Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İSTƏMƏDƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf İstemediyi, arzu et-mediyi halda; üreksiz, könülsüz. Istəmədən almaq. Istəmədən getmək. // Qeyri-iradi, özü istemeden, istemeyerek.

İSTƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Arzu etmek, üreyinden keçirmek, bir şeyin qesd ve niyyetinde ol-maq, üreyinde bir istek duymaq.
Bala, mən gördüm ki, sən bir yeniyetmə yaxşı oğ-lansan, istədim sənə maya verəm.. "Kor-oğlu". Istəyir cənnəti zahid bu qədər hiylə ilə; Əbləhin fikrini gör, dildə təmənnasına bax! S.Ə.Şirvani. [Süleyman:] Əsgərin de-diyi odur ki, səninlə qohum olmaq istəyir. ü.Hacıbeyov. // Bir şeye ehtiyac hiss et-mek. Urəyim yaman su istəyir. Bir məqalə yazmaq istəyirəm. Ondan bir xoş söz eşit-mək istəyirəm. □ İstədiyi kimi
özü bildiyi kimi (hem müsbet, hem menfi menada iş-lenir). Istədiyi kimi hərəkət etmək.
Sevmek, mehebbet yetirmek, ezizle-mek. Ana oğlunu çox istəyir. [Nazlı:] Ana, axı sən bilirsən, mən Sara bacımı nə qədər istəyirəm. C.Memmedquluzade. Deyə bilə-rəm, Usta Ağabala Axund Ələsgər ağanı dünyada hamıdan çox istəyirdi. çemenze-minli. Gözəl Bayramı istəyib gəlmişdi. O, kasıb olsa da, namuslu oğlandı. M.Hüseyn. // Ummaq. Könül istər, əl çatmaz. // Qeydi-ne qalmaq, sevmek. Məsləkini istəyən öz canından keçməli; Oz canını istəyən vicda-nından keçməli. B.Vahabzade.
Xahiş etmek, rica etmek, temenna et-mek. Novruz gözlərini ovuşdura-ovuşdura açıb:
Nə var, nə istəyirsiniz?
deyib sual etdi. N.Nerimanov. [Əsger:] Deyin görüm, gözəl xanımlar, nə istəyirsiniz. ü.Hacıbe-yov. // özüne verilmesini ve ya bir işin gö-rülmesini söylemek; teleb ve ya xahiş et-mek. Ondan bir şey istədik, vermədi.
Hə-kim Cinayətov haqq-hesab dəftərçəsini is-tədi. Mir Celal. // Möhtac olmaq, lüzum ve ehtiyac hiss etmek, teleb etmek. Əkin su istəyir. // Dilemek. Imdad istəmək. Yardım istəmək.
Kimə kim, dərdimi izhar qıldım, istəyib dərman; Ozümdən həm bətər bir dərdə onu mübtəla gördüm. Füzuli.
çağırmaq, çağırtdırmaq. Yusif şah ba-xıcıları hüzuruna istəyib dedi ki:
Hakimi-vilayətlərə mənim tərəfimdən elan edərsiniz ki,
. xalqı talayıb-dağıtmasınlar. M.F.Axund-zade. [Xudayar bey:] Məhəmmədhəsən əmi, tez oğlanı göndər, pəyədən eşşəyi çıxartsın,
. minəcəyəm şəhərə, nəçərnik istəyibdir. C.Memmedquluzade. // Aramaq, axtarmaq, soruşmaq. Kimi istəyirsiniz? Telefonla sizi istəyirlər.
öz adamına almaq, evlendirmek üçün (yaxud özü üçün) xahişle birine müraciet etmek. Qohumdan qız istəmək. Ana oğlu üçün qız istəyir.
[Ağcaxanım:] Qədeş!.. Bizim qızı Hacı Abtalıbın oğlu üçün istəyir-lər. H.Sarabski.
"Bir" sözü ve şexs sonluqları ile te-reddüd, qetiyyetsizlik bildirir. Bir istədim durub gedəm. Bir istədim durub ona cavab verəm.
[Mehriban] bir istədi ki, [Zeynalı] çəkib irəli sürüsün, gücü çatmadı. S.Hüseyn.
İstəməz şeklinde
hacet yoxdur, lü-zumu yoxdur, ehtiyac yoxdur, besdir, kifa¬yetdir. [Selime:]
Ay Qurban, gəlsənə bir az su gətirim, ayaqlarını yuyum.
Istəməz, lazım deyil. Ə.Haqverdiyev. [Selim:] Istə-məz başqa laf! Söylə, açıq söylə, hər nə var, söylə. H.Cavid.
..istər ki...
1) isterse, ferqi yoxdur, qoy lap... Istər ki çölə töksün...
2)
..gerek-dir,
..haradadır. Oğul istər ki... istəməz ki...
heç olmasa...

İSTƏMƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İstenilmeye, sevilmeye layiq; xoşqılıq, mehriban, üzügüler; qanışi-rin. Istəməli qız. Istəməli uşaq.
Lap üç-dörd yaşından bu şirindilli, istəməli qızın ayağı karxanaya açılmış, usta ilə dostlaş-mağa başlamışdı. Ə.Əbülhesen.

İSTƏNİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İstenilmek"den f.is.

İSTƏNİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İstemek"den məch.

İSTƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İstenmek"den f.is.

İSTƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax istənilmək.

İSTƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ağl. Sintaktik vezifesine göre hem hemcins üzvleri, hem de cümleleri bir-birine bağlayır
gerek, hem. [Selim:] Or-
xan, istər xan olsun, istər sultan; Haqsızlıq əfv olunmaz heç bir zaman. H.Cavid. [Zey-nal] istər evdə, istər tanış-bilişlərin məclis-lərində tar çalar, eyni zamanda özünün yaz-dığı şeirləri oxuyardı. S.Hüseyn. Istər "Əh-valatlar", istərsə "Poçt qutusu" dərin ide-yalı, yüksək sənət əsərləridir. M.İbrahimov. Istəyirdim ki, birisi ilə oturub dərdləşəm, is-təyirdim ki,
istər tanış olsun, istər qeyri-tanış,
hamıya söz deyib söz eşidəm... Ə.Memmedxanlı. // "Ferqi yoxdur" mena-sında. Istər gəlsin, istər gəlməsin.

İSTƏR-İSTƏMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Yarımkönül, ürek-siz, könülsüz, özü istemediyi halda, isteme-den. [Gülbadam] ağ donunu geyindi, əsnədi, istər-istəməz ayağa durdu. N.Nerimanov. Fatma
. istər-istəməz uşaqlara izin verdi. S.S.Axundov. Mehriban istər-istəməz ayağa qalxıb yerini Cəmiləyə verdi. H.Seyidbeyli.

İSTƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İstetmek"den f.is.

İSTƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

icb. Bu ve ya başqa bir vasi-te ile bir şeyi başqasına sevdirmeye çalış-maq; birinin hüsn-reğbetini, sevgisini qa-zanmağa çalışmaq. Güclə özünü istədə bil-məzsən.

İSTƏYƏ-İSTƏMƏYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax istər-istə-məz. Istəyə-istəməyə getməli oldu.
Meh-riban istəyə-istəməyə razı oldu. S.Hüseyn.

İSTİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Qızdırılmış, isidilmiş, herareti artırılmış (soyuq qarşılığı). Isti otaq. Isti ütü. Isti süd.
Hənifə bir əlində tas, o biri əlində isti su ilə dolu vedrə və dolça, tövşüyə-töv-şüyə içəri girdi. İ.Hüseynov.
is. Xestelik halında bedende yaranan heraret, istilik. Xəstənin istisi qalxmışdır.
Istisini ölçüb dərhal; Ana deyir:
Dincəl bir az. M.Dilbazi. [Salama] elə gəldi ki, si-nəsindən isti qalxır.. Mir Celal.
sif. İstilik veren, yandırıcı, qızğın. Isti günəş. Isti şüa.
.Turab Xəzər dənizindən qalxan od kimi isti günəşdən yorğun gözlə-rini açdı. M.Hüseyn. Əsla məni döyməsin; Isti günəş, sərt külək. Z.Xelil. // Hava haq-qında. Isti gün. Isti hava.
Nə gözəldir do-laşmaq isti yay fəsilləri; Bu sərin sahilləri. M.Müşfiq. Avqustun ortaları olduğundan hava çox isti idi. İ.Əfendiyev. Isti yay gün-ləri də Tapdığın intizarını anlayıb tez gəlib keçdi. Ə.Veliyev. // Mülayim iqlimi olan. Isti ölkələr (cenub ölkeleri). // is. Berk qız-mış hava; heraret, istilik. Heç kəs nə qapıda, nə küçənin bir yanında görünmür. Yəqin ki, istinin zərbindən hərə bir kölgə yerə pənah gətirib. C.Memmedquluzade. [Meşedi Qe-zenfer:] Yazın istisində harada sərinləyə bilərsən? ü.Hacıbeyov. Dözülməz isti in-sanı taqətdən salırdı. Ə.Sadıq. // Cem ha-lında: istilər
havanın qızmağa başlaması. Istilər düşdü. Istilərin başlanmasına az qa-lıb.
Istilər düşdükcə başını qaldırıb can-lanmış cürbəcür həşərat və milçəklər bu gecə sanki qəsdən daha çox fəaliyyət göstə-rirdi. M.İbrahimov.
sif. Bedeni soyuqdan yaxşı qoruyan; yun. Isti köynək. Isti paltar. Isti corab.
Ge-cələr yatmayıb hər bir qoçağa; Isti paltar tikdi gəlinlər, qızlar. S.Vurğun. [Zehranın] ayağında dizdən əsgər çəkməsi, başında isti papağı vardı. Ə.Veliyev.
sif. məc. Heraretli, mehriban, nevazişli, oxşayıcı, semimi. Şux səslərlə dolu isti yu-valar; Daşqın çaylar, durğun göllər bizim-dir.. A.Şaiq. Bircə nöqsan tapmayaraq öv-ladının varlığında; Bir can kimi bəsləmişdir məni isti qucağında. S.Rüstem. [Gülcamal:] Məmmədin səsinə oxşayır bu səs; Onun nə-fəsidir bu isti nəfəs! Z.Xelil.
0 İsti basmaq
bir işden, sözden, hadi-seden ve s.-den çox müteessir olub özünü istilenmiş kimi hiss etmek. İsti çalmaq
bax isti basmaq. Bu səsdən məni bir isti çaldı, hərarət bütün bədənimi mum kimi yumşaltdı. Mir Celal. İsti vurmaq
güne-şin şiddetli tesirinden süstleşmek, ezgin ve ya bayğın hala gelmek. Gorus dağının qa-şında Nəbini isti vurur, bir kölgəlik tapıb uzanır. "Qaçaq Nebi". İsti yer
sakit, ra-hat, qazanclı, gelirli iş, vezife, menasında. O gah getmək istədi, gah da isti yerini so-yutmaqdan qorxdu. Mir Celal. İsti-soyuq dadmaq (görmək bilmək ve s.)
bax bərkə-boşa düşmək ("bərk-boş"da). [Mesum kişi:]
.Oxuyanda nə olar,
deyirdi,
uşağın birisidir. Dünyanın işlərini nə qa-nır. Isti-soyuq dadmayıb. Mir Celal. Durna bacı dünyanın isti-soyuğunu yaxşı bilən adamlardan idi. Ə.Sadıq.

İSTİARƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] ədəb. Sözlerin, ifadele-rin her hansı bir teşbeh, benzeyiş, müqayise esasında mecazi menada işlenmesinden, yeni bir şeye (hadiseye) başqa bir şeyin (hadisenin) seciyyevi elametinin keçiril-mesinden ibaret bedii terz; metafora; me-selen, şücaetli adama
aslan, şir; hiyleger adama
tülkü deyilmesi kimi. Sadə istiarə. Mürəkkəb istiarə. Fikrin istiarə yolu ilə ifa-dəsi.
Yazıçıların sənətkarlıq xüsusiyyətlə-rindən asılı olaraq istiarə müxtəlif, rənga-rəng şəkillərdə yaradılır. Ə.Mirehmedov.

İSTİBDAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
özbaşınalığa ve zo-rakılığa esaslanan idare üsulu. çar zamanı idi, istibdadın ən şiddətli, ən qızğın vaxtı idi. E.Sultanov. Beşinci il; Qanlı bazar; Istib-dadın mənhus əli; Hər tərəfdə iz buraxır.
R.Rza.
Zülm. Artıq bu rəzalət çəkilməz; Bu is-tibdadə təhəmmül edilməz. H.Cavid. Yol-daşlar, istibdad pəncəsində inləyən yüz minlərcə işçilər baş qaldırmadadır. çemen-zeminli. Istibdad dünyasından..
Odların, alovların üstündən addadıq biz. S.Rüstem.

İSTİBDADÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Zalım, qeddar, qaniçen.

İSTİCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
İsti, lazımınca isti. Isticə otaq. Isticə paltar.
Isticə lavaşım var; Hər gecəyə aşım var; Demə, dədəm yerdəsən; Ancaq əlli yaşım var. M.Ə.Sabir. Var isticə

ölkələr; Qışda bizə xoş gələr. A.Sehhet. Qorodovoy qış günəşinin isticə şüası altında laqeydanə xoruldayırdı. çemenzeminli.
məc. Rahat, elverişli, menfeetli. Elm və maarif kəsb edənlərimizin ümdə arzusu öz-lərini şəhərə salıb, isticə və mənfəətli qulluq tapmaqdır. F.Köçerli.

İSTİFADƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Faydalanma, fayda götürme. // Faydalı (semereli) suretde iş-letme. □ İstifadə etmək
faydalanmaq. Vəqtdən daim istifadə edin; Elm təhsilini iradə edin. M.Ə.Sabir. Ağca xanım atasının belə mehriban rəftarından istifadə edərək
. divanın altına baxdı və Qaraca qızı orada görməyib mat qaldı. S.S.Axundov. Azadlı-ğın nemətlərindən istifadə etməyi, bərabər-liyin imtiyazlarından bəhrəyab olmağı ba-carmaq lazımdır. M.İbrahimov

İSTİFADƏLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İstifadelenmek"den
f.is.

İSTİFADƏLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Faydalanmaq,
fayda götürmek, qazanmaq, menfeetberdar olmaq.

İSTİFADƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İstifade olunan (oluna bilen), istifadeye yararlı. Istifadəli yerlər.

İSTİFADƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İstifade etmek (işlet-
mek, tetbiq edilmek) üçün olan, istifadeye (işlenilmeye, tetbiq edilmeye) yarar.

İSTİFADƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərfİstifade olun-
mayan, işleksiz qalmış, fayda götürülmeyen. Istifadəsiz torpaqlar. Istifadəsiz qalmaq.

İSTİĞFAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] din. Allaha yalvararaq günahlarının bağışlanmasını isteme, "es-teğfürullah" deyerek peşmanlığını bildir-me, tövbe etme. □ İstiğfar etmək (qıl-maq)
Allaha yalvararaq günahlarının ba-ğışlanmasını istemek, "esteğfürullah" de-yerek tövbe etmek. [Molla Zaman:] Istiğfar elə, arvad, istiğfar elə, günaha batdın. Ə.Haqverdiyev. Bu minval ilə günahkar muz-dur özünün bəd əməlindən peşman olub, is-tiğfar edə-edə yerindən qalxdı. S.M.Qeni-zade. Istiğfar eylə, adam ağzına gələni da-nışmaz. H.Nezerli.

İSTİHALƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir haldan başqa hala keçme.