Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İLLƏRLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

İLLƏRCƏ zərf Bir çox iller
boyu, bir neçe il, iller uzunu, iller erzinde. Illərlə bir iş üzərində işləmək. Illərlə yol gözləmək. Illərlə təcrübə əldə etmək.
Hər kimin ağı qara isə utansın, a balam! Bəlkə illərcə yatanlar bir oyansın, a balam! M.Ə.Sabir. Bəlkə illərcə dayansan nazına; Sadə bir kərrə gülümsər o sana. H.Cavid. Illərcə dayandın arxan divarda; Hər gələn yolçuya dəhşətlə baxdın. M.Müşfiq.

İLLƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Xestelik, azar. Mən za-minəm ki, olmaya bir illət ilə fövt; Hər xəs-təyə dava edələr gər şərab ilə. S.Ə.Şirvani. Bu illətin Allaha qalıb bircə davası. Ə.Nezmi. [Qurban:] Məsələ küləkdə deyil, professor, görünür, o qəndil ağaclarının özündə bir illət var. Ə.Memmedxanlr. // Cis-mani nöqsan, qüsur. [Şeyx Mervan:] Iştə çirkinlik öylə bir illət; Ki, dəmadəm qazan-dırır nifrət. H.Cavid.
Bir şeye sebeb olan hal, esil sebeb. Ucuzdur, var illəti; Bahadır, var hikməti. (Ata. sözü). Millətimizin ehtiyacı, qüsur və nöqsanımızın illəti, dalda qalmağımızın sə-bəbi nədə isə, gərəkdir dürüst təhqiq və təd-qiq oluna. F.Köçerli. Lakin ondan da övladı olmadı, buna Xədicə artıq şad idi, çünki il-ləti ərində görürdü. S.S.Axundov.
Meqsed, arzu, niyyet. Aşıq, nədir illə-tin? Urəkdə var niyyətin; Məni heyran qo-yubdur; Şirin sözün, söhbətin. (Bayatr). De-dik, qoy yaşasın, nə minnəti var? Bəlkə çil toyuğun bir illəti var! S.Vurğun.

İLLƏTLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Bir illete (xesteliye, aza-ra) mübtela olan; xeste.
.[İflic] azarına mübtəla olan bir bədənin məriz və illətli hissəsi salamat olan hissəsinə kömək əvəzi-nə ağırlıq və əziyyət yetirir.. F.Köçerli. // Cismani nöqsanr, qüsuru olan.
Bir sebebi, illeti olan.

İLLƏTSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Sebebsiz. [Şeyx Senan:]
Ah, Xumar, Xumar! Niyə gəldin? Deyil bu, illətsiz; Məni məhv eləməkmi niyyətiniz?
H.Cavid.

İLLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Bir il davam eden ve ya da-vam etmiş. Illik ezamiyyət. Illik fəaliyyət. Il-lik gəlir. Illik orta temperatur. // Bir il üçün nezerde tutulmuş, bir il üçün hesaba alrn-mrş. Illik hesabat. Illik tapşırıqlar yerinə yetirilmişdir.
Tahir bir neçə gün əvvəl illik planı doldurduqlarını söylədi. M.Hüseyn. [Usta Qezenfer:] Dəniz neftçiləri illik planı vaxtından əvvəl yerinə yetiriblər. Z.Xelil. // İlde bir defe çrxan, ilde bir defe olan. Illik məcmuə. Akademiyanın illik yığıncağı.
Bir yaşrnda. Illik bala.
Siz sərv kimi sərkəş olub böylə boy atdız; Illik beçətək banlayaraq xalqı oyatdız. M.Ə.Sabir.
...illik
ilin sayrnr bildiren mürekkeb sözlerin ikinci terkib hissesi; mes.: beşillik, üçillik, ikiillik.

İLLÜMİNÄTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Hava ve su neqliyyatr vasitelerinde şüşeli pencere.

İLLÜSTRÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Kitabrn metni ile
elaqedar olan ve bu metnin izahrna kömek eden şekil. Jurnalın beşinci nömrəsində dərc olunmuş "Məclisi-ədəb" şəkli müsəl¬manlarda susmanın, mütiliyin və tam süku-tun nə qədər uca bir mərtəbədə tutulduğunu göstərən ən yaxşı illüstrasiyadır. F.Köçerli. Kitab illüstrasiyası janrı sərgidə olduqca zəif təqdim olunmuşdur. (Qezetlerden).

