Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
İLİNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlinmek"denf.is.

İLİNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. məh. Azca qrzmaq, ilrq ol-maq. Yazda çayın suyu ilinir.

İLİŞDİRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlişdirilmek"den f.is.

İLİŞDİRİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
İlişik hala sa-
lrnmaq, taxrlmaq, keçirilmek, bend edilmek.
məc. Berk vurulmaq, çekilmek.

İLİŞDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlişdirmek"denf.is.

İLİŞDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bir şeyi başqa bir şeye keçirib bend etmek, taxmaq; bir şeyi çen-gel, mrx, düyme ve s. bu kimi şeylerle tut-durmaq. Hacı Aslan çuxasının ətəklərini qurşağına ilişdirib, qoçu dəstəsinin qaba-ğında o tərəf-bu tərəfə fırlandı. M.S.Ordu-badi. [Memmed xan:] [Balacayev] əyninə ağ xalat geymiş,
. gözlərinə ağ dəmir saplı eynək ilişdirmişdi. S.Rehimov. Yusif fənəri al, bu biri mıxa ilişdir. P.Makulu. // Bağla-maq, bend etmek. Atı bir yerə ilişdir. Ipin ucunu ağaca ilişdirmək. // Dolaşdrrmaq, dolaşrq salmaq.
Gülleleri, patronlarr dalbadal lüleye vermemek. Yaxşı tüfəngdir, hayıf ki, hərdən ilişdirir.
məc. Berk vurmaq, çekmek (sille, yumruq, tepik ve s.). Gözünə döndüyüm, faytonu tərpədib bunun böyründən nə tövr ilişdirdisə, təpəsi üstə getdi lığın içinə, ürəyi getdi. Ə.Haqverdiyev. Telli bütün acığını [pişikden] çıxarmaq istəyirdi. Ayağı ilə ona bir təpik ilişdirdi. S.Hüseyn. Qadın
. [qaro-vulçuya] bir neçə sərt söz söylədi və nəha-yət, bir yumruq ilişdirdi. çemenzeminli.
dan. (Birisinin) işini qarrşdrrmaq, pis bir engele salmaq, dolaşrğa salmaq, dolaş-drrmaq. Onu yamanca ilişdirdilər.

İLİŞİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Düyün, prrtlaşrq, ilişmiş şe-yin halr. Ilişik ip. Ilişik məftil. // İs. mena-srnda. Bayaqdan yazıq qadın neçə dəfə məf-tili ilişikdən qurtarıb. Mir Celal.
məc. Dolaşrq, qarrşrq. Ilişikfikirlər.
is. Münasibet, elaqe, asrlrlrq. Onunla heç bir ilişiyim yoxdur.
is. Əngel, manee. Işimdə heç bir ilişik yoxdur. □ İlişiyə düşmək
engele düş-mek, pis bir işe dolaşmaq.

İLİŞİKLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İlişiyi olan (b ax ilişik
ci menada). Işi ilişikli (z.) qoyma.
Əngelli, dolaşrqlr. Ilişikli iş.

İLİŞİKSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
İlişiyi olmayan.
məc. Əngelsiz, maneesiz, qolay. Cab-barlının
. qısa yaradıcılıq yolu heç də ha-mar və ilişiksiz olmamışdır. M.Arif.

İLİŞKƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İlişen, dolaşan; el-ayağa, paltara yaprşan, sancrlan. Ilişkən cücü. Iliş-kən ot.
Balaca Sabir sərt və ilişkən bir şe-yin döşündə gəzdiyini görüb gözlərini açdı. S.Rehimov.

İLİŞKƏNLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İlişken şeyin hal ve xas-sesi, ilişme, yaprşma xasiyyeti.

İLİŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlişmek"den f.is.
məc. Manee, engel, ilişik. Səkkiz nə-fərlik təmir mexaniki briqadam var, harada bir ilişmə oldu, göndərirəm. Mir Celal.

İLİŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Taxrlmaq, taxrlrb qalmaq, bir şeye keçib qalmaq. [İlyasrn] saçlarına quru ot və saman çör-çöpləri ilişmişdi. Ə.Memmedxanlr. // Qarmaq, mrx kimi iti bir şeye keçmek. Paltarım mıxa ilişdi.
çə-pərdən hoppananda dəsmal tikana ilişdi. Mir Celal. Tez geri hərləndim, amma quş doğrudan da kola ilişmişdi. M.Rzaquluzade.
Bir şeye toxunmaq, deymek, ayağr dolaşmaq. Ayağı daşa ilişmək. Qapıya iliş-mək.
Nabələd əcnəbi hündür səkilər üs-tündən bir neçə qədəm yüyürdüyündən ayaqları pilləkənlərə ilişdi. S.M.Qenizade. Qaraca qızın sağ ayağı kola ilişib qanadı. S.S.Axundov. Nadir kola ilişib yıxıldı. İ.Əfendiyev.
Dolaşrq düşmek, dolaşmaq, qarrşmaq, bir-birine keçmek, ilişmiş kimi ayrrlma-maq. Həmişə radio xətti ilişir telefon xətti-nə, dəstəyi qulağına götürəndə, ya son xəbərlər eşidirsən, ya da ki muğamat. "Kir-pi". □ İlişib qalmaq
bir yere, bir şeye di-renerek ve ya toxunaraq, maneeye rast ge-lerek durmaq, hereket etmemek. Su ilə üzən ağaclar daşlara ilişdi.
Bir yerde bend olub qalmaq, lengimek, ilişib qalmaq. [Mirzedadaş:]
.Sən get evə dəy, mən də gedim görüm, arvad süfrəni açıbdırmı? Bax, artıq ilişmə ha... N.Vezi-rov. □ İlişib qalmaq
1) getdiyi ve ya keçdiyi bir yerde müveqqeti olaraq qalmalr ve ya yaşamalr olmaq. [Mirze:]
.Elə olsun ki, gəlsin, görsün ki, şirni də içilib, tamam olub, ondan sonra ilişib burada qalasıdır. Ə.Haqverdiyev. Indiyə qədər də
.[Meşino-vun] xırda-para işlərdə ilişib qalmağı yalnız müvəqqəti bir haldır. S.Rehimov; 2) məc. maneeye rast gelerek çrxa bilme-mek, qalmaq. Qulu öskürdü. Sanki boğazın-da sümük ilişib qaldı. M.İbrahimov. Qarı-nın dodaqları titrədi. O, nə isə xəbər almaq istədi, amma sözləri boğazında ilişib qaldı. M.Hüseyn. Rəşid isə dodaqlarında ilişib qalmış çaşqın bir təbəssümlə gah Nərgizə, gah Nərminə xanıma baxaraq nə edəcəyini bilmirdi. Ə.Memmedxanlr.
məc. Sataşmaq, öceşmek. Uşağa iliş-mək. Hər şey üçün adama ilişmə!
məc. Bend olmaq, gözü tutmaq, iste-mek. Bir gözələ ilişmək.
məc. dan. Acgözlükle yemeye başla-maq. Qız, uşaqları ovudub getdi, ortalığa çörək qoydu. Şahzadə Mütalib də bir tərəf-dən ilişdi çörəyə. (Nağrl). Molla baqqaldan bu sözü eşitcək ilişir kişmiş-noxuda.
"M.N.letif."

İLİTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlitmek"den f.is.

İLİTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. məh. Qrzdrrmaq (suyu, xöre-yi, çayr ve s.-ni). Kərim də bu uşağa yenə ata kimi öz qüvvətli qollarını açdı, onu öz komalarına gətirdi, əvvəlki kimi ocaq işıl-datdı, su ilitdi, onu saxladı. S.Rehimov.

