Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İŞILDATMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşıldatmaq"dan i.is.

İŞILDATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i.
Bir şeyi silmekle, ya-xud üzerine bir şey çekmekle, sürtmekle parıldatmaq. Şüşələri işıldatmaq. Döşəməni işıldatmaq.
Kəndəyetişəndən sonra Almaz uzunboğaz çəkməsini keçi piyi ilə yağlayıb işıldadır. S.Rehimov.
Parlatmaq, parıldatmaq. Canavarlar bu yerləri hələ də adamsız sayaraq, gecələr çadırların ətraiında dolanır və alovlu göz-lərini işıldadaraq, öz ruzilərini gözləyirdi-lər. Ə.Sadıq.

İŞIL-İŞIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

işıl-işıl işıldamaq (parlamaq parıldamaq)
par-par parıldamaq. Pişiyin gözləri qaranlıqda işıl-işıl işıldayır. Uzüyün qaşı işıl-işıl parıldayır.
Dağlar, çəmənlər geyinir al, yaşıl; Yerlər, göylər parıldar işıl-işıl. H.Cavid. Ay aydınlıq; ulduzlar da; Par-layırdı işıl-işıl. M.Dilbazi.

İŞILTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Zeif işıq. Nə işıltı, nə də çıraq, nə bir qara daxma var; Hər yer bütün qalın qar. A.Sehhet. Enirəm qazmaya... Qazma soyuq, dar; Od-ocaq yoxsa da, bir işıltı var. Ə.Cemil. Qar getdikcə daha şiddətlə yağır, solğun bir işıltı axşam qaranlığında əks edirdi. Ə.Memmedxanlı. // Uzaqdan görü-nen işıq nöqtesi. Hər iki yanda bir çağırım-lıqda göz qırpan işıltı görünürdü. M.Rza-quluzade. □ İşıltı gəlmək
işıq görünmek, işıq seçilmek. Yolçu qapı tərəidən bir işıltı gəldiyini görüb, yavaş addımla yaxınlaşdı. S.Rehman. Uzaqlardakı kəndlərdən ala-seyrək işıltı gəlirdi. S.Rehimov.

İŞILTILI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. İşıltısı olan, işıldayan, parıl-dayan. Rza bəy nədənsə hirslənib, geri da-ranmış və ortadan ikiyə bölünmüş işıltılı saçlarını qarışdırdı. Ə.Veliyev.

İŞIRĞAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Toxumları edviyye kimi işledilen bir bitki. Işırğan bal verən bitkidir.

İŞKƏMBƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fiars.] Gövşeyen heyvan-ların ikinci medesi. Gövşəyən heyvanlarda udulan yem işkəmbəyə daxil olaraq yumşa-lır, qarışır, əzilir. "ümumi zootexniya".

İŞLƏDİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
xüs. İşleden, herekete ge-tiren, işe salan.
B a x işlətmə
ci menada. Işlədici dərmanlar.

İŞLƏDİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşledilmek"den i.is. Ma-
şınların işlədilməsi.

İŞLƏDİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
İstifade edilmek,
tetbiq edilmek, herekete getirilmek, işe sa-lınmaq. Cihazların işlədilmək qaydası.
Danışıqda, yazıda istifade edilmek. Danışıqda qəliz sözlər işlədilməməlidir. Onun məqaləsində çoxlu termin işlədilmişdir.
Serf edilmek, istehlak edilmek. Kağı-zın hamısı işlədilmişdir.
İşlemeye mecbur edilmek, yaxud bir işde istifade edilmek, iş gördürülmek. Ixti-sası üzrə işlədilmək.

İŞLƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi.
Zehmeti, işlemeyi seven, çox işleyen, daim işleyen, vaxtını işde ke-çiren; feal, çalışqan. Işlək adam. Bu yerlərin camaatı işləkdir.
Işlək keçəl ərə gedər, pinti gözəl gora. (Ata. sözü). Qızxanım əri kimi işlək, xoşxasiyyətli, namuslu bir qadın idi. S.S.Axundov. [Əliqulu:]
.Siz Əhməd Soltanzadə kimi işlək adamı bəyənmirsiniz. M.Süleymanov. // Zehmetkeş, fehle. Qarı bir qədər susduqdan sonra:
Bəli, oğul,
dedi,
. o dustaq isə, bala, istəyir ki, işlək adamlar, iəhlələr heç olmasa günbatanda evlərinə qayıtsınlar.. Ə.Memmedxanlı.
çox işleyen, gediş-gelişli, hereket çox olan. Işlək küçə. Işlək yol.
İşleyen, iş görmek üçün olan, iş gören, teserrüfatda istifade olunan. Işlək heyvan-lar. Işlək at.
Işlək malı öyərlər; Tənbəlini söyərlər; öküz cütə getməsə; Qaşqasına döyərlər. (Holavar).
tex. İşleyen, hereket eden, ya hereket etdirici. Işlək boru. Işlək çarx.
Buruğun ortasında qoyulmuş rotor iırlanaraq, kvad-rat işlək boru vasitəsilə quyudakı qazıma kəmərini də iırladır və beləliklə, hərəkət baltaya keçirilir. S.Quliyev. // Saz (maşın ve s. haqqında).

İŞLƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. bax işdək. [Leylek Əlemdar] yırğalana-yırğalana Müqim bəy Cavanşirin həyətinə girəndə birdən-birə çar pristavını görüb, özünün bütün işləklə-rini xatırladı. S.Rehimov. [Anam:] Qoy-mursan bu tramvay altında qalmışın işlək-lərini bildirəm. Mir Celal.

İŞLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşlemek"den i.is.

İŞLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İyne ve s. ile parça üze-rinde işlenmiş bezek, naxış. Güləbətin işlə-mələr bəzi geyimlərin, araqçın, saatqabı, pul kisəsi, daraqqabı və başqa məişət şeylə-rinin üzərində görülür. "Azerbaycan xalq seneti". // Hekk edilmiş, qazılmış, oyulmuş naxış, şebeke ve s. Sola və sağa açılan qa-pıların yanında ləmə kimi divara qazılmış, dördkünclü işləmələr vardı. M.İbrahimov. // Kağızdan kesilmiş bezek. Qəfiəsələr üstü-nə; Salmaq üçün kağızdan; Işləmələr qayır-dı. B.Vahabzade.
B a x işləməli. Işləmə dəsmal.

İŞLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i.
İş görmek, bir işle meş-ğul olmaq, çalışmaq, emeyini tetbiq etmek. Tarlada işləmək. Əkində işləmək. Evdə işlə-mək. Axşamlar işləmək.
O saat bilinirdi ki, sədr arabaçının vicdanla və hamıdan yaxşı işlədiyinə tamamilə arxayın idi. M.Hüseyn. Şərəfoğlu Muğanda iki dəfiə uzun müddət yaşayıb işləmişdi. M.İbrahimov. Işçilər isti-yə baxmadan od kimi işləyirdilər. Mir Celal. // Bir yerde xidmet etmek. Məktəbdə işləmək. Zavodda işləmək. Harada işləyirsən?
[He-senağa:] Baxım görüm nəyə ləyaqətləri var, bir əməlli qulluğa qoyum işləsinlər, sən də bir qədər istirahət elə. Ə.Haqverdiyev. Əziz Narıncın maarifişöbəsində işlədiyini bilirdi. S.Rehman. // dan. Bir vezife daşımaq, bir peşede çalışmaq,
..vezifesini yerine yetir-mek. Mexanik işləmək. Mühasib işləmək. Idarədə katib işləyir.
Bir gün Məşədibəy vaxtı ilə mühəndis işlədiyi Bayıl elektrik stansiyasından tanıdığı iəhlə dostu ilə küçədə təsadüiən qabaqlaşdı.. M.Hüseyn.
çalışaraq yaratmaq, hazırlamaq, mü-kemmelleşdirmek, yaxud tedqiq etmek, yaradıcı emekle meşğul olmaq (çox vaxt "üzerinde" sözü ile). öz rolu üzərində işlə-mək. Dissertasiya üzərində işləmək. Yazıçı yeni əsər üzərində işləyir. □ öz üzərində işləmək
öz biliyini, seviyyesini, tecrü-besini artırmaq üçün daim meşğul olmaq, çalışmaq. // Bir şeyi islah etmek üçün üze-rinde düşünmek. Əsərin üzərində çox işlə-mək lazımdır.
Müntezem suretde öyretmekle, yetiş-dirmekle, terbiyelendirmekle meşğul ol-maq. Kadrlarla işləmək. Uşaqlarla işləməyi bacarmaq lazımdır.
Her hansı alet, cihaz, maşın ve s. vasi-tesile iş görmek. Maşınla işləmək. Iynə ilə işləmək. çəkiclə işləmək.
Beden üzvlerinin fealiyyeti haqqında. Urəyi işləmək. Nəbzi zəii işləyir. Mədəsi yaxşı işləmir.
Məmməd kişinin beyni maşın dəyirmanı kimi işləməyə başladı. S.Rehman. Sanki, Fərhadın ürəyi elə bu an işləməyə, onun vücudu bu dəqiqə hərəkət etməyə baş-ladı. Ə.Veliyev.
Hereketde olmaq, dayanmadan iş gör-mek (maşın ve s. haqqında). Maşın işləyir. Teleion işləyir. Saat düz işləyir. // Müeyyen istiqamet üzre müntezem gedib-gelmek. Bu küçədən avtobus işləyir. // Saat haqqın-da. Saat
yə işləyir.
Nəhayət, saat birə on beş dəqiqə işləmiş Səlimi gəldi. M.İbrahimov. [Reis:] Daha bəsdir,
dedi,
qalanını səhər hesablarıq, saat birə işləyir. İ.Əfendiyev.
Her hansı bir material ve s. vasitesile hereket etmek, hereketde olmaq. Parovoz daş kömürlə işləyir. Motor benzinlə işləyir.
Açıq olmaq, fealiyyetde olmaq, xid-met göstermek. Poçt bütün günü işləyir. Ki-tabxana həitənin bütün günlərində işləyir. Teatr bu gün işləmir.
Prosesi davam etmek, uzanmaq (xeste-lik, yara ve s. haqqında). Əlinin yarası işlə-yir.
Yara işləyib sim eləmiş, iki ay onu ibadətdən qoymuşdu. Mir Celal.

Hekk etmek, qazımaq, yaxud naxış vurmaq, bezek vurmaq. Qabın üstünü işlə-mək. Köynəyin yaxasını işləmək.
Xəncəri işlə, yolla; Ustün gümüşlə, yolla; Mənə beş alma göndər; Birini dişlə, yolla. (Bayatı).
Bir şeyin içerisine keçmek, derinleş-mek. Güllə bədəninə xeyli işləyib. // Tesir etmek, keçmek, girmek, yerimek (çox vaxt "iliyine" sözü ile). Soyuq adamın iliklərinə işləyir.
Səhər ayazı hətta sağ adamın iliyi-nə işləyirdi. M.Hüseyn. Indi ruhuna dolan qorxu və təlaşla bərabər, qızın vücuduna soyuq işləyir, o titrəyir, lakin hələlik özünü saxlayırdı. Ə.Memmedxanlı. Sabah ertənin soyuğu çılpaq insanların iliyinə qədər işlə-yirdi. Ə.Veliyev. // Girmek, nüfuz etmek. Su torpağın dərinliklərinə işləmişdi.
məc. Tesiri olmaq, hökmü çatmaq, nüfuzu çatmaq. Sayalının kağız-baratsız, qolsuz, möhürsüz hökmü dəmir yolundan Kürün qırağına qədər işləyirdi. Mir Celal.

