Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İNSANSEVƏRLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax insanpərvərlik.

İNSANSEVMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Adamdanqaçan, in-sanlara mehebbeti olmayan, adamları sev-meyen.

İNSANSEVMƏZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İnsanlara qarşı
nifret, adamlara qarşı kin; insanları sevmeme.

İNSANSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İnsan olmayan, insan yaşamayan; adamsız. Insansızyerlər.
.In-sansız təbiət Mirzəyə sanki həmlə edirdi. S.Rehimov. // Zerf menasında. Bilirsən ki, sən; Günəşsiz, insansız yaşamadım mən!.. Z.Xelil.

İNS-CİNS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] "üns" (insan) ve "cins" sözlerinin deyişilmiş şekli olub, "beşer, insan, canlı" menasında işlenir. Məhbusi hələ bu vaxta qədər
. [Tehranda] qapıçıdan başqa bir ins-cinsə rast gəlməmişdi. M.İbrahimov.
.Əjdərətrafa nəzərsaldı, ins-cins yox idi. S.Rehman.

İNSOLYÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Güneş radiasiyası.

İNSPEKTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.]
Her hansı bir sa-hede işlerin düzgün aparılması ve qanun-lara düzgün emel edilmesi üzerinde nezaret eden vezifeli şexs; nezaretçi. Maliyyə ins-pektoru. Sanitar inspektoru. Maarif şöbəsi-nin inspektoru.
Bir gün dərs zamanı dərs-lərimizin gedişini yoxlamaq üçün Tiflisdən məktəbə nəzarət etməyə gəlmiş Qafqaz Maa-rif Dairəsi baş inspektoru Slavinski sinfə daxil oldu. T.Ş.Simurq. Qəhrəman istəyirdi ki, bütün məktəb inspektorun nəzərində yax-şı çıxsın. S.Rehimov. [Müellim:] Görürsü-nüz, balam, odur, yamacdan aşağı düşən inspektordur. Mir Celal.
Bolşevik inqilabından evvel mekteb direktorunun terbiye ve tedris işlerine ba-xan müavini. Hər bir şeydən əvvəl, cənab inspektor bunu özünə vacib gördü ki, realnı şkolada müsəlman uşaqlarının arasına "sünni-şiə" ədavəti salsın. C.Memmedqu-luzade.

İNSPEKTORLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İnspektor vezifesi.
Inspektorluq etmək. Inspektorluğa təyin olunmaq.

İNSTÄNSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Vezife pilleleri.

İNSTİNKT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
biol. Canlıların, daxi-li ve ya xarici mühitin deyişmesine cavab olaraq anadangelme, qeyri-şüuri ve qeyri-iradi meqsedeuyğun hereket etme ve ya iş görme qabiliyyeti; sövqi-tebiyye. özünü mühafizə instinkti.
Qeyri-şüuri, qeyri-iradi, önüalınmaz heves, hiss, duyğu. [Əhmed] instinktlə qan ləkəsi olub-olmadığını bilmək üçün əlinə və üst-başına diqqət etdi. Ə.Əbülhesen.

İNSTİNKTİV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [lat.]
biol. İnstinkte aid olan, instinktden töreyen (b a x instinkt
ci menada). Arıların şan və ya quşların yuva tikməsi, quşların isti ölkələrə köçmələ-ri instinktiv hərəkətlərə misal ola bilər. "Psixologiya".
Qeyri-iradi, qeyri-şüuri. Instinktiv hə-rəkət.

İNSTİTÜT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Bezi elmi-tedqiqat idarelerinin adı. Dilçilik institutu. Elmi təd-qiqat institutu.
Bolşevik inqilabından evvel: imtiyazlı siniflerden olan qızlar üçün qapalı orta mekteb. Dünən cənab şeyxülislam "insti-tut" məktəbində müsəlman qızlarının birin-dən soruşub ki: "Pəs niyə anan bu gün mək-təbə gəlmədi?" C.Memmedquluzade.
hüq. İctimai münasibeti, yaxud biri-biri ile bağlı olan münasibetleri nizama sa-lan hüquq normalarının mecmusu. // İctimai quruluşun bu ve ya başqa forması.

İNSTRUMENTÄL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [lat.] Müxtelif mu-
siqi aletlerinde ifa olunan musiqi aletlerin¬de çalınmaq üçün yazılmış. Instrumental musiqi.
Sonata müəyyən ideya və məzmun əsasında bəstələnən mürəkkəb instrumental musiqi əsəridir. Ə.Bedelbeyli.

İNSTRUMENTALÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. mus. Her hansı bir musiqi aletinde çalan çalğıçı. Xanəndə və instrumentalçılardan ibarət ansambl.
Qurban Pirimov bir instrumentalçı olmaqla bərabər, Azərbaycan vokal musiqisinin bü-tün incəliklərini çox yaxşı bilən bir sənətkar
[idi]. Ə.Bedelbeyli.

İNSTRUMENTÖVKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[rus.] mus.
Bir musiqi eserinin orkestr ve ya instrumental ansambl terefinden çalınmaq üçün uyğun-laşdırılması. Instrumentovkada orkestrovka
- orkestr üçün yazılan əsərdə səslərin ayrı-ayrı musiqi alətləri arasında bölüşdürülərək tərtib edilməsi(dir). Ə.Bedelbeyli.
Musiqi nezeriyyesinin, ayrı-ayrı musi-qi aletlerinin xüsusiyyetlerinden ve orkestr-de onların bir-birine uyması prinsiplerin-den behs eden şöbesi.

İNSULİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] əcz. Heyvanların medealtı vezilerinden alınan hormon (orqanizmde karbohidrat mübadilesinde iştirak edir). [Hekim:] Diabetsən; özünlə insulin götür; Hara getsən. R.Rza.

