Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İSTİRAHƏTLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Rahat, iztirabsız.
.Hər kəsə istirahətli bir həyat təmin eləmək ən böyük məfkurə hesab edilir. çemenzeminli.

İSTİRAHƏTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. İstirahet, rahat-
lıq, dinclik. Heç bir istirahətliyi yoxdur.

İSTİRAHƏTSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Narahatlıq, rahat-sızlıq; istirahet etmeme. [Xosrovbeylinin dayısı] öz səfərindən, dəmir yolundakı isti-rahətsizliklərdən şirin-şirin danışırdı. Mir
Celal.

İSTİRHAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Yalvarma, merhemet isteme, rica etme.

İSTİSQA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] tib. Bedenin müxtelif boşluqlarına su toplanma xesteliyi. [İkinci erizeçi:] Xan, başına dönüm, bunun qardaşı mühlik istisqa mərəzinə mübtəla idi. M.F.Axundzade.

İSTİSMAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Her hansı bir emeli meqsed üçün sistematik istifade etme, fay-dalanma, işletme. Neft quyularının istismarı. Təbii sərvətlərin istismarı.
Lakin Nobelin bütün o inadlı səylərinə baxmayaraq, Şiba-yev də adaya pəncəsini ilişdirdi, o da tələsik bir-iki quyu qazdırıb istismara başladı. Ə.Memmedxanlı. □ İstismar etmək
iş-letmek, istifade etmek, faydalanmaq. İstis-mara verilmək
işlenmeye (istifadeye) başlanmaq. Mexanikləşdirilmiş üsulla ilk neft quyusu Azərbaycanda
ci ildə
. qazılıb istismara verilmişdir. S.Quliyev. Sabah sex istismara verilməli idi. H.Seyid-beyli.
İstehsal vasiteleri üzerinde xüsusi mülkiyyet sayesinde insanların bir qisminin başqalarının emek mehsulunu menimse-mesi. Istismarın son dərəcəyə çatdığını, zəhmət şəraitinin qabalığını, fəhlənin rütu-bətli zirzəmilərdəki fəryadını bizdən başqa da hiss edənlər vardır. M.S.Ordubadi. Hər kəs zəhmət və istismarın nə olduğunu indicə anlamağa başlayır. H.Nezerli. □ İstismar etmək
başqasının zehmetini, mehsulunu menimsemek, amansızcasına özü üçün işletmek. İstismar olunmaq
zehmetinin mehsulu amansızcasına menimsenmek. Fəhlələr amansız surətdə istismar olunur-du.. H.Nezerli.

İSTİSMARÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Başqasının zehmetini, mehsulunu menimseyen, özgesini istismar eden. // Sif. menasında. Istismarçı siniflər. Istismarçı cəmiyyət.
"Əkinçi" istismarçı və tüfeyli təbəqələri kəskin tənqid etməkdən çəkinmirdi. M.İbrahimov.
xüs. Neft quyuları qazılıb qurtardıqdan, yaxud başqa senaye müessiseleri tikilib qurtardıqdan sonra onları istismar üçün ha-zır hala salan fehle. Istismarçı briqada.

İSTİSMARÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Başqasını insafsızca işlederek, zehmetinin mehsulunu menim-seme; istismar etme.

İSTİSNA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] ümumi qaydadan çıxar-ma, ayırma. Istisna təşkil etmə. Istisna ol-maq şərti ilə. □ İstisna etmək
ümumi qaydadan kenarda buraxmaq, xaric etmek; çıxmaq. İstisna etməmək
ümumi qayda-dan kenarda buraxmamaq, ümumi qayda-dan xaric etmemek (çıxmamaq).

İSTİSNALIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ümumi qaydadan kenar-da olma, istisna teşkil etme.

İSTİSNASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İstisna etmeden, heç bi-rini ümumi terkibden ayırmadan, heç birini kenarda buraxmadan (çıxmadan), bütünlükde. Istisnasız olaraq hamı yığıncağa gəlməlidir.

İSTİ-SOYUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İsti ve soyuq hava ve
onun tesiri. Ozünü isti-soyuqdan qoru-maq.
[Selim bey:] Isti-soyuqçün deyil ba-şındakı bu papaq. S.Rüstem. [Selbi:] Oruc, papağı başa isti-soyuqçün qoymurlar, na-mus üçün qoyurlar. Ə.Veliyev.
məc. Her cür şerait, veziyyet, hal, key-fiyyet. Isti-soyuq görmək. Isti-soyuqda ol¬maq.
O,
. hamı ilə qaynayıb-qarışan, isti-soyuqdan qorxmayan, möhkəm, dözümlü bir oğlan idi. M.Rzaquluzade.