İLK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Birinci, evvelinci, en evvel olan, en qabaq (son qarşrlrğr). Ilk uşaq. Ilk təəssürat. Ilk əsər. Ilk sıra.
[Semire:] Ilk günlərdə öz xəstəliyimdən çox, palatada uzanmış yoldaşlarımın vəziyyəti ilə maraq-lanırdım. M.Hüseyn. Pambıq yığımının ilk günü tamam bir bayrama çevrilmişdi. İ.Əfendiyev. □ İlk bahar
bax bahar. // Lap birinci, lap evvel. Onun təpəsində ilk gündən mənim; Buludlar içində durur məs-kənim. M.Rahim. Əşrəf Nazlını ilk görən günü sevdi. S.Rehman. // Əvvel, başlanğrc, ibtida. Dünyada hər könül yüksəliş arar; Varlığın nə ilki, nə axırı var. S.Vurğun.
Başlrca, esas, en vacib, en mühüm. Elimin olsa da aslan ürəyi; Ehtiyatdır igidin ilk bəzəyi. A.Şaiq.
İlki şeklinde
ananrn ilk uşağr, övladr. Hər kimin ilki dursa, mülkü də durar. (Ata. sözü). [Diyar kişi:] Ilkim oğul olsaydı, indi mən də kəndin ən varlı adamı idim. Ə.Memmedxanlr. Bahadır ilkiydi Rüstəm kişinin; Qamətdə, cüssədə sanki özüydü. B.Vahabzade.
◊ İlk baxışda (nəzərdə)
1) evvelce. [Muradrn] ilk baxışda gözlərinə inanmağı gəlmədi... "Bəlkə azmışam",
deyə zənn etdi. S.Hüseyn; 2) baxan kimi, gören kimi. Oylə bir incə şeirsən ki, sana; Urəyim ilk baxışda bağlandı. A.Şaiq. Ormanlar içində durur Talıstan; Ona ilk baxışda vurulur in-san!.. S.Vurğun. İlk baxışdan
derhal, üzüne baxan kimi. Qarının yanındakı ağ-bəniz cavanın naxoş olduğu ilk baxışdan məlum idi. Mir Celal. İlk dəfə
birinci defe, evvelinci defe. Əsmər həyatında ilk dəfə olaraq əsəbiləşmişdi. S.Hüseyn. Həya-ta ilk dəfə baxandan bəri; Göz yaşı görmə-miş ala gözləri. S.Vurğun. Elçinin və xüsu-silə, ova ilk dəfə gəlmiş Tofiqin səbri tükən-mişdi. M.Rzaquluzade. İlk əldə
birinci növbede, her şeyden qabaq, derhal. Mənim ilk eşqimi, ilk əldə haman; Gömdülər, bil-mədim amma nərəyə! Ə.Cavad. İlk öncə
en birinci olaraq, evvelce. Mən gurultu qopar-mağı ilk öncə; Alov gözlü şimşəklərdən öy-rəndim. M.Müşfiq. Insanlar dəstə-dəstə kö-çüb Taxça-Taşa; Ilk öncə düşündülər: mək-təbsiz şəhər olmaz. S.Rüstem. İlk söz
giriş, giriş sözü, başlanğrc, müqeddime.

İLKCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Ən birinci, en evvel: hamrdan qabaq.

İLKİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf İlk olaraq, birinci olaraq, ilk defe, birinci defe. Gözümü dünyaya açanda ilkin; Anamı görmüşəm, səni gör-müşəm. S.Rüstem. Bulağın suyundan ilkin içmək şərəfini qırx cavana verirlər. R.Rza. Elə bil ki, ilkin gördüm; Kainatda günəşi.
N.Refibeyli.
sif. İlk, birinci. Ilkin məlumat. Ilkin ta-nışlıq.
Ana, ana! Bu kəlməcik hər körpə-nin ən ilkin; Oyrəndiyi bir kəlmədir, əmdiyi süddən şirin. A.Şaiq. Etiraf edənin hər sözü min-min; Səhər günəşinin ilkin nurudur. B.Vahabzade.

İLKİNCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sıra s. Birinci.

İLKİNDİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ikindi. [Molla İbrahimxe-
lil:] Molla Həmid, Nuxadan yola düşən adamlar, Şeyx Salahın yazmağına görə, gə-rək bu gün ilkindi çağı buraya yetişsinlər. M.F.Axundzade. Ilkindi çağıydı. Əşrəf yol-daşları ilə bərabər salonda dərs hazırlarkən mürəbbi qapını açaraq, "Əşrəf!"
deyə bağırdı. A.Şaiq. Mən hər ilkindi çağı üfüq-lərə baxanda; Canlanırsan gözümdə, bir bənövşə yaxanda. R.Rza.

İLQAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "iqrar"dan]
Söz verme, ehd, ved, vefa. Ilqarından dönən namərd-dir. (Ata. sözü). [Koroğlu:] Uz tutmuşam, bu diyara gəlmişəm; çənlibeldən bir ilqara gəlmişəm. "Koroğlu". Biz ki ilqar keçirmi-şik aradan; Amin desək, tez düzəldər Yara-dan. Aşrq Əlesger. Gün çıxar, əriyər dağla-rın qarı; Pozulmaz dostların əhdi, ilqarı.. N.Refibeyli. □ İlqar almaq
söz almaq, ved olmaq, ehd bağlamaq. Dəfələrlə bulaq başında onunla görüşmüş, sevişmiş və on-dan, öz istilahlarınca, ilqar almışdı. A.Şaiq. İlqar vermək
söz vermek, ved etmek, ehd etmek. Yüz il keçsə öz yarımdan dön-mərəm; Ilqar verdim, ilqarımı danmaram. Qurbani. İlqarına düz çıxmaq
verdiyi sözün, ehdin üstünde durmaq, sözüne sadiq olmaq, vefalr çrxmaq. Seyran ilqarına düz çıxıb, yoldaşını satmadı. M.Hüseyn. İlqa-rından dönmək
verdiyi söze emel etme-mek, ehdini pozmaq, vefasrz çrxmaq. Abas ağlar zarı-zarı; Getməz könlümün qubarı; Ilqarından dönən yarı; Tanrı tezbazar ey-ləsin! Aşrq Abas.
məh. Hörmet menasrnda. Uşağa buyu-ranın ilqarı olmaz.

İLQARLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İlqarrnda möhkem, sözünün üstünde duran, ehdine emel eden; vefalr. Gedirdim yaraq ilə; Ot biçdim oraq ilə; Bir ilqarlı gözəli; Gəzirəm çıraq ilə. (Bayatr).

İLQARSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əhdini pozan, sözünde durmayan, vefasrz. Su gələr, asta gedər; Astabaasta gedər; Ilqarsız qız yanına; Sağ olan xəstə gedər. (Bayatr). Sən yaxşıya can de, xaini dağla; Ilqarsız adamın nitqini bağla. Aşrq Şemşir.

İLLA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd. [ər.] klas.
İstisna bildirir:
..den başqa,
..den savayr. Cismində yox özgə dərdə tabı; Illa qəmi-eşq iztirabi. Füzuli.
Əvət, hər şey para ilə əldə edilir; Illa fəzilət və insaniyyət! H.Cavid. □ Və illa klas.
bun-dan başqa. Və illa min-min illər keçər ki, bu murad hasil olmaz. M.F.Axundzade. Və illa hər bir mövcudatın bir müəyyən təklifi var-dır.. C.Memmedquluzade.
Yoxsa, eks halda. [Durnalar] ahəstə keçib getsinlər və illa, şahin və laçın duyuq düşüb, onların sürbəsini dağıdar və qızıl qana boyar. F.Köçerli.
Bezen "da" edatr ve "ki" bağlayrcrsr ile
xüsusen, elelxüsus.

İLLAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

İLLAH DA [ər. "illa"dan] dan. bax illa
cü menada. [Gülsenem:] Yaxşı dedin qoydun? Bizim tövlələrdə yanan [elektrik] adamın gözlərini qamaşdırır. Illah da ki mənim kimisinin. M.Hüseyn. Illah da ona görə ağır oldu ki, Əntərzadə özünü mərkəz adamı sayırdı. Mir Celal. □ İllah etmək (eləmək) dan.
and vermek, yal-varmaq, tekid etmek, çox çalrşmaq. Ha illah elədik, Kəmalədən söz çıxara bilmədik. M.Hüseyn. [Əhmed:] Hacı, inadı var, xahiş eləyərsən oxumaz, nə illah eləyirsən oxu-mayanda oxumaz! Inaddı! Mir Celal. Hərçi illah elədi(lər) dan.
ne qeder çalrşdr(lar-sa), sey etdi(lerse), elleşdi(lerse). Vəzir, və-kil yığılıb münəccim çağırdılar, hərçi illah elədilər, yuxunu yozub bir yana çıxarda bilmədilər. (Nağrl).