İNSULT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Beyin qan damarlarının keskin pozulması.

İNŞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Qayırma, yaratma, qurma, vücuda getirme, tikme. Gəmi inşası. Mədən inşası.
Xəndəkdə qazıntı işləri qur-tarandan sonra, dörd iri borunun inşasına başlanacaqdı. Ə.Sadıq. □ İnşa etmək
qurmaq, yaratmaq, quraşdırmaq, qayırmaq. Fərdi evlər birtipli layihələr üzrə inşa edi-lir. (Qezetlerden). Sadıq ilə Rəhilə bir kö-mürçü çocuqları idilər. Ormanda
. inşa edilmiş bir külbədə sakin olurlardı. C.Cab-barlı. [Qulam müellim:]
. Qoy bu qızlardan birisi xəstələrimizə şəfa versin,
. o birisi də bizim bu dağlı məhəlləsində yeni-yeni bina-lar inşa etsin. S.Rehimov.
Qeleme alma, bir metlebi edebi şekil-de ifade etme, yazma. [Bahadır:] Inşa ya-zanlarımıza baxırsan, "əlfazlar" o qədər gözlərini kor edib ki, əsli məqsudu yaddan unudublar. N.Nerimanov. □ İnşa etmək
- qeleme almaq, bir metlebi edebi şekilde ifade etmek, eser yazmaq. Vamberi ismində bir [alman] ki müsəlman vilayətlərində sə-yahət edib, indi "Islam" adlı bir kitab inşa edib. "Əkinçi". [Vaqif] Ağa Məhəmməd şa-hın Şuşa qələsində qətlə yetişməyi barəsində bu şeirləri inşa edib, Molla Vəliyə göndər-mişdi. F.Köçerli. Şair cənabları da Münəv-vər xanımın gözəlliyinə dair bir yaxşı qəzəl inşa etdi. M.S.Ordubadi. // Şagirdlerin te-fekkürünü ve yaradıcılıq tesevvürlerini, yazmaq qabiliyyetlerini inkişaf etdirmek meqsedi ile aparılan serbest yazı işi. [Zeki efendi:] Biz sənə burada bir tema verərik və burada bizim gözümüzün qabağında haman temaya bir inşa yazarsan. C.Memmedquluza-de. Diktə və inşa kimi yazı qisimlərini köhnə məktəb bilməzdi. F.Ağazade. [C.Cabbarlı] nəinki imlanı, hətta inşanı da səhvsiz yazır-dı, müəllimlər də onu tərifləyirdilər. M.Arif.
Keçmişde: mektublaşma üsullarını öy-retmek üçün müxtelif mektub, tebrikname, teziyename, erize, müqavilename ve s. nü-muneleri olan kitab, mecmue.

İNŞAAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "inşa" söz. cemi] Tikinti, tikinti işleri. Inşaat materialı. Inşaat mü-həndisi. Inşaat idarələri.
[Rüstem kişi:]
.Dağılışın hərə öz işinə. Biz də elə yaxın-dakı inşaatdan başlayaq, mədəniyyət evi tikirik. M.İbrahimov. Inşaat briqadasının üzvləri də,
. Imanovla Tahir də bu qayığa minib yola düşdülər. M.Hüseyn.

İNŞAATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İnşaat işleri ile meşğul olan adam, bina ve s. tiken. Əməkdar inşa-atçı (fexri adı). // İnşaat işçisi. O gün dün-yanı bürüyən, bu göyün üst qatlarına qalxan şənlik və sevinc səslərini
. inşaatçılar, me-talçılar şəhərində də eşitmək olardı. Mir Celal. Inşaatçıların çoxu mövsüm işçilərin-dən: torpaqqazanlar, bənnalar və dülgər-lərdən ibarət idi. Ə.Sadıq. // Sif. menasında. Inşaatçı mühəndis.

İNŞAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] şair. Bir edebi parçanı yüksek sesle ve gözel bir eda ile oxuma; deklamasiya. □ İnşad etmək (eləmək)
şeir demek, şeir yazmaq. Şairim! Seyr elə ətrafı, təbiət nə gözəl; Bax mənim hüsnümə, inşad elə bir dadlı qəzəl. A.Sehhet. Hər kəs inşad eyləmişdir bir kitab; Ta ki izhar eyləsin bir inqilab. H.Cavid. Sair deyiləm, vəzn ilə şeir

eyləyim inşad; Ancaq yazıram, xalq arasın-da qazanım ad. C.Cabbarlı.

İNŞALLAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ara s. [ər.] "Allah qoysa", "Allah deyen olsa", "Allah istese", "Allahın iradesi olsa" menalarında xeyir-dua, dilek tebiri. [Mozalan bey:] Sabah saat xoşdur, inşallah, günorta maşını ilə yola düşərsiniz. Ə.Haqverdiyev. [Ocaqqulu:] Ağa,
dedi,
Tiflis pis deyil, inşallah, daha da yaxşı olar. çemenzeminli. [Sefer bey:] Heç qorxma, inşallah, salamat qurtararıq. Qənbərqulu, get, qızı gətir, aparaq. B.Talıblı. // Bezen istehza meqamında işlenir. [Meşedi İbad:] Görəsən, bunların hamısının hamam pulu-nu, inşallah, mən verəcəyəm? ü.Hacıbeyov.

İNTEQRÄL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] riyaz. İntehasız dere-cede kiçik hisselerin mecmusu kimi götü-rülen tam kemiyyet.

İNTEQRALLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İnteqrallamaq"dan f.is.

İNTEQRALLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. riyaz. Verilmiş kemiyyetin inteqralını tapmaq.