İLLÜSTRATİV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [lat.] Əyani. Lüğətdə illüstrativ material. // İllüstrasiyaya aid, il-lüstrasiya meqsedi daşryan.

İLLÜSTRÄTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Kitabrn metnine dair şekiller çeken ressam; kitab ressamr.

İLLÜZİONİST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr. illusion-dan]
İllü-zionizm (
ci menada) terefdarr.
Müxtelif ve mürekkeb üsul ve vasite-lerin kömeyi ile cürbecür fokuslar gösteren sirk artisti; gözübağlrca.

İLLÜZİONİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fr.]
Maddi alemin illüziyadan
yanlrş tesevvürlerden başqa bir şey olmadrğrnr iddia eden, elme zidd, idealist felsefi görüş.
Sehrbazlrq, gözbağlrcalrq.

İLLÜZİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] Olmayan bir şeyi heqiqi bir şey kimi qebul etme; yanlrş, sehv tesev-vür; xeyal. [Teatr direktoru:] çünki biz səh-nədə bəzən boyalar vasitəsilə illüziya yara-dırıq, alaqapı isə möhkəm materialdan dü-zəlir. M.Hüseyn. // Boş ümid, xam xeyal. Bunların hamısı illüziyadır.

İLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Toxunma şeylerin (xalça, co-rab, parça ve s.-nin) ayrr-ayrr halqaşekilli düyünleri. Ilmə salmaq. Ilmə vurmaq.
Usta-başı kənarda durub
. təlimat verir, qabarlı əllər ilmə düyürdü. çemenzeminli. Qız ke-çib dəzgah arxasında oturdu, barmaqları ilk ilmələri vurarkən gözlərində dərhal, bir za-man nanəli dərədə gördüyü çiçəklərin xəya-lı hərəkətə gəlib canlandı. Ə.Memmedxan-lr. Onun hər ilməsində, hər xalında və hər gülündə Hikmətin ağ və möhkəm barmaq-ları görünürdü. Mir Celal.
Kise kimi şeyleri açrb-bağlamaq, asmaq üçün qaytan. Ondan çantanın ilməyi-ni qoluna taxmağı xahiş etdi. Ə.Əbülhesen. // bax ilgək
ci menada. Yaxamın ilməsi yox; Qırılıb düyməsi yox: Məni qoyub ge-dəli; Uzümün gülməsi yox. (Bayatr).

İLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Asanlrqla açrlan düyün. Mustafa bəy örtüyü götürdükdə bir dənə il-mək hörülmüş kəndir görür. Ə.Haqverdi-yev.
.Belindən qayışını açıb bir ucunu onun buynuzuna ilmək kimi salıb çəkdi. M.Rza-quluzade.
B a x ilmə. Səltənət bu şəkillərə vurdu-ğu hər ilmək, hər xal üstündə əsmişdi. Mir
Celal.

İLMƏKLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlmeklemek"denf.is. İLMƏKLƏMƏK f.
İlmeye keçirmek, ilmeye bend etmek.
İlmek vurmaq.

İLMƏKLƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İlmekletmek"den. f.is.

İLMƏKLƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

icb. İlmekle bağlat-
maq, ilmeye bend etdirmek.

İLMƏKLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İlmek vurulmuş, ilmeyi olan. Ilməkli ip.

İL-MÜDAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Daim, hemişe. Həsrə-tindən sızıldaram sübhü şam; Cism xəstə, gözü yaşlı il-müdam. Aşrq Nebi. Arizdən Məcnunə tez yetir pəyam; Nə dolanır səhra-larda il-müdam. Aşiq Ariz.

İLTİCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Srğrnma, birinin yanr-na qaçrb himaye isteme, penah getirme. [Ferhad:] Mən ömrümdə bir kəsə yalvarma-dığım halda, namusum yolunda iltica dili açaraq sizə yalvarıram. C.Cabbarlr. [Sarr-köyneyin] gözlərinin dərinliklərində rica ilə qarışıq bir iltica xahişi var idi. S.Hüseyn.
□ İltica etmək (eyləmək gətirmək)
pe-nah getirmek, srğrnmaq, himaye istemek. Dərgahına saqi eylər iltica; Baş əyər süra-hi, piyalə sənə. Q.Zakir. [Xanrm:] Siz bilir-siniz ki, mən onun xanımı deyiləm, zatən aramızda iyirmi yaş fərq var. Ancaq bir parça çörək üçün evinə iltica etmişəm.. çemenzeminli.
məc. Xahiş, rica, yalvarrş. Aşıq-məşuq olub, qəlbi yanmasa; Bir bu qədər ilticayə düşərmi? Aşrq Əlesger. Uzun ilticadan sonra Babaxan qızı inandırmışdı. Mir Celal.
□ İltica etmək (eləmək)
xahiş etmek, rica etmek. Məşədi Əsgər təcilən.. [müsa-fire] tərəf yan alıb, çamadanını aparmaq üçün öz dili ilə ona iltica etdi. S.M.Qeniza-de.
.Mirzə Fətəli əziz və mehriban dayısının ayağına düşüb, ondan
. iltica eləyir ki, onu qulluğa qoysun. F.Köçerli.

İLTİFAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Lütfkarlrq, lütf, mer-hemet, etina. Vardır şirin-şirin xoş ixtilatın: Nə fayda Vaqifə yox iltifatın. M.P.Vaqif. Kəsmə iltifatın qul Ələsgərdən; Kərəmli
sultanım, getmə, amandı. Aşrq Əlesger. [Eldar:] Mən ağlımı itirmişəm, mənim izti-rablarımı sənin ancaq belə iltifatların azal-da bilər. S.Hüseyn. // Hörmet, ehtiram, hüsn-teveccöh, güler üz gösterme, xoş münasi-bet. Qarı Aqilin ürək tərpədən iltifatına qarşı indi heyran-heyran baxır. S.Rehimov. Cəmil utandığından cavab verə bilməyir, yalnız gülümsəyirdi. Sara isə müdirin iltifa-tından razı idi. Mir Celal. □ İltifat etmək (eləmək göstərmək ve s.)
1) merhemet etmek, xeyirxahlrq göstermek, yaxşrlrq et-mek, merhemet edib vermek. Sən belə hər-gah mənə qəmxar isən; Bir qədər ip tap, mənə qıl iltifat. A.Sehhet; 2) xoş üz göster-mek, hörmet göstermek, lütf etmek. Nayib Cəfər bizə iltifat elədi və oturmağa yer gös-tərdi. C.Memmedquluzade. [Mozalan bey:] Hacı mənə həqiqət artıq iltifat eylədi. Ə.Haqverdiyev. İltifat buyurmaq köhn.
bax iltifat etmək. [Cefer:] Bağışlayın, yoldaşlar. Sizdən bir ricam var. Biletiniz varsa, bir naharlıq iltifat buyurun. çemen-zeminli. Əgər bu növ kəşfiyyatçılardan biri iltifat buyurub türk qadınlığına da balaca bir nəzər salsa idi,
. biz də bu gün seçki za-manında Tükəzban xalanı meydanda tək qoymazdıq. B.Talrblr.
◊ İltifatın(ız) artıq olsun!
teşekkür bil-dirir (bezen kinaye yerinde işlenir). [Vəli:] Bəy, iltifatın artıq olsun. ü.Hacrbeyov. [Ne-riman:] çox sağ ol, Qərənfil! Iltifatın artıq olsun! İ.Əfendiyev. [Sevinc:] Iltifatın artıq olsun, biz sənin çörəyini yemirik. Z.Xelil.

İLTİFATKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. iltifat ve fars.
..kar] bax iltifatlı.

İLTİFATKARANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər. iltifat ve fars. karane] köhn. İltifatla, hörmetle, hüsn-teveccöhle, güler üzle, xoş üzle. Iltifatka-ranə qəbul etmək.

İLTİFATKARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax iltifatlılıq.

İLTİFATLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
İltifatla olunan (edilen). Iltifatlı münasibət.
İltifat eden, hüsn-teveccöh gösteren, xoş sifet, lütfkar.