Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İNVALİD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] bax əlil. Invalidlərin nü-mayəndəsi bilib ona tribunada yer vermiş-dilər. Mir Celal.

İNVAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ing.] Demir xelitesi.

İNVARİÄNT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Düşdüyü mühitden asılı olmayan.

İNVENTÄR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Bir müessiseye, ida-reye, teşkilata mexsus olan avadanlığın, le-vazimatın ve s.-nin mecmusu. Kənd təsər-rüfatı inventarı. Xəstəxana inventarı. Zavod inventarı.
Hemin levazimatın, avadanlığın siya-hısı. Inventar tərtib etmək. Kitabları inven-tara daxil etmək.
◊ Canlı inventar
mal-qara. Cansız in-ventar
aletler, neqliyyat vasiteleri, ava-danlıq ve s.

İNVENTARİZÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Siyahıyaalma,
siyahıyaalınma, inventara daxil etme (edil-me). Inventarizasiya siyahısı. Inventari-zasiya komissiyası. // Her hansı müessiseye, idareye, teşkilata mexsus olan şeylerin yerinde olub-olmadığını hesablama ve siyahısını tutma yolu ile yoxlanması. Kitab-xana fondunun inventarizasiyası.

İNVERSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] dilç. ədəb. Qrammatik hadise ve ya üslubi üsul olaraq, cümlede sözlerin adi sırasının deyişdirilmesi.

İNYEKSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] tib. Deri altına iyne ile derman yeritme.

İNZİBATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İdare eden, idare başçısı; özüne tabe olan idare ve ya müessisede yaxşı nizam ve intizam yaratmış müdir. Nə-riman onu inzibatçı kimi tanımışdı. Mir Ce-lal. [Zakir] yaxşı bir mühəndis olmaqla bə-rabər, yaxşı da inzibatçıdır. H.Seyidbeyli. Inzibatçı Qulam müəllimin xahişinə əməl etdi. S.Rehimov. // Mesul serencamçı.

İNZİBATÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Konkret rehberlik evezine quru emr ve serencam vermekle idare etme. [Qehreman:] Qəti surətdə inzi-batçılığa, hay-küyə yol vermək olmaz. Ə.Veliyev.

İNZİBATİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Nizam-intizama aid olan, nizam ve intizamı nezerde tutan qa-nunlara uyğun olan, bir idarenin intizam qa-nunlarına tabe edilen. Inzibati tədbirlər. Inzibati cəza. □ İnzibati yolla hüq.
icra orqanlarının serencamı ile. Inzibati yolla cəzalandırmaq. Inzibati yolla sürgün etmək. Inzibati yolla cərimələndirmək.
İdare sistemine, icraedici hökumet or-qanlarına aid olan. Inzibati idarələr. Inzibati mərkəz. Inzibati xəritə. Inzibati vahid.
Sərur və Irəvan qəzaları inzibati idarələri şika-yətlə dolu idi. E.Sultanov.
◊ İnzibati hüquq
daxili idare sahesin-de dövlet fealiyyetinin qayda ve üsullarını müeyyen eden hüquq normaları.

İNZİVA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. Xelvet bir yere çe-kilib adamlardan uzaqlaşma, xarici alemle elaqesini kesme. □ İnzivaya çəkilmək
bir guşeye çekilib, dünya ile elaqesini kes-mek. [Süleyman] deyərdi ki, rəvayətə görə,
. onun övladından biri başını götürüb qaç-mış.. Bu Abşeronda, sahildə, qayalıqlarda inzivaya çəkilmiş. Hər kəsdən uzaq həyat sürmüş və ölmüşdür. Ə.Memmedxanlı. Onun sonsuz dərdləri yetişmədi davaya; O qayı-dıb evinə çəkildi inzivaya. B.Vahabzade.

İÖN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [yun.] fiz. Elektrikle yüklenmiş atom ve ya atom qrupu.

İONİZÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] bax ionlaşma ve ionlaşdırma.

İONLAŞDIRICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. fiz. İon emele geti-
ren, ionun meydana gelmesine sebeb olan. Ionlaşdırıcı amil.

İONLAŞDIRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İonlaşdırılmaq"dan
f.is.
.Havanın süni ionlaşdırılmasına, on-dan profilaktika və müalicə məqsədləri üçün istifadə olunmasına maraq artmışdı. (Qe-zetlerden).

İONLAŞDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. fiz. İon emele getirilmek.

İONLAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İonlaşdırmaq"dan f.is.

İONLAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. fiz. İon emele getir-
mek, ion doğurmaq, ion töretmek. Qazı ionlaşdırmaq. Havanı ionlaşdırmaq.

İONLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fiz. Her hansı mühitde ion-ların meydana gelmesi. Qazların ionlaşması.

İONLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. fiz. İonu olan. Ionlu reaksiya.

