Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İRTİCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Dövrü keçmiş hakim siniflerin ictimai tereqqiye qarşı siyasi, iqtisadi ve ideoloji müqavimeti; cemiyyetin inkişafına mane olan keçmiş köhne üsul ve qaydaları mühafize ve ya berpa etmek cehdleri. Təbriz şəhəri irticanın və siyasi intriqaların mərkəzinə çevrildi. M.S.Ordu-badi. Qara və amansız irtica qanlı intiqam şənlikləri yapdı. H.Nezerli. çarizm və
. ir-tica meydan sulasa da, müvəqqəti məğlu-biyyət inqilabçıları ruhdan salmadı. M.İbrahimov.

İRTİCAÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Siyasi irtica terefdarı, medeniyyet ve tereqqi düşmeni.

İRTİCAÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İrtica terefdarlığı, irtica siyaseti yeritme, ictimai tereqqiye ve me-deniyyete düşmenlik.

İRTİCAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qabaqcadan düşünme-den sineden şeir ve ya söz söyleme; bedahet.

İRTİCALƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.] Qabaqcadan dü-şünmeden, sineden; bedaheten. [çopo:] Irticalən söylədiyi şeirdən [Milnirin] şair olduğu meydana çıxdı. çemenzeminli.

İRTİCAPƏRƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. irtica ve fars.
..pe-rest] bax irticaçı.

İRTİCAPƏRƏSTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax irticaçılıq.

İRTİHAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Yükselme, yu-xarı qalxma.
Tereqqi etme, inkişaf etme.
Yükseklik.

İRTİKAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Günah iş görme, günaha batma, pis ve ya qadağan edilmiş bir iş görme. □ İrtikab etmək
günah iş gör-mek, qadağan edilmiş pis bir iş görmek.
Niyə verdin fənayə doğruluğu; Irtikab eylə-din bu oğruluğu? M.Ə.Sabir.

İRTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heyvanların quyruqlarının dibindeki sümük ve bunun buğumu. // Quy-ruq. At irtməyini əyri tutur.
Keşnişlə, yem-liklə bəzənib təpə; Ağ irtmək ceyranı edərdi qonaq. H.K.Sanılı. Dizlərini yerə qoyub irt-məklərini oynada-oynada, analarının döşü-nü dümsükləyə-dümsükləyə əmişən quzular göy otun üstünə səpələnmişdilər. R.Rza.

İRTMƏKLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İrtmeklemek"den f.is.

İRTMƏKLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Heyvanın irtmeyin-
den yapışmaq. Dananı irtməkləmək. Atı irt-məkləmək.

İRZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Namus, ismet, iffet, şeref (çox vaxt namus sözü ile birge işlenir). Xain olsaq əgər bu dünyadə; Irzü namusumuz gedər badə. M.Ə.Sabir. [Piri baba:] Hansı bir rəiyyət qızının irz və namusuna ağalar toxunmamışdır. S.S.Axundov.

İRZSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İrzi, namusu olmayan; abırsız. Irzsiz adam.

İSABƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Hedefe çatma, hede-fe deyme, hedefe yetişme. □ İsabət etmək
deymek, çatmaq. Tapança bir daha part-lar, [gülle] Əşrəflə Musanın arasında duran Rozanın köksünə isabət edər. H.Cavid.

İSA(Q)-MUSA(Q) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yaz, yay gecelerin-de hezin sesle oxuyan bir quş. Uzaqlarda isa-musa quşunun səsi eşidilirdi. Ə.Veliyev. Yalnız isaq-musaq yorulmadan səslənir. Ə.Əbülhesen. Haradasa isaq-musaq quşla-rı bir-birini səsləyir, yerinə girən kimi dərin yuxuya getmiş Aşıq Cəlal rahat-rahat nəfəs alırdı. Ə.Memmedxanlı.

İSBAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Sübut; esaslandırma, sü-but etme. Ey Füzuli, mən qənaət mülkünün sultanıyam; Səltənət isbatı əynimdə pəlasi-fəqr bəs. Füzuli. Tez verəsən bu sözlərin is-batın: Nədəndi binası abi-həyatın? Aşıq Əlesger. □ İsbat etmək (eləmək)
sübut etmek. Yalanı kürsüyə mindirir qəni; Ac ey-ləyə bilməz doğrunu isbat. Q.Zakir. Indi cəmi qəzetlər başlayıblar sultanın vətəninə göstərdiyi düşmənçiliyi isbat eləməyə.
C.Memmedquluzade. çox ömr eləyib, çox da hünər etmişəm isbat; Bu dari-cahanda. M.Ə.Sabir. İsbat olmaq
sübut olmaq, sü-buta yetmek. İsbat olunmaq
sübut olun-maq. İsbata yetirmək
sübut etmek, qebul etdirmeye çalışmaq.
.[Xanperi] dəlil-sübut gətirir, dediklərini isbata yetirir, sözlərini doğruluğa çıxarırdı. Ə.Veliyev. İsbata keçməmək
sübuta yetmemek, sübut edile bilmemek, qebul olunmamaq. Ərzə verdik keçən qubernatə; Keçmədi, heyf, ərzə isbatə. S.Ə.Şirvani. İsbati-vücud köhn.
varlıq, varlığını gösterme, mövcud olduğunu gös-termek üçün bir yerde görünme. [Ferhad:] Bəli, doğrudan da sizin isbati-vücudunuzla daha da gözəlləşən təbiət mütləq məni ah çəkməyə məcbur etdi. C.Cabbarlı. İsbati-vücud etmək köhn.
şexsen olmaq, iştirak etmek. Hər bir ziyafətdə Mirzə Səfər isbati-vücud edərdi. Ə.Haqverdiyev. Qarabağ pambıq bəylərinin, demək olar ki, hamısı bu məclisdə isbati-vücud edirdi. Ə.Veliyev.

İSBATLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan.
Sübutlu, sübut olun-muş, delilli.
Layiqli, görkemli, yararlı. Isbatlı adam. Isbatlı paltar. □ İsbatlı olmaq
la-yiqli olmaq, yaramaq. çoxları da yüngül, isbatlı olsun deyə, Ilyasa tikməli ipək yay-lıqlar hazırlamışdılar.. Mir Celal.

İSBATSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Layiqsiz, görkemsiz, yararsız. Isbatsız pay. Isbatsız geyim.

İSBİRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xırda sızaqlar şeklinde sepgi. Ağız isbirəsi. Boğaz isbirəsi.

İSBİRƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İsbiresi olan.

İSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ağl.
Qarşılıq bildiren bağlayıcı-lardan olub, ekseren tabesiz mürekkeb cümle terkibindeki cümleleri ve bezen hemcins üzvleri bağlayır. Onlardan biri hə-kim, o birisi isə mühəndisdir. Onun işi çox, vaxtı isə azdır.
Xoruzlar banlaşır, [Turab] isə yata bilmirdi. M.Hüseyn.
.Sədr ilə Ey-vaz stolun bir tərəfində, Gülşən isə o biri tərəfində oturmuşdu. Ə.Veliyev.
"Əger", "hergah" menasında edat ye-rinde işlenir. [Cellad:] Pək suçlu isəm, gör-məli məzur; Aclıq məni etmiş buna məcbur. H.Cavid. // Qeyri-müeyyenlik bildirir. Bu sözləri harada isə oxumuşam. Onu harada isə görmüşəm.
Ara-sıra haradan isə vahi-
məli bayquş səsi gəlirdi. M.İbrahimov. Yol-daşım göy otun üzərində uzanıb əlindəki tüfənglə haranı isə nişan almaq istəyirdi. S.Şamilov. // Halbuki. Biz onu burada göz-ləyirik, o isə çıxıb gedib.
Yusif isə ancaq bu görüşməyin barəsində fikir edirdi. N.Nerimanov.

İSƏVİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif. [ər.] köhn. İsa dinine mensub adam; xristian, xaçperest. [Papas Şeyx Senana:] Heç bu mümkünmü isəvi bir qız; Bir müsəlmanə varsın. Anladınız!..
H.Cavid.

İSƏVİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. İsa dinine mensub olma; xristianlıq, xaçperestlik.

İSFAHAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [xüs. is.-den.] mus. Azer-baycan klassik muğamlarından birinin adı. 12 əsas muğam bunlar idi: üşşaq, nəva, busə-lik, rast, əraq, isfahan, zirəfkənd, büzürg, zən-gulə, rəhavi, hüseyni və hicaz. ü.Hacıbeyov.