İSTİSU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Xalq arasında isti müalice suları çıxan yere verilen ad. Yayda Istisuya getmişdik.
[Hacı Mehdi:] Amma, gərək, övrət Istisudan gələnədək iş tamam ola. Ə.Haqverdiyev.
Azerbaycanda çıxan müalice suların-dan birinin adı.

İSTİTÖRƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax istiliktörətmə. Istitörətmə qabiliyyəti.

İSTİVURMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tib. çox isti havada gü-neşin tesirinden beyin merkezlerinin zede-lenmesi; günvurma.

İSTORİOQRÄFİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. istoria ve grap-ho]
Tarix haqqındakı biliklerin inkişafını öyrenen elm, tarixşünaslıq.
Her hansı bir dövrde meydana gelmiş, yaxud bu ve ya diger dövre ve ya probleme hesr olunmuş tarixi eserlerin mecmusu; ta-rixi menbeler, tarixi biblioqrafiya. Sovet dövrünün istorioqrafiyası.

İSVEÇ(Lİ) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. İsveç ehalisinden olan.

İSVEÇRƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. İsveçre ehalisin-den olan.

İŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Fealiyyet, çalışma, zehmet, emek. Əqli iş. Fiziki iş. Iş görmək. Elmi iş. Işlə məşğul olmaq.
Iş insanın cövhəridir. (Ata. sözü). Iş rəncbərin, güc öküzün, yer özününkü; Bəyzadələri, xanları neylərdin, ilahi! M.Ə.Sabir. Iş nə qədər qızğın və hə-vəslə getsə də, nəhayət, ev adamı çəkir. M.İbrahimov. // Meşğuliyyet, meşğele, bir şeyle baş qarışma. Bu saat işim var, gələ bilmərəm. Faydalı bir işlə məşğul olmaq. // İdarede, müessisede ve s.-de işlemek üçün teyin edilmiş vaxt, müddet. Işdən son-ra gələrsən. Işdən sonra istirahət. Iş qurtardı.
Bir şey yaratmaq, hazırlamaq, düzelt-mek üçün gösterilen her cür fealiyyet, is-tehsal fealiyyeti (bu menada çox vaxt cem halında işlenir). Suvarma işləri. Yol işləri. Tikinti işləri.
Bakıda nəqliyyat işləri yarıt-maz idi. A.Şaiq. [Göyçek] yayın isti günlə-rində Tapdığı kürəyinə şələləyib, çöl və ev işlərini görür, onu yerə qoymurdu. Ə.Veliyev.
Bir idare ve ya müessisede çalışma, xidmet etme, qulluq etme; xidmet, vezife,

qulluq. Işə girmək. Işdən çıxarmaq. Müəl-limlik işi. Həkimlik işi.
Hərgah məni bir yerə işə qoymaq istəsəniz, hər barədə xatir-cəmlik verə bilərsiniz. M.S.Ordubadi. Göy-çək həyətin ortasında Tapdığı şirin gəzdir-diyi vaxt Qaçay işdən gəldi. Ə.Veliyev. Ta-hir gəlib
. çatdıqda, ikinci [növbe] çoxdan işə girmişdi. S.Rehman.
Bir şeyin hereket halında olması, ener-jinin bir haldan başqa hala keçmesi prosesi; fealiyyet. Maşının fasiləsiz işi.
Vezife, borc. Vətəni müdafiə etmək bü-tün vətəndaşların işidir. Sülhü müdafiə et-mək bütün dünya xalqlarının işidir.
Her hansı bir hadise, faktla elaqedar olan inzibati, mehkeme tehqiqatı; mühaki-me prosesi. Məhkəmədə işə baxmaq. Işə yenidən baxılacaq. Cinayət işi.
[Sefer bey:]
.Iki gündən sonra Cabbarın işinə ba-xacaqlar, əgər məhkəmədə biz işi uduzsaq, sən də zərərdidə olarsan. B.Talıblı. // Ceza ve ya tesir tedbiri olaraq icbari emek, meh-keme cezası. □ İş kəsmək (vermək) iş kəsilmək (verilmək)
mehkeme terefinden ceza vermek (verilmek). Islam bu barədə çox düşündü. Əgər Telli ilə müəllimi bir yerdə öldürsə, güllələnməsə belə, ona on il iş verəcəklərdi. S.Hüseyn. Kim deyərdi ki, lüt bir rəncbərə iş kəsməkdə qəza məhkəməsi bu qədər götür-qoy eləməli olacaq? Mir Celal.
Bir şexse, hadiseye, meseleye ve s.-ye aid olan senedler toplusu. Iş qovluğu. Katib işləri açıb baxdı.
[Geldiyev] qan-tər içində Vahidin işini tapmağa cidd-cəhd elədi. Mir Celal.
Adeten cem şeklinde: xidmet, idare, müessise ile bağlı olan meseleler, meşğe-leler ve s. Cari işləri müzakirə etmək. Işləri təhvil vermək. Xidməti işlər. // Bir sıra mü-rekkeb idare adlarının terkibinde işlenir. Xarici Işlər Nazirliyi.
Əser, emek mehsulu. Elmi iş yazmaq. Bu kitab şairin son işi oldu. Muzeyin otaqları-nın birində rəssamın işləri nümayiş edilirdi.