İP : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Uzun pambıq, ketan, yun ve s. liflerinden eşilib hazırlanan ve esasen bağ kimi işledilen memul. Iplə bağlamaq. Tay-ları iplə sarımaq.
[Ağa:] Gördüm yeşiyin ipi qırılıb. Molla Nəbiqulu yeşiklə bərabər ağacdan uçub, düşüb Qasımın otağının üstünə. Ə.Haqverdiyev. // məc. Buxov, cidar, el-ayağı bağlayan şey menasında. [Koroğlu dedi:] Qırılar zəncirlər, iplər; Nər atılar meydana indi. "Koroğlu".
Pambıq iplikden toxunmuş. çarıq bağlarından, uzunboğaz rəngli ip corabla-rından bəlli idi ki, ananın əzizidir. Mir Celal. □ İp vurmaq
toxumaq (iple). To-run ipini vurmaq. Corab ipi vurmaq.
Om-rünü susmaq və başını aşağı salaraq məkik atmaqla, ip vurmaqla keçirən şərbaflar və muzdurlar yavaş-yavaş səsini qaldırıb "ur-reyy" çığırdı. Ə.Əbülhesen.
◊ İpə (ipə-sapa) yatmamaq (gəlmə-mək)
heç bir nesihet götürmeyen, söz eşitmeyen, yaxud heç bir nizam ve intizama uyuşmayan adam haqqında. Padşah nə qə-dər dəlil-dəlalət elədi, Qəmər ipə-sapa gəl-mədi ki, gəlmədi. (Nağıl). Uşaq oynayar, gülər; Xəstə deyilsə əgər; Bəzisi sakit olar; Bəzisi ipə yatmaz. R.Rza. İpə-sapa düz-mək (düzülmək)
fikrin, sözlerin düzgün, selis, revan ifade edilmesi haqqında. Fikir-lər cərgə-cərgə ipə-sapa düzüldü; O, izti-rab əlində üzüldükcə, üzüldü. B.Vahabzade. İpə-sapa yatmaq (gəlmək)
yola gelmek, söz eşitmek, nesihet qebul etmek. [Hüm-metyar:] [Xanperi] ancaq iki ildir daha o adam deyildir. Indi, necə deyərlər, ipə-sapa yatır. Ə.Veliyev.
..ipinə (ipinin üstünə) odun yığmaq olmaz
etibarsız, sözünün üstünde durmayan, mütereddid adam haq-qında. Xan Fətəlinin adını eşitcək təkrar qəzəbləndi:
Onun sözünü danışma!
dedi,
onun ipinin üstünə odun yığmaq olmaz! çemenzeminli. İpini boşaltmaq (burax-maq)
serbestlik vermek, pis hereketleri-ne göz yummaq, qabağını almamaq, başlı-başına buraxmaq. Uşağın ipini lap boşalt-mısan ha. İpini çəkmək (yığmaq yığışdır-maq)
pis yoldan, pis emelden qaytarmaq, qabağını almaq, heddini göstermek, intiza-
ma çağırmaq. [İmamzade:] Sən bunların ipini yığışdıra bilməsən, hər cür xata baş verə bilər. Q.İlkin. Boğazına ip salmaq
boğub öldürmek. Islamın fikrinə gəlmişdi ki, Tel-lini xoş dillə alıb qışlağa gətirsin, sonra bir gecə boğazına ip salıb boğsun. S.Hüseyn.

İPÇİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ifçin.

İPƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tut yarpaqları ile beslenen barama qurdlarının emele getirdiyi çox ince ve parlaq teller ve bu tellerden toxunan qiymetli parçalar. [Əsger:] çit, ipək, məx-mər, bafta, tafta
hər şeyim var. ü.Hacıbe-yov. Bir yığın tüllərə və ipəklərə bürünmüş qızlar gələr, oynarlar. H.Cavid. Buranın [çalusun] bollu düyüsü və məşhur ipəyi vardır. M.İbrahimov.
Sif. mənasında. İpekden hazırlanmış, ipekden tikilmiş (toxunmuş). Ipək paltar. Ipək köynək. Ipək pərdə.
Onlar ipək xal-çalar döşənmiş aynalı pilləkənlərdən yuxarı çıxıb
. böyük salona girdilər. M.S.Orduba-di. Nazlı əynindəki tünd-şabalıd rəngli ipək köynəyini çıxartdı.. S.Rehman.
◊ İpək kimi
1) çox ince, parlaq, yum-şaq. Ipək kimi saçları var.
Tüklərindir ipək kimi parlaq; Bədnəzərdən vücudun olsun iraq! M.Ə.Sabir. Of, nə yamandır o süzgün baxışlar; Ey ipək telləri zərəfşan gəlin! H.Cavid; 2) məc. mülayim, xoşreftarlı, yumşaq. Ipək kimi xasiyyət.
Deyir Məşədi bəy, alnında vüqar; Onun ipək kimi təbiəti var! S.Vurğun.

İPƏKAÇAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ipəkəyirən. Ipəkaçan zavodlarda əvvəlcə baramaların üzərində olan tiftikləri, sonra isə nazik ucları ayırır-lar. "Əmteeşünaslıq". [Qonça:] Rəştdə ipəkaçan dəzgahımız vardı. S.Hüseyn.

İPƏKÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İpekçilik mütexessisi, ba-ramaçılıq mütexessisi; baramaçı.
köhn. İpek satan, ipek taciri. Bakıda iri ticarətlə məşğul olan düyüçülər, xalçaçılar, ipəkçilər
. də az deyildi. H.Sarabski.
Sif. mənasında. Barama yetişdirmekle meşğul olan, baramaçı. Ipəkçi təsərrüfat.