Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İLDIRIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Havada yrğrlmrş atmosfer elektrikinin çox vaxt eyri-üyrü zolaq şek-linde ani parrltrsr. Ildırım çaxmaq. Ildırım vurmaq.
[Almaz:] Bax gör, ildırım necə vurur! C.Cabbarlr. Eyni anda ildırım. çaxıb sel-su axan çölü gündüz kimi işıqlandırdı. İ.Əfendiyev.
◊ İldırım kimi
çox tez, çox iti, çox celd, çox süretle. Ildırım kimi qaçmaq.
At qaratikanlığı yarıb, ildırım kimi süzüb, ilxı-çının yanında dayandı. "Koroğlu". Tamaşa qorxunc bir qəhqəhə çəkərək ildırım kimi çaya tərəf qaçır. S.S.Axundov. Hüseyn pil-ləkənləri ildırım kimi yuxarı qalxdı. S.Rehman. İldırım sürəti ilə
çox iti, çox süretle, çox tez, çox celd. Ildırım sürəti ilə hərəkət etmək.
[çopo:]
.[Quzatayrn] or-dunun qüvvəli bir hissəsini götürərək qarşı dağın arxasına çəkilməsi xəbəri ildırım sürəti ilə yayılmağa başladı. çemenzemin-li. Buludlar arxasında daldalanıb
. fürsət gözləyən üç "M-109" birdən ildırım sürəti ilə şığıdı. Ə.Veliyev. İldırım vurmuş kimi
- bax ildırım kimi. Ildırım vurmuş kimi yerindən sıçradı, qalxdı. H.Nezerli. Elə bil ildırım (kimi təki) vurdu
berk, şiddetli tesir, sarsrtma menasrnda. Şahsənəm bu sözü Qəribdən eşidən kimi elə bil onu ildı-rım vurdu. "Aşrq Qerib". [Gülçöhre:] [Ar-şrnmalçrnrn] gözü gözümə sataşanda, elə bil ki, ildırım kimi məni vurur. ü.Hacrbeyov. Bu söz ildırımtək onları vurdu; Bağrını kababdan betər qovurdu. H.K.Sanrlr. İldı-rım sipəri
binanr, qurğunu ve s.-ni ildr-rrm zerbesinden qorumaq üçün yerle bir-leşdirilmiş şaquli metallik mil şeklinde qo-ruyucu. üstünə ildırım düşsün (çaxsın)
- qarğrş, nifrin ifadesi. [Fatma xanrm:] Ay səni öyrədənin üstünə ildırım düşsün! N.Vezirov.

İLDIRIMLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
çox vaxt ildrrrm çaxan. Ətəyində dalğalanan heyvanlar; Ildırımlı dağlar, çöllər bizimdir! A.Şaiq. çoban Fər¬zəlidən əli üzülən, Dəli dağın ildırımlı gecə-sini xatırlayan Alagöz hıçqıra-hıçqıra ota-ğın küncünə çəkildi. S.Rehimov.
məc. Teşbehlerde: parlayan, işrqsaçan, ehtiraslr, iti menasrnda. Əsir qızın ildırımlı gecələri andıran qara gözlərində
. [şair] həyatının yeni bir məna ilə titrədiyini gördü. Ə.Memmedxanlr.

İLDIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ulduz.

İLDÖNÜMÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Her hansr bir tarixi ve b. hadiseden daha bir il keçdiyini gösteren gün. Müharibənin ildönümü. Şairin ölümü-nün ildönümünə həsr olunmuş gecə.

İLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

(ixtisarı
..la
..lə) qoş. Qoşulduğu sözle bezen (samitle qurtaranda) bitişik, bezen de (saitle qurtaranda) ayrr yazrlrb aşağrdakr menalarda işlenir:
a) vasite menasr bildirir. Qarovulçu, kvadrat şəkilli bir taxta ilə yeraltı daxmanın qapısını bağlayır. M.İbrahimov. Murtuza-yev arvadı Yavəri barmağı ilə eyvana çağı-rıb tapşırıq verdi. S.Rehimov; b) birgelik bildirir. Atamla anam. Dayısı ilə xalası; c) işin birlikde görüldüyünü bildirir. Qurban ilə Məsmə xala bir qədər söhbət elədilər. S.Rehman. Eyvazla Gülşən Xanpərinin ya-nına getdilər. Ə.Veliyev; ç) hereketin müeyyen mekan boyunca icra olunduğunu, davamrnr bildirir. Bağların arası ilə uzanan bir yolla gedirdim. S.Hüseyn. Qocaman pa-lıd meşəsinin arası ilə eşilən qarlar havaya dikəlir, ağacların başından yuxarılara sov-rulurdu. S.Rehimov. Kim isə
. hasar dibi ilə irəliləyirdi. Ə.Memmedxanlr; d) iş ve hereketin terzini bildirir. Dostum Ağabəy əllərini heyrətlə bir-birinə çırpdı. A.Şaiq. Gilasın fərəhi artır, gözləri sevinclə parla-yırdı. Mir Celal.

İLƏLƏBƏD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.]
Hemişe, daima, nehayetsiz, sonsuz olaraq.
Heç bir vaxt, bir daha, qetiyyen, ebe-den. Ilələbəd sizə ayaq basmaram.

İLƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İle" sözünün qedimi formasr. Aşıq gəlir saz ilən; ördək ilən qaz ilən; Yar məni yola saldı; Evdən ərkinaz ilən. (Bayatr). çox baxdığına, qəmzə ilən bağrın əzərsən; Hər kimə ki baxmazsan, onunla nəzərin var. Fü-zuli. Mərdlər ilən gəz ki, vəfadar olur; Na-kəslərə yoldaş olan xar olur. M.V.Vidadi.

İLƏRİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax irəli. [Balaqardaş:] Kabab-dan iləri bir az çörək-pendir
. gətir, qoçaq! N.Vezirov. Mən də evdən apardığım saxsı çanağı iləri sürdüm. M.S.Ordubadi. Bu dəfə köksünü vermiş iləri. S.Vurğun.

İLGƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Paltarrn yaxasrnda, qolunda, cibinin ağzrnda ve b. yerinde düymeni ve ya qarmağr keçirmek üçün sapdan, qaytan-dan düzeldilen balaca yarrq ve ya halqa; düyme yeri. Fabrikdə işləyən qızlar hər düyməni, hər ilgəyi diqqətlə tikir, paltarın möhkəm olmasına çalışırlar. "Az. qad.".
Resmi paltarrn yaxasrnda rengli srrma. [Zehranrn] əynində boz şineli, şinelin yaxa-sında, yaşıl rəngli ilgəklərin üstündə qoşa kubiklər vardı. Ə.Veliyev.
Bax ilmə.
ci menada [Seltenet] xalçanı açıb diqqətlə hər şəklinə, hər naxı-şına, hər ilgəyinə bir də baxdı. Mir Celal.

İLGƏKLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlgeklemek"den f.is.

İLGƏKLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. İlgek vurmaq, ilgek
açmaq.

İLGƏKLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlgeklenmek"den f.is.

İLGƏKLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. İlgek tikilmek, ilgek
vurulmaq, ilgek açrlmaq. Köynəyin yaxası ilgəklənib.

İLGƏKLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
İlgeyi olan. Ilgəkli yaxa.
Halqa şeklinde düyünlenmiş. Ilgəkli ip.
Kapitanın yanındakı qarabuğdayı uşaq qayığın baş tərəfindəki ucu ilgəkli uzun və yoğun kəndiri kəmənd kimi atdı və dairəyə keçirdi. M.Hüseyn.

İLGƏKŞƏKİLLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İlgeye oxşar, ilgek
kimi.

İLGƏKVARİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ilgəkşəkilli.

İLĞAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. qəd. Ansrzrn hücum, basqrn, düşmen torpağrna süvari hücumu. □ İlğar etmək
ansrzrn hücum etmek, basqrn et-mek.
.Cərrah ibni-Əbdüllah iyirmi beş min nəfər ləşkər ilə üzərinizə ilğar edirlər, qafil olmayasınız. "Derbendname".

İLĞIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Quru (susuz) çöllerde bu-xarrn yere yayrlrb uzaqdan su kimi görün-mesi hadisesi; serab. Bizim Əmirxan da il-ğımlar kimi; Gah gözə görünür, gah qaçır gözdən. S.Vurğun. Mən ilğımın nə olduğunu coğrafiya dərsində oxumuşdum.. İ.Əfendi-yev. Dərənin hündürlərində, yanıb bozar-mış güneylərdə duman kimi qatı ilğım qay-nayırdı. İ.Hüseynov.

İLHAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bitişdirme, birleşdirilme, qatma, qatrlma; elave etme, elave edilme; qoşma, qoşulma. □ İlhaq etmək
birleş-dirmek, bitişdirmek, qatmaq. İlhaq edil-mək (olunmaq)
birleşdirilmek, qatrlmaq. Xəlifə Qızıl Arslanın məhv edilməsi nəticə-sində Aran və Şimali Azərbaycanın Şirvana ilhaq olunması ilə də razılaşır. M.S.Ordubadi.

İLHAQÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Zorla bitişdiren, qesbkar, qesbkarlrq siyaseti yeriden.

İLHAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Yaradrcrlrq zamanr özünü gösteren ruhlanma halr, yaradrcr fik-rin yükselişi; ruhlanma, teb. Baxdıqca nur əmən bu yeni elə; Sənətin ilhamı açar qol-qanad. A.Şaiq. Mən ilhamı bir dost kimi; Imdadıma çağırmışam. R.Rza. Sənətimə can-qan gətirən, ilhamıma uçuş verən ba-lamla fəxr elədim. B.Bayramov. □ İlham almaq
bir şeyden ruhlanmaq, vecde gel-mek, yaratmaq üçün ondan qüvve almaq, tebe gelmek. Yenə yaşıl don geyinmiş çə-mənlər gülür; Təbiətdən ilham alıb ötür qumrular. S.Vurğun. Barmağın gəzdikcə pərdələrdə, mən; Min ilham almışam o nəğ-mələrdən. Z.Xelil. İlham vermək- ruhlan-drrmaq, yaratmaq üçün qüvve vermek, vec-de getirmek, şövqlendirmek. Ey müqəddəs həyat! Müqəddəs insan! Sana ilham verən yalnız ürəkdir. S.Vurğun. Bu, Bayram kişi-nin şair təbinə yeni bir ilham verdi. M.Rza-quluzade. İlhama gəlmək
bax ilham almaq. Şair öz şerinə ilhama gəlib can ver-sə; Şeri bir inci kimi aləmi, dünyanı gəzər. S.Rüstem. Əli içdikcə ilhama gəlib danışan adamlardan idi. M.İbrahimov. O, yenə dü-şünüb ilhama gəldi; Elə bil meşələr salama gəldi. H.Arif.
İlhamla şeklinde zərf- böyük heves-le, ruh yüksekliyi ile, ehtirasla, coşqun. Il-hamla danışmaq.
Bizim ədəbiyyatımızda humanizm coşqun ilhamla tərənnüm edil-mişdir.

İLHAMÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İlham veren, ruhlandrran, şövqlendiren, ruh ve yaradrcrlrq qüvvesi veren şexs. Odur ilhamçısı şerin, sənətin.. S.Vurğun.

İLHAMLANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlhamlandrrmaq"-dan f.is.

İLHAMLANDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. İlham vermek, il-
ham oyatmaq, şövqlendirmek, ruhlandrrmaq.

İLHAMLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlhamlanmaq"dan f.is.