Keyfiyyet, yaxud hazırlanma üsulu, qaydası. Gör, nə qəşəng işdir! Qaba iş. Əla iş. Sifarişlə görülən iş. Atüstü iş.
Əmel, hereket. Bu onun işidir. Bu, yaxşı iş deyil.
[Qulu:] Xülasə, nə deyim, bu zamanın cahıllarının işini anlamaq çətindir. N.Nerimanov. [Molla Bacı:] Gündə ərə ge-dirəm, yaxşı edirəm, bidət iş görmürəm ki... çemenzeminli. çoban baba təəssüflə dedi:
Ay Rüstəm, mən səni ağıllı bir adam bilir-dim, bu nə işdir tutmusan? M.İbrahimov.
Əmeli fealiyyet, feil, hereket (fikir, söz müqabili). Indi söz yox, iş lazımdır. Söz-dən işə keçmək. Söhbət çoxdur, iş isə az.
Fealiyyetin neticesi, semeresi. Bu, uzun əsrlərin işidir.
Münasibet, elaqe, aidiyyet, dexli olma. Onun bizimlə nə işi var?
Hadise, ehvalat, qeziyye. Bu, keçmi-şin işidir. Mən dünən maraqlı bir işin şahidi oldum. Başıma dünən bir iş gəlib.
ürəyimə dammışdı ki, Dəmirçioğlunun başında bir iş var. "Koroğlu".
Veziyyet, hal. Işi fəna olmaq. Cəbhə-də iş yaxşıdır.
[Meşedi İbad:] Indi gördü-nüzmü iş nə haldadır? ü.Hacıbeyov.
Bacarıq, gücü çatma, bacarma, elinden gelme. Bu onun işi deyil (elinden gelmez).
Şey, hadise. Bu böyüklükdə daşı qal-dırmaq asan iş deyil. Təbii işdir ki... Tərslik pis işdir. Aydın işdir. Belə də iş olar?
fiz. Hereket eden cismin müqavimeti ref etmesi. Iş vahidi.
İşdi(r) şeklinde
belke, birden, eger, tesadüfen, ola bilsin, ola biler. Işdir, yolun düşsə, bizə gəl. Işdir, öyrənsən, bizə də bil-dir. Işdi, birdən gəlməsə...
Molla fikirləşir ki, bir eşşək yükü xiyar götürüb Teymurləngə aparsın, bəlkə, işdi, rəhmə gəldi, bir yaxşı hədiyyə verdi. "M.N.letif.". Işdir, ayrı düş-sək bir-birimizdən; Yığılın hamınız səhər lap tezdən. H.K.Sanılı.
◊ İş açmaq
1) başlamaq, bir işe teşeb-büs etmek, bir iş görmek niyyetinde olmaq. Istəyirik bir iş açaq, filməsəl; Söyləşirik bir-iki il laəqəl. M.Ə.Sabir; 2) zehmete salmaq, xoşagelmez işe salmaq. Dayanan yerdə iş açdın!
.Ikram atasının baxışından anla-mışdı ki, valideyn üçün əməlli-başlı iş aç-mış, onların ağrıyan başına dəsmal bağla-mışdı. Ə.Əbülhesen. İş adamı
vaxtını boş keçirmeyen, daim fealiyyetde olan, işbaca-ran, işlemeyi seven adam haqqında. İş (işi işimiz işləri) Allaha qalıb
çetin, ağır, çı¬xılmaz veziyyet haqqında. Axır ki işlərimiz lap Allaha qalıb. C.Cabbarlı. İş aparmaq
iş görmek, işlemek, çalışmaq, fealiyyet göstermek. Iş apar, baş gedərsə, qoy getsin; Ad qalır, bəs deyilmi, millət ilə? M.Ə.Sabir.
.Bu gunə iş aparmaq olmaz. ü.Hacıbeyov. İş aşırmaq
düzeltmek, yoluna qoymaq, başa çatdırmaq, öhdesinden gelmek. Pəs elədə, yəqin, qlava bu işin üstünə düşüb, hər yolnan olmuş olsa, bu işi aşıracaq. C.Mem-medquluzade. İş(i) aşmaq
iş(i) yerine yetmek, düzelmek, heyata keçmek, baş tut-maq, başa gelmek. [Meherrem:] Canım, güc ilə iş aşmaz. Bir toyuğu güc ilə tutmaq olmaz. C.Cabbarlı. İş başına keçmək
reh-ber vezife tutmaq, rehber işe keçmek. İş başında
vezife başında, vezifeni yerine yetirerken. Bir səs deyir:
Ey yaramaz! Iş başında yatmaq olmaz! R.Rza. İş başında olmaq
rehberlik etmek, idare etmek, baş-çı olmaq, rehber vezife tutmaq. [Növreste:] Indi qadınlar da iş başındadır. Ə.Haqverdi-yev. İş burasında(dır) ki...