Açılmaq, atılmaq. Lakin çıxar-çıxmaz bir-birinin ardınca iki güllə işlədi. T.Ş.Simurq.
məc. Tesvir etmek, izah etmek, gös-termek. Yazıçı əsərdəki surətləri diqqətlə işləmişdir.
Etmek, yol vermek, görmek. Işlədiyi ağır cinayətlərin dəhşətli xoiundan təntiyən Ələmdar toqqasını açdı. S.Rehimov. Son zaman Rüstəm kişi oğlunun tora düşməsin-dən, pis bir günah işləməsindən qorxurdu. M.İbrahimov.
İşlek olmaq, gediş-gelişli olmaq. Bu yollar işləməsin; Bəzirgan qışlamasın; Mən sevdim, sən apardın; Tanrı bağışlamasın.
(Bayatı).
Bir sıra isimlerle yanaşı, mürekkeb
feil ve ifadeler düzeldilir; mes.: ağzı işle-
mek, başı işlemek, fikri işlemek.

İŞLƏMƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. İyne ve s. ile üzerine be-zek, naxış vurulmuş naxışlı, bezekli. Işlə-məli köynək. Işləməli dəsmal.
[Sona xanı-mın] taita köynəyi, güləbətin işləməli baş-mağı,
. nəyi, nəyiyox idi?! Qantemir. Yubi-ley günlərində deyirdim: Səməd, döşü işlə-məli, qolu naxışlı; Təzə köynəyini geyəsən gərək! O.Sarıvelli. Qızıl işləməli kuzələr dolduruldu. İ.Əfendiyev.

İŞLƏNİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşlenilmek"den i.is.

İŞLƏNİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax işlənmək.

İŞLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşlenmek"den i.is.

İŞLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
Serf edilmek, isti-
fade edilmek, işledilib qurtarmaq. Mate-rialların hamısı işləndi.
Emal olunmaq, düzeldilmek, hazırla-nıb lazımi şekle salınmaq.
Danışıqda, yazıda tetbiq edilmek, isti-fade edilmek. Bu söz köhnəlmişdir, indi işlənmir.
Taqımdan ancaq bir-iki nəiəri sözün belə ikibaşlı işləndiyini anlayıb gül-dü. Ə.Əbülhesen.
Qazılmaq, hekk edilmek, yaxud bezek vurulmaq; naxışlanmaq. Divarda müxtəlii əisanə və macəralar işlənmişdi. S.Rehimov.
üzerinde iş aparılmaq, üzerinde işlenib tekmilleşdirilmek, yaxşılaşdırılmaq. Əsər üzərində bir qədər işlənməyi tələb edir.

İŞLƏNMİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

fi.sifi.
çox istifade edilmiş, çox işlenmekden köhnelmiş; nimdaş. Işlən-
miş palaz. Işlənmiş qab.
Aylar ilə işlənmiş mahud külahı dala tərəf sürüşmüşdü. A.Divanbeyoğlu. Pərşan əlinə keçən işlən-miş süfrəni stolun üstünə salanda Rüstəm kişi acıqlandı.. M.İbrahimov.
üzerinde naxış qazılmış, hekk edilmiş, yaxud naxışlanmış, bezek vurulmuş. Işlən-miş dəsmal. Işlənmiş kəmər. Zərlə işlənmiş cild.
[çopo:] Altun dəstəkli, incə tikişlərlə işlənmiş qapıdan içəri girdim. çemen-zeminli.
Tekmilleşdirilmiş, mükemmelleşdiril-miş, işlenib qaydaya salınmış, düzeldilmiş. Uzərində işlənmiş əsər. // üzerinde iş apa-rılmış, tedqiq edilmiş, öyrenilmiş, herterefli düşünülmüş. Yaxşı işlənmiş mövzu.

İŞLƏRBAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əsas sebebkar, esas günahkar, esas işi gören. [Müteellime:] Də-dəm də həmişə nənəmi döyür ki, işlərbaşı sənsən. çemenzeminli.

İŞLƏTDİRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşletdirilmek"denf.is.

İŞLƏTDİRİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşletdirmek"den məch.

İŞLƏTDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşletdirmek"denf.is.