Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İKMAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Tamamlama, bitirme, qurtarma, mükemmelleşdirme. Darülədə-bin bilməliyiz qədrini, millət! Ikmalına gös-tərməli olduqca həmiyyət. M.Hadi. Bu gənc yeddi il idi ki, Parisdə tibb fakültəsini ikmal üçün sevgili vətənindən ayrı düşmüşdü. S.S.Axundov. □ İkmal etmək
tamamla-
maq, axrra çatdrrmaq, bitirmek, qurtarmaq. Təlim və tədris ana dilində icra olunan məktəbi-ibtidaini ikmal etdikdən sonra, şa-girdi rus edadiyyələrinə, yəni gimnaziyaya, realni [mekteblere] təbiidir ki, qəbul et-məzlər. ü.Hacrbeyov. [Varis:]
.Mən varlı olduğum halda, orta məktəbi ikmal edib bu şapkanı qoya bilmədim. A.Şaiq. İkmala ye-tirmək
bax ikmal etmək.

İKÖNA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yunancadan] Xristianlarda: Allahrn, yaxud övliyalarrn şekli.

İKRAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] İyrenme, çimçişme, dik-sinme, nifret. Bu bədheybət adam xanın gö-zünə sataşdıqda sanki xanda ona qarşı bir ikrah hissi əmələ gəldi. çemenzeminli. O, üz-gözünə boya vuranda və səliqəli geyi-nəndə, sədrinə xoş gəldiyini bilsə də, ürə-yində çoxdan bəri ona qarşı qüvvətli bir ik-rah hissi duyur. M.Hüseyn. // İyrendirme, nifretlendirme. [Şeyx Sedra:] Xayır, artıq bu pək fəna təhqir; Səni ikrah üçün bu bir tədbir.. H.Cavid. □ İkrah etdirmək
iy-rendirmek, çimçişdirmek, diksindirmek, nifret oyatmaq. [Sevda:] çirkinliyim etdir-məsin ikrah; Könlüm səni öpmək dilər. H.Cavid. İkrah etmək (eyləmək olmaq qılmaq)
iyrenmek, nifret etmek, zehlesi getmek. Zahida, sən fariq ol, ahimdən ikrah eyləmə; Kim, mənim bağrımda çoxdur qəm-zələrdən yarələr. Xetayi. Gəz bir neçə gün mənimlə həmrah; Insan deyib etmə məndən ikrah. Füzuli. Xah yüz döndərsən ondan, xah ikrah eyləsən; Axır, ey əbrukaman, Qövsi sənə qurban olur. Qövsi. İkraha gəl-mək
bax ikrah etmək.
.Bu hadiseyi-əlimənin dəhşəti bütün aləmə əsər etdi, hamı nifrət və ikraha gəldi. ü.Hacrbeyov.

İKRAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Hörmet, sayğr, ezizleme, ehtiram, hörmet gösterme. Xalqın işi bizlərə ikram idi; Ax, necə kef çəkməli əyyam idi. M.Ə.Sabir. O, Hicazdan dönüb keçən ax-şam; Vardı Bağdadə, gördü çox ikram. H.Cavid. □ İkram etmək (qılmaq)
hör-met etmek, sayğr göstermek, ezizlemek, ehtiram etmek. Tuba görsə ikram eylər, baş əyər; Bu gözəl boy ilən, ilən sənə! M.P.Vaqif. Ikram edər ol gül mənə əğyar yanında; Ta etsin özünü sevgili hər xar ya-nında. S.Ə.Şirvani.

İKS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Latrn elifbasrnrn iyirmi dördün-cü herfi (X).
riyaz. Melum olmayan ve "X" herfi ile işare olunan kemiyyet.
məc. Melum olmayan ve ya adr çekil-mek istenilmeyen şexse işare.

İKSİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. esli yun.] Vaxtile yalançr kimyagerlerin xariqülade bir qüvve ve tesi-re malik olduğunu zenn etdikleri mövhum bir madde. [Hacr Kerim:] [Molla İbrahim-xelil kimyager] məsələn, bir zad dürüst edibdir ki, adına iksir deyirlər. Bir misqal ondan bir batman misə vurur, xalis gümüş olur. M.F.Axundzade. Halbuki ağalar bü-tün ömrlərini buna sərf edirlər ki, iksir va-sitəsilə bir şeyi döndərib özgə bir şey elə-sinlər. C.Memmedquluzade. [Xortdan:]
.Mirzə Qoşunəli Təbrizi adında bir möhtərəm şəxs iksir qayırmaqla məşğuldur. Ə.Haq-verdiyev. // məc. Əlac, dava menasrnda.
◊ Həyat iksiri
insanrn ömrünü uzat-maq, cavanlrğrnr mühafize etmek üçün qe-dim kimyagerlerin tapmaq istediyi sehrli içki.