bir şeyin se-bebini, mahiyyetini bildirir. [Molla Xelil:] Iş burasında idi ki, qalibiyyətinə xatircəm deyildi. S.Hüseyn. Ancaq iş burasında idi ki, Cuma o arvaddan qorxurdu. Ə.Əbülhe-sen. İş çıxmaq
1) gözlenilmeyen bir iş ortaya çıxmaq, bir hadise üz vermek. Dur-duğum yerdə bir iş çıxdı; 2) semeresi ol-maq, faydası olmaq, kar çıxmaq. Nə qılınc-dan kar aşmadı, nə nizədən iş çıxmadı, nə əmuddan murad hasil olmadı. "Koroğlu". İş düşmək
1) bir hadise üz vermek, bir iş çıxmaq. [Peri xanım:] Ay Sona! Neçə vaxt-dır ha yığışıram, bircə səni görməyə gəlim, amma görürsən iş düşür. Ə.Haqverdiyev; 2) fürset düşmek. [Mercan bey:] Nəzir eyləmişəm, iş düşsə, arvadı boşayam, çünki başqa əlacı yoxdur, boşamasam, çatlaram. ü.Hacıbeyov. İş düzəlmək
istenilen, arzu edilen bir şeyin yerine yetmesi, heyata keçmesi, düzelmesi, baş tutması haqqında. [Murad:] Yusif! Muştuluğumu ver, iş düzə-libdir. N.Nerimanov. [Əsger:] Aha, xalamın da işi düzəldi! Əcəb! ü.Hacıbeyov. İş dü-zəltmək
adamlara xeyirxahlıq göstermek, bir işin düzelmesine, baş tutmasına kömek etmek, vasite olmaq. [Meşedi İbad:] çox sağ olun, çox razıyam mən; Zəhmət çəkib iş düzəltdiniz. ü.Hacıbeyov. İş görmək
1) iş-lemek, müeyyen bir işle meşğul olmaq, bir şey üzerinde çalışmaq, zehmetle meşğul olmaq. [Qoca:] Yox, qızım, bu gün heç bir iş görməmişəm. Ə.Memmedxanlı; 2) hereket etmek. [Mehemmedağa:] Biz gərək həmə vaxt [qanun] ilə
. iş görək. N.Nerimanov. İş günü
idarede, müessisede ve s.-de işle-mek üçün müeyyen edilmiş vaxt, müddet. Yeddisaatlıq iş günü. İş içində iş var
şüb-heli, müemmalı iş, hadise ve s. haqqında. Deyəsən, iş içində iş var.
[Salamov:] Əgər həqiqətdə onun Nikolayla davası var, bəs bura nə üçün gəlib, Fitilbörkə getsin də, bəs görünür ki, iş içində iş var. C.Cabbarlı. İş işdən keçmək
artıq olub bitmiş, buna göre de düzelmesine, islahına vaxt, imkan olmayan iş haqqında. [Perzad:] Sən qurta-ranadək iş işdən keçər. M.F.Axundzade. Professor Süleyman bəy qəti cavab verdi ki, daha iş işdən keçib. C.Memmedquluzade. [Perzad:] Əbəs yerə, Yusif bəy, arvad sözü-nə inanma, başına çarə qıl ki, iş işdən ke-çibdir. N.Nerimanov. İş işləmək
iş gör-mek (ziyan, zerer vurmaq menasında). Ay çıxdı, düzə düşdü; Qıvrım tel üzə düşdü; Fələk bir iş işlədi; Ayrılıq bizə düşdü. (Ba-yatı). İş keçməmək işi keçməmək
baş-qasının kömeyi olmadan düzelmemek, başa gelmemek, görüle (göre) bilmemek. O ol-masa iş keçməz.
.Axırda bildim ki, müsəl-man yazıçısı avama xoş gələn sözü yazma-sa, işi keçməz. C.Memmedquluzade. [Nur-cahan:] Sizə məlumdu, bizim şəhərdə nə qə-dər qız gedir, mənsiz iş keçmir. N.Vezirov. İş qüvvəsi iqt.
bir şeyin yaradılmasına, is-tehsal edilmesine yöneldilen emek, qüvve. İş sahibi
özü üçün başqasına iş gördüren adam. Bənna, fəhlənin xörəyini də iş sahibi verərdi. Mir Celal. İş tutmaq
iş görmek, bir işle meşğul olmaq, işlemek. [Şerefnise xanım:] Itil cəhənnəmə deyirəm, əlimdə işim var, qoy işimi tutum! M.F.Axundzade. [Ce-lil] anasına iş tutmağa daha çox mane oldu-ğu üçün anası Zəhra onu
. aparıb, məscid məktəbinə qoydu. İ.Musabeyov. [Ballı:] Hər halda yaxşı iş tutmamısan, bala! İ.Əfendi-yev. İş üstə qoymaq
öyretmek, tehrik et¬mek. İş üstündə
