözlərimdə. S.Rüstem. Kimsəsizlər içərisində
. bu qocanın da siması
. canla-nırdı. Ə.Memmedxanlr; 2) erzinde, müdde-tinde, zerfinde. Dörd-beş aylıq bir zaman içərisində onunla belə üz-üzə gəlmədiyim bi-rinci kərə vaqe olurdu. S.Hüseyn.
0 İçəri atmaq dan.
birden içmek, ba-şrna çekmek. Mirzə Kəmtər də, sanki müsa-hibindən geri qalmamaq üçün, stəkanında qalan arağı içəri atdı.. Mir Celal. İçəri sal-maq məc.
menimsemek. İçəridən qov-rulmaq
üreyinde berk hirslenmek, acr-ğrndan qovrulmaq. [Mehbusi] mister Tomasın hədələrini, qaş-qabağını yadına salır, içə-ridən qovrulurdu. M.İbrahimov. İçəri(yə) ötürmək
1) yemek, udmaq. [Əmiraslan baba]
. ağ lavaşı yarı bölərək, arasını balla doldurdu və bir göz qırpımında nər kimi içəriyə ötürdü. S.Rehimov; 2) bax içəri salmaq.

İÇHAİÇ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Bir başdan içme, ara ver-meden içme, çoxlu içme; içeiç (çoxlarr haq-qrnda). Içhaiç başlandı.

İÇİBOŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İçerisi boş olan, içinde heç bir şey olmayan; oyuq. Içiboş gövdə. Içiboş buynuz.

İÇİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax içkiçi.

İÇ-İÇALAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax içalat. [Mürşüdoğlu]
qoca əli ilə iç-içalatı söküb çıxardıb qanlı biləklərini yudu. S.Rehimov.

İÇİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İçilmek"den f.is.

İÇİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İçmek"den məch. Xörəyin üs-tündən çay içildi. Qabdakı su içilib qurtar-mışdı.
[Kerem:] Qəribin boynuna kəfən biçilməz; Əcəl camı çox acıdı, içilməz! "Əsli ve Kerem". Nə qədər şirindir bu ləziz nemət! Şərbət tək içilir bu yolda qəm də. S.Vurğun.

İÇİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Adeten "bir" sözü ile
bir defe iç-meye kifayet edecek qeder. Bir içim şərab.
[Ahrl qadrn:] Evdə bir içim su yoxdur. Ə.Haqverdiyev. Tapılmır bir içim su evdə, insaf eylə, az sərf et. M.Möcüz. Yusif bir içim su üçün gəldiyi evlə də maraqlanmaya bilməzdi. Mir Celal.

İÇİMLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İçmeye yararlr, içmek üçün olan, içmeli. Içimlik su.
Saylarla miqdar bildirir. Bir içimlik su. Iki içimlik şərab.

İÇİN-İÇİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Gizlin, heç kese hiss etdirmeden; içinde, üreyinde, qelbinde. Fərhad özlüyündə bu sözlərə için-için gü-lürdü. Ə.Veliyev.
Yanrqlr-yanrqlr, yana-yana, acr-acr. Ağlar da için-için edər ah:
Bu körpəmə sən şəfa ver, Allah! A.Şaiq. Həcər isə birdən körpə uşaq kimi için-için hıçqırmağa başladı. S.Rehimov. // üreyinde, başqalarrna sez-dirmeden, gizli. Atırvan ordusu pozulmadı və Iman qülləsi
. düşmənlərə qarşı için-için kin bəslədi.. çemenzeminli. [Durna] için-için yandığını aydınca hiss etdiyi bu qadın-dakı səbrə heyrət edirdi. İ.Əfendiyev.

İÇİRDİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İçirdilmek"denf.is.

İÇİRDİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İçirtmek"den məch. Dər-man içirdilmək. Içki içirdilmək.