İKTİFA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Kifayetlenme, qane olma. □ İktifa etmək (eləmək)
1) kifa-yetlenmek, qane olmaq. [Hatemxan ağa:] Niyə başa düşmədin, balam, çox arvad al-maq ibarətdir ondan ki, bir kişi bir arvada iktifa etməsin. M.F.Axundzade. [Rüstem bey:] [Nemet] cəld geyinib, bir stəkan çay ilə iktifa edib evdən çıxdı. çemenzeminli. Kim bilir ki, Tükəzban bununla iktifa eləmə-yib, nərdivanın yuxarı pillələrinə dırmaş-maq niyyətinə düşəcək. B.Talrblr; 2) kifayet etmek, bes olmaq. Yoxsa ki, etməz quru söz iktifa; Iş gərək olsun, nə əbəs iddia. A.Sehhet.

İQAMƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Sakin olma, oturma, bir yerde yaşamaq üçün qalma, qerar tutma. Mümkün degil, Füzuli, cahanda iqamətin; Bihudə sən bu mərhələdə məskən eylədin. Füzuli. O, Azərbaycanın Danaqırt qəsəbə-sində təvəllüd edib, doqquz yaşa qədər orda iqamətlə, sonralar Bağdada müvasilət et-mişdi. C.Memmedquluzade. □ İqamət et-mək
bir yerde sakin olmaq, mesken sal-maq, qerar tutmaq, oturmaq. Həmin günün axşamı Tiflisdə iqamət edən Zaqafqaziyanın şeyxülislamı rus dilində bu məzmunda bir teleqram aldı. E.Sultanov.
.[Mehriban] Ağ-
damda iqamət edən atasına teleqraf çəkdi-rib, onu Bakıya çağırmaqla çocuqlarının məsələsini həll edəcəkdi. S.Hüseyn.

İQAMƏTGAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. iqamet ve fars.
..gah] İqamet yeri, oturulan yer, mesken. [Ata:] Müqəddəs qanuna görə iqamətgahı kim verəcək? çemenzeminli. // Hökumet ve ya dövlet başçrsrnrn, habele yüksek ve-zife sahibi olan şexslerin sakin olduqlarr yer. Prezidentin iqamətgahı.
[İbni-Salam:] Durmayıb birbaş mənim iqamətgahıma ça-pın. Ə.Memmedxanlr.

İQBAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bext, tale; bexti getirme. Sənsən mənim ayım, günüm, hilalım; Döv-lətim, iqbalım, cahım, cəlalım. M.P.Vaqif. Tam iki aydır ki, tale, iqbal, ümid
. hər şey, məncə, məhv olub bitmiş.. H.Cavid. Gah onun, gah bunun üzünə güldü iqbal. B.Vahabzade. □ İqbalı dönmək
bexti getirmemek; bexti, taleyi dönmek. Həmdü-lillah, dönüb iqbalı bizim tazələrin; Qarışıb yenə əhvalı bizim tazələrin. Ə.Nezmi. İq-balı gətirmək
bexti getirmek. [Bayram:] Umid yoxdur, iqbalım gətirməyəcək, Zalxa etdiyi vədəni bitirməyə cürət edə bilməyə-cək. M.F.Axundzade.

İQDAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir işe sebatla teşebbüs etme, başlama. □ İqdam etmək
teşebbüs etmek, başlamaq, girişmek. [Ağa Salman:] Xanım, mən məhz sənin xatirin üçün bu işə iqdam edirəm. M.F.Axundzade. Seyyid, ol mah sənin qətlinə iqdam etdi; Gedib öz ça-rəni qıl, eylədim elam sənə. S.Ə.Şirvani. [Behram:] Bəhram, qorx! Qorx öz vicda-nından! Sən ki Saranın xatiri üçün bu işə iq-dam etmişdin, nə tez sovuşdun? C.Cabbarlr.

İQDAMAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. "iqdam" söz. cemi] kit. bax iqdam. Belə bir iqdamatın iki qisim gözəl nəticəsi ola bilər. C.Memmedquluza-de. Siz gərək iqdamata başlamaqdan əvvəl mənimlə danışaydınız. M.S.Ordubadi.

İQLİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir ölkenin, bir yerin meteoroloji şeraitinin (havasr, suyu ve s.) xüsusiyyetleri, ab-havasr. Kontinental iq-lim. Mötədil iqlim. Azərbaycanın aran yer-lərinin iqlimi. Soyuq iqlim.
Göyərti şərait yaradıldığı təqdirdə, təzə düşdüyü hər iqli-mə uya bilər. Ə.Əbülhesen. Hər yer bağ-bağat olacaq, ölkəmizin iqlimi dəyişiləcək¬dir. Ə.Sadrq. Görürəm Mingəçevir yanır bir çıraq kimi; Gülür Milin, Muğanın təbiəti, iqlimi. Ə.Cemil.
klas. ölke, memleket. Qəmindir kön-lümün təxtində sultan; Bir iqlimə iki sultan gərəkməz. Nesimi. Ya bu iqlimdən başın al, get; Yoxsa başın götür, hüzuruma yet! Fü-zuli. Iqlim-iqlim gəzməyi var; Hər havaya dözməyi var; Insanın da, ürəyin də. S.Vurğun.

İQLİMLƏŞDİRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İqlimleşdiril-
mek"den f.is.

İQLİMLƏŞDİRİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Yeni iqlim şeraitine, yeni mühite alrşdrrrlmaq.

İQLİMLƏŞDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İqlimleşdirmek"den f.is. Toxumdan alınan bitkilər gec meyvəyə düşür və müxtəlif keyfiyyətli olur. Sitrusla-rın bu qayda ilə çoxalmasından iqlimləşdirmə (akklimatizasiya) və yeni sortlar əldə etmək məqsədi ilə istifadə edilir. İ.Axundzade.

İQLİMLƏŞDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Yeni iqlime uy-
ğunlaşdrrmaq, yeni mühite alrşdrrmaq (hey-vanlarr, bitkileri).

İQLİMLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İqlimleşmek"den f.is.

İQLİMLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Yeni iqlim şeraitine,
yeni mühite uyğunlaşmaq, alrşmaq.

İQNA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]: iqna etmək klas.
qane et-mek, qenaetlendirmek, qenaetbexş olmaq; razr etmek. [Qrz:] [Nizamüddövlenin adamlarr] hər gün gəlib, məni iqna etmək is-təyir, qandırırdılar. S.Hüseyn.

İQRAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Dil ile söyleme, ifade etme, dili ile tesdiq etme, etiraf. // öz sö-zünde, ehdinde möhkemlik, dayanrq, sebat, sedaqet, vefa. Əhdi dürüst ola, iqrarı möh-kəm; Fikri-zikri sənin sarı gərəkdir. Q.Zakir. Aşinələr ixtilatında sədaqət görmədim; Beyəti-iqrari-imani-dəyanət görmədim? M.P.Vaqif. □ İqrar vermək
söz vermek, ehd etmek. Əvvəl mənə iqrar verib duran yar; Yandırdın dünyada atəşə məni. Aşrq Əmir. İqrarından dönmək
sözünden dönmek, ehdinden qaçmaq, ehdine vefa et-memek. Gətirmədi əhdü iqrarı yerinə; Dil-bər iqrarından döndü, neyləyim. Aşrq Kerim.
Tesdiq, etiraf, qebul. Bilmirəm siz məndən nə kimi xəyanətlərimin iqrarını tə-ləb edirsiniz. M.S.Ordubadi. □ İqrar et-mək
boynuna götürmek, qebul etmek, etiraf etmek, öz dili ile tesdiq etmek. [Molla
İbrahimxelil:] Camaat, bilin və agah olun ki, Mirzə Fətəli öz kafirliyini iqrar etdi. Ə.Haqverdiyev. Mən
. iqrar eləyirəm ki, doğrudan da, müsəlmanlar silahlanırlar.. C.Memmedquluzade. özünün iqrar etdi-yinə görə tay-tuşları gecə kurslarında da olsa, oxuyub savadsızlıqlarını ləğv etdilər. Ə.Veliyev.
Qerar, qenaet, hökm. Hükəmanın da iqrarı bunadır ki, başın çanağı nazikləşib kiçildikcə, beyin də zəifləşməyə və kiçilməyə başlayır. C.Memmedquluzade.

İQRARSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Deyanetsiz, öz sözünde, vedinde, qerarrnda sabit olmayan. Vaqif sevdi bir iqrarsız bivəfa; Badə getdi tamam çəkdiyi cəfa. M.P.Vaqif.

İQREK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Latrn elifbasrnrn axrrrncrdan evvelki herfi (y).
riyaz. X, Z herfleri ile yanaşr olaraq, hemin herfle işare olunan mechul kemiyyet.
məc. Namelum, yaxud adr çekilmek istenilmeyen şexse işare.

İQTA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Bağrşlanmrş ve ya icraya verilmiş yer.
Malikane.

İQTİBAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir sözü, cümleni ve ya fikri eynile ve ya mezmunca başqasrnrn eserinden alma, götürme. □ İqtibas etmək
- götürmek, almaq (fikri, sözü ve s).