iş gören zaman, iş vaxtı, işlerken, işde. Oküz qıyar canını; Bilməz qamçı sayını; Qayış çəkən qaşqa kəl; Iş üs-tündə tanını. (Bayatı). İş var
gizli, müem-malı, şübheli, üstüörtülü mesele, şey haq-qında. [Selim:] Ismət, inan, qaldım şübhə içində; Cavab ver, sonra get, bir iş var sən-də. H.Cavid. Əkbər dərhal anlardı ki, iş var. Mir Celal. İş vurmaq
pislik etmek, aya-ğından çekmek. İşçi qüvvəsi
fehle. İşdən (işindən) qoymaq
işine mane olmaq, iş-lemeye qoymamaq, işden ayırmaq. Gəldim, səni işdən qoydum.
Həm ürəyim yanır, həm də sən məni işimdən qoyursan. "M.N.letif.".
..işdən çıxıb
fırıldaqçı, ke-lekbaz, çox maceralar keçirmiş adam haq-qında. O, min işdən çıxıb. İşdən düşmək
köhnelmek, dağılmaq, xarab olmaq, daha heç bir şeye yaramamaq.
.Getmək istəyirdi, lakin ayaqqabıları tamamilə işdən düşmüş-dü. M.S.Ordubadi. [Hücre] evlərdə işlənib, işdən düşmüş köhnə həsirlər ilə döşənər, həsirlərin altı tozla dolu olardı. H.Sarabski. Əsgər işdən düşmüş çəkmələrini göstərdi. Mir Celal. İşə (bir işə) yapışmaq
özüne bir meşğuliyyet tapmaq, bir işle, bir senetle meşğul olmaq. İşə can verməmək
ten-bellik etmek, ürekden işlememek, işe can yandırmamaq. İşə can yandırmaq
ürek-den işlemek, qabiliyyetini, bacarığını iş üçün esirgememek. Müdirin otağındakı sə-liqəsizlik, narazı rəftar və danışığı işə can yandırmadığını göstərirdi. M.İbrahimov. İşə düşmək
1) hereket etmek, işlemeye başlamaq. Mühərrik işə düşdü. Dəzgah işə düşdü. Stansiya işə düşdü; 2) işe salınmaq. çox deyib az eşitdikdən sonra, çubuqla falaqqa işə düşərdi. H.Sarabski. Arşın, gir-vənkə, tərəzi yenə möhkəm işə düşmüşdü. S.Vurğun; 3) xataya düşmek, çetinliye düş-mek, dolaşmaq, pis neticelene bilecek ha-diseye rast gelmek. [Telli:] Bəy, əcəb işə düşdüm! ü.Hacıbeyov. [Aslan bey:] Siz öləsiz, işə düşmüşəm, bu qotur nalbənd güc-lən deyir:
Gərək səni soyam. N.Vezirov. Əcəbcə işə düşdük,
deyib güldüm özümə.. S.Rüstem. İşə girişmək (girmək qapıl-maq)
hevesle işe başlamaq, ciddi işleme-ye başlamaq. El-oba Nəbini öz gözünün di¬dəsi kimi qoruyub saxlasa da,
. şeytan-şu-ğul bu qızıl vədindən ötrü işə girişirdi. S.Rehimov. Bu sözlərdən sonra dostlar işə girişdilər. M.Rzaquluzade. İşə qarışmaq
- müdaxile etmek, işin gedişine tesir etmek. Qoca keşikçinin işə qarışmağına ehtiyac qalmadı. M.Hüseyn. Bəndalının ən böyük təsəllisi Tahirzadənin bu işə qarışması
şa-hid durması idi. Mir Celal. İşə pər qatmaq
- bir işin qaydası ile getmesine mane olmaq, düzelmek üzre olan bir işi cürbecür yollarla pozmaq, düzelmeye qoymamaq. İşə sal-maq
1) herekete getirmek, işletmeye baş-lamaq, işletmek. Nəbi cəld özünə bir səngər tapıb daldalanandan sonra, aynalı tüfəngi işə salır. "Qaçaq Nebi". Şofer maşını işə salanda motorun gurultusu top gülləsi kimi Rüstəmin başında partladı. M.İbrahimov; 2) dolaşdırmaq, xataya düşmesine sebeb olmaq. [Mahmud bey:]
.Kərbəlayı Qulam xəbər verib, o xəbərə görə sizi işə salıblar.. N.Vezirov. [Güllü:] Bax, amandı, Mirzə, məni işə salarsan. Ə.Haqverdiyev. İşə so-yuq baxmaq
işe laqeyd münasibet besle-mek, mesuliyyetsiz yanaşmaq, sehlenkarlıq etmek. İşə tul vermək
işi uzatmaq, len-gitmek. [Niyaz bey:] Yusif, necə ki mən eşitmişəm, işə tul verməyinizdən narazıdır. N.Nerimanov. İşə yapışmaq
bax işə gi-rişmək. çimnaz arvad evi yır-yığış et-məklə, işə yapışmaqla birtəhər başını qarış-dırmaq
. istəyirdi. Ə.Əbülhesen. İşə yara-maq (keçmək)
bir şeye gerek olmaq, la-zım olmaq, istifade edile bilmek; faydası olmaq, xeyri olmaq; kara gelmek. Alınan şeylər işə yaradı.
[Usta Mehemmed:]
.Elə onun gülləsindən qolum şikəst oldu, indi də işə yaramır. çemenzeminli.
.Son zamanlar tələbəlik çox da işə keçmədiyi üçün Kərim yekə ilmək papağı dəyişib, iki-üzlü bir papaq qoymuş(du).. C.Cabbarlı. [Feride:] Bizim seçdiyimiz gözəllər işə ya-ramır. Ə.Memmedxanlı. İşi axsamaq
geri qalmaq, çatdıra bilmemek, işi yaxşı getme-mek. Işimiz hələ də axsayır. İşi avand ol-maq
işi uğurlu olmaq, işi baş tutmaq, arzusuna, meqsedine çatmaq, işi müveffe-qiyyetli olmaq. [Yusif:] Sən də mənə tərəf cadu edərsən ki, mənim işim avand olsun.
N.Nerimanov. İşi başından aşmaq
hed-dinden artıq işi olmaq, berk meşğul olmaq. İşi bitmək
müveffeqiyyetsizliye uğra-maq, iflas etmek, uğursuzluqla qurtarmaq, düzelmesine heç bir ümid yeri qalmamaq. İşi dəymək
işe mane olmaq, engel töret-mek. İşi düşmək
her hansı bir münasi-betle müraciet etmeli olmaq, birinden bir şey xahiş etmek, birinin kömeyine ehtiyacı olmaq. Adamın adama işi düşər.
Gün olmaz ki, onun mənə işi düşməsin. C.Memmedqu-luzade. Bir işim, ay qonşu, düşübdür sənə; Sən tanrı, qandır səbəbin bir mənə. A.Sehhet. İşi düyünə düşmək
çetinlik qarşısında qalmaq, dolaşıb qalmaq, çıxış yolu tapa bil-memek. Beləliklə də, Nənəqızın işi düyünə düşmüşdü. S.Rehimov. İşi düz gətirmək
işi istediyi kimi getmek, müveffeqiyyet qa-zanmaq. İşi düz gətirməmək
işinde mü-veffeqiyyetsizliye, çetinliklere rast gel-mek, işi istediyi kimi getmemek. Bu gün səhərdən Rüstəm kişinin işi düz gətirmirdi.. M.İbrahimov. İşi düz olmaq
heç bir en-gel, maneçilik olmamaq, her bir şey isteni-len qaydada olmaq. [Əsger:] Allaha şükür, mal-dövlət hamısı var,
. bununla adamın işi düz olmur, ürəyi toxtamır. ü.Hacıbeyov. İşi gətirmək
xeyir görmek, qazanmaq, fayda görmek, bexti getirmek, işi uğurlu ol-maq. Rüstəmin işi gətirəndə həmişə köklən-miş tar kimi səslənirdi. M.İbrahimov. İşi qatışmaq (pırtlaşmaq)
bax işi düyünə düşmək. İşi müşkülə düşmək
bax işi düyünə düşmək. Vay, vay, nə yaman müş-külə düşdü işim, Allah; Fəryadıma yet kim, yanıram atəşə, billah! M.Ə.Sabir. İşi olma-maq
1) deymemek, toxunmamaq, qarış-mamaq, heç bir münasibet göstermemek. Uşaqda işin olmasın. Onda işin olmasın; 2) elaqesi olmamaq, xoşu gelmemek, xoş-lamamaq, sevmemek. [Sultan bey:] Yoxsa bu incinar-mincinar, doxtur-moxtur, vəkil-məkil ilə mənim işim olmaz. ü.Hacıbeyov. Cabbarın şit hərəkətlərlə, ədabazlıqla işi olmazdı. İ.Əfendiyev. İşi sahmanlamaq
yerbeyer etmek, qaydaya salmaq, düzelt-mek. Hey, yazıq arvad işi sahmanlayır; Gah Fatını, gah Sadığı yanlayır. M.Ə.Sabir. İşi şıılııq (fırıq) olmaq
1) işinin üstü açıldığı üçün tehlüke, ağır mesuliyyet, ceza gözle-mek.
.Indi mənim işim şuluqdur, ya dar ağa-cından asarlar, ya güllələyərlər. M.Hüseyn; 2) ümumiyyetle, ağır veziyyetde olmaq, heyatı tehlüke qarşısında olmaq. İşi tutmaq
- bax işi gətirmək. Sizə rastgəldiyim üçün işim tutmadı. "M.N.letif." öç-dörd ilin ər-zində Rəhimin işi tutub, yaxşı qazanmışdı. S.S.Axundov. İşi yaş olmaq
veziyyeti pis olmaq, uğursuzluğa, müveffeqiyyetsizliye uğramaq; qorxulu veziyyet içerisinde ol-maq. Işləri yaşdı, qoymayın! Lap danabaş-dı, qoymayın! Qırıldı, qaçdı, qoymayın! M.Ə.Sabir. Molla! Işim yaşdı, yazım, yaz-mayım? Huşü başım çaşdı, yazım, yazma-yım? Ə.Nezmi. İşi yeritmək
meqsede ça-tana kimi el çekmemek, fealiyyetini davam etdirmek. [Hacı Əhmed:] Bir iynəmə kimi sataram, işi yeridərəm. C.Cabbarlı. İşim (işin) yoxdur
qarışmıram (qarışma), mene (sene) dexli yoxdur. Siz [institutda] on beş-iyirmi yaşında müsəlman qızları ilə görüş-dünüz və danışdınız, onda işim yoxdur, amma söz burasındadır ki, danışdınız. C.Memmedquluzade. İşin içindən çıxmaq
- her hansı bir yolla çetin, mürekkeb veziy-yetden çıxmaq. Ər-arvad çənə-boğazda, mollanı fikir götürür ki, işin içindən necə çıxsın. "M.N.letif." [Rehim xan:] [Sitare] məşrutəçinin qızıdır, deyə, işin içindən çı-xarsan. C.Cabbarlı. Demək, Mirzə Qədir Nəsirin evlənmək xərcini verməklə işin için-dən çıxa bilməyirdi. S.Hüseyn. İşin (işlə-rin) başı
esas sebebkar. [Salman bey:] Arvadın dilini Allah da bilməz, yenə işlərin başı sənsən. N.Vezirov. [Qız:] Dədəm də həmişə nənəmi döyür ki, işlər(in) başı sən-sən. çemenzeminli. İşin qabağına kötük itələmək
bir işe mane olmağa, engel tö-retmeye, qarşısını almağa çalışmaq. Ancaq işin qabağına kötük itələyənlərə toxunmaq istəmirlər. M.Hüseyn. İşin olanı
heqiqet, gerçek, fakt. Işin olanı budur ki, söylədim. İşin(iz) olmasın
toxunma(yın), qarışma-(yın), baş qoşma(yın). [Mirze Salman:] Mə-nim kağızlarımla işin olmasın. S.Rehman. İşin ucunu (çəmini) tapmaq
işin yolunu tapmaq, işe öyreşmek, çetinlikleri aradan qaldırmağı öyrenmek. Ay balam, niyə
Allahın gözündən düşmüsən, bir holavarla, qoy öküz işin çəmini tapsın.. S.Rehimov. [Usta Murtuz:] [Şagird] tikintinin fəndini öyrənsə, işin çəmini tapsa, ustaların əlini taxtaya bağlayacaq. Mir Celal. İşin üstün-də olmaq
idare etmek, rehberlik etmek, dolandırmaq (toyda, yasda, meclisde ve s.-de). İşini bilən
öz xeyrini, menfeetini gü-den, tedbirli adam haqqında. Molla Xəlil işini bilən bir adam idi. S.Hüseyn. İşini bi-tirmək məc.
öldürmek. [Hesenağa:] Ha-mısından yaxşısı, bunu mənə tapşırın, bu gecə gedib işini bitirim. M.S.Ordubadi. Nə-riman
. bu adamın
. əllərini tutdu, dizi ilə boğazını basdı, işini bitirdi. Mir Celal. İşini gör! İşinə var! İşində ol!
ehemiyyet ver-me, fikir verme, işin yoxdur. Yeri ey bivəfa, işinə var sən; Omrümüzə xələl qatdığın ye-tər. Q.Zakir. İşini görmək
öz tesirini gös-termek. [Gültekin:] Aydıncığım, təlaş gec-dir, artıq hər şey keçmiş,
. zəhər işini gör-müşdür. C.Cabbarlı. İşini qatmaq
bax işini bitirmək. İşini möhkəm tutmaq
göreceyi işin neticesini göz qabağına ala-raq tedbirli hereket etmek, herterefli düşü-nüb hereket etmek. İş(lər)i yoluna qoy-maq
işi qaydaya salmaq, yerbeyer etmek, nizama salmaq. [Nadir bey:] Əlimdəki işləri yoluna qoya bilsəydim, artıq burada dur-mazdım. H.Cavid. Ozünə iş açmaq özünü işə salmaq
düşünmemezlik neticesinde özünü çıxılmaz veziyyete, dolaşığa, xatalı işe sövq etmek. Dinməli və mübahisəyə gi-rişməli vaxt deyildi, Kosa
. özünə iş açmış-dı. S.Rehimov. [Camal:] Oz-özümü işə sal-madım? S.Rehman.

İŞAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ruhani, din xadimi, molla. Yaz-dığıma yalan-palan qatmaram; Işan kimi rüşvət pula yatmaram. M.Ə.Sabir. Hər gün itib-batmadadır xanları; Mollaları, şeyx və işanları. Ə.Nezmi.

İŞARANTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Uzaqdan görünen işıq nöq-tesi; işıqucu.

İŞARASI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf İşin arası, iş görülen za-man. Işarası evə qaçmaq.

İŞARƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Əlamet, nişane, iz. Ov-rətlərimizin indiki əhvalını nəzərə alsaq,
. bir işarə də tapa bilmərik ki, arvadlarımızın hüququ kişilər tərəfindən pozulmuş ola.
C.Memmedquluzade. // Remz, emblem. Oraq kəndliyə, çəkic də fəhləyə işarədir. S.Rehimov.
Bir şeyi qaş-göz, el, barmaq ve s. ile gösterme, anlatma, bildirme, him-cim. Aşıq Cünun işarədən başa düşdü ki, sirri gizlin saxlamaq lazımdı. "Koroğlu". Arvadın işa-rəsi ilə nökərləri içəri daxil olub, padşahın qollarını bərk bağlayıb zindana salırlar. (Nağıl). □ İşarə etmək (vermək)
bir şeyi el, qaş-göz ve s. ile bildirmek, göstermek, anlatmaq. Nəbi özünü karlığa vurub, ona yaxın gəlməsini əli ilə işarə edir. "Qaçaq Nebi". Ey ruhi-rəvan, mən edərəm can sənə təslim; Gər guşeyi-əbru ilə etsən sən işarə. S.Ə.Şirvani.
Siqnal, xeberdarlıq. Şübhəsiz ki, mən Qızıl Arslanın bir işarəsindən asılıyam. M.S.Ordubadi. □ İşarə vermək
siqnal vermek. Münsif heyəti başçısı əlindəki kiçik qırmızı bayraqla işarə verdi. M.Rzaquluza-de. Gəmi harada olursa olsun, radiomaya-kın verdiyi işarələrlə öz istiqamətini təyin edə bilər. "Radiolokasiya".
Kinaye, eyham. Işarə ilə bildirmək. □ İşarə vurmaq
sözü, fikri üstüörtülü, eyhamla demek, bildirmek. Tahir bu xüsus-da Cəmilə işarə vurmaq istəyirdisə də, usta Ramazanın duyuq düşəcəyindən çəkinir, dinmirdi. M.Hüseyn. Telli arvadın Qaraşa işarə vurduğu aydın idi. M.İbrahimov. O, mənim nəyə işarə vurduğumu duyurdu. İ.Əfendiyev.
◊ İşarə anlayan
tez başa düşen, arif. Kişi dövlətinə pasiban gərək; Işarə anlayan, söz qanan gərək. Q.Zakir. İşarəyə bənd ol-maq
hazır veziyyetde gözlemek, emre müntezir olmaq. Usyançılar işarəyə bənd-dirlər.
Qoca mürəttib kiçik bir işarəyə bənddi. M.Hüseyn. Durğu işarələri
bax durğu.

İŞARƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşarelemek"den f.is.

İŞARƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. İşare vurmaq. // İşare (nişan) qoymaq.