Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
İŞLƏTDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

icb. İşlemeye mecbur etmek.

İŞLƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İşletmek"denf.is. [Murad]
ömrünün bir qismini Xəzər dənizində mexa-niklikdə keçirdiyi üçün motor işlətməni bilirdi. S.Hüseyn.
is. Medeni, bağırsaqları temizlemek üçün işledilen, istifade edilen derman. Xəs-təyə işlətmə vermək. // Sif. menasında. Işlətmə yağı. Işlətmə dərmanı.
Bitki mənşəli işlət-mə maddəsinə malik həblər üçün tibbi sabun yaxşı formavericidir. "Derman növleri".

İŞLƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
İş gördürmek, işle meş-ğul etmek, iş görmeye mecbur etmek; çalışdırmaq. Fəhlə işlətmək. Uşağı işlətmək. Qızı uşaqlıqdan işlətmək.
Bir şey üçün istifade etmek; faydalan-maq. Ən uşaqlıqdan möhnətə adət etmiş Məşədi Əsgər gəmiçilik işinə mahir olduqda özü üçün bir barkas alıb işlətməyə şüru etdi. S.M.Qenizade. Gülsənəm arvad təknə əvə-zinə işlətdiyi alümin ləyəni stulla bərabər yerindən götürüb,
. qız əhvalatını açıb da-nışdı. M.Hüseyn. Fərmanın qoçaqlığı ora-sındadır ki, o, mürəkkəb maşını işlətməyi artıq mənimsəyibdir. Ə.Sadıq.
Tetbiq etmek, işe salmaq. Siyasət işlət-
mək. Fənd işlətmək. Hiylə işlətmək.
Kor-
oğlu qayıtmaz, tufan salmasa; Cida işlətməsə,
qılınc çalmasa. "Koroğlu". Molla Qasım
anladı ki,
. hər nə kələyi varsa, işlədə bilə-
cəkdir. S.S.Axundov. Böyükyazıçı vəfat et-
diyi günə qədər qələmini işlətdi. M.İbrahimov.
Serf etmek. Pulu qənaətlə işlətmək.
Cəm oluruq bir məclisə yüz nəfər; Işlədirik neçə batman çay, şəkər. Ə.Nezmi. // İçmek, qebul etmek, yaxud içmek ve ya yemek kimi istifade etmek. Sirkəni artıq işlədənin bədəni zəif olur. H.Zerdabi. [Professor:] Bu dərmanları vaxtında işlət.. Qantemir.
Danışıqda, yazıda tetbiq etmek, istifa-de etmek. Qəliz ibarələr işlətmək.
Hələ
. ruslar, polyaklar və qeyrilər bizə görə öz dillərini və yazılarını çox işlədirlər.. C.Memmedquluzade. [Semire:] Orta mək-təbdə oxuyarkən bizim hamımızın işlətdiyi bu dəbdə bəzi ifadələr indi məndə parodiya təsiri buraxırdı. M.Hüseyn.
Adeten "qarnını" sözü ile
ifraz pro-sesini qaydaya salmaq, yaxud eksine, ayaq-yoluna salmaq.

İŞLƏTMƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İşletmek, serf etmek, ehtiyacı ref etmek üçün olan; işletmek üçün ayrılmış (saxlanmış, teyin edilmiş).

İŞLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
İşi olan, işle temin olunmuş.
məc. üreyinde kinli sözü, metlebi olan. O, işli adama oxşayırdı.

İŞLİ-GÜCLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əlinden her iş gelen, bacarıqlı, zehmeti, işi seven. O, işli-güclü qızdır.

İŞLİ-PEŞƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax işli-güclü.

İŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax eşmək.

İŞMƏKLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax eşməkli. [Xırdaxarrım:]
..Mən də sənə borclu oluram bir dəst şaldan libas ibrə işməkli.. N.Vezirov.

İŞ-PEŞƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Senet, peşe, iş-güc. ögey ana o gündən Fatmaya gündə bir küllü köm-bə verib, darağnan yun daramağı ona iş-peşə elədi. (Nağıl). Gecə-gündüz işin-peşən yoxmudur? çəkilməzsən bir dəqiqə arxam-dan. Ə.Cavad.

İŞRAQİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. işraqiyye
şefeq, parıltı] Orta esrlerde müselman ölkelerinde yayıl-mış felsefi cereyan. Işraqilik fəlsəfəsi. Işraqiliyə görə kölgələr işıqlarla yanaşı daima mövcuddur.

İŞRƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kef, eyş-işret; içki içme. Əyyami-zimistan keçdi, sevdiyim; Dur, seyr eylə, işrət baharıdır bu!.. Q.Zakir. Biz bir neçə kamança, tar tapmışıq; Burda bir işrət məclisi qurmuşuq. A.Sehhet. Bu gecə oğlu Mürsəlin toy məsləhəti gecəsi olmaqdan artıq, onun üçün kef və işrət məclisi idi. A.Şaiq. □ İşrət etmək (eləmək)
eylen-mek, kef çekmek. Xeyr olsun, hər kəs yığ-nağındadır; Onlar ilən zövqü işrət eylərsən. M.V.Vidadi. Hanı o mah ilə mən işrət etdi-yim gecələr. S.Ə.Şirvani. Bir gecə Otello-nun bədxahları qızın atasını yuxudan oya-dıb, ona xəbər verirlər ki, sənin qızın ismət və həyanı unudub, qara ərəb ilə işrət etmək-dədir. F.Köçerli.

İŞRƏTLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Kef büsatı qurulmuş, kef üçün düzeldilmiş. [Letif şah:] Dost bağında, gəldim, lələ! Işrətli divanı gördüm. "Letif şah".

İŞSEVƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İşlemeyi, çalışmağı seven; işcil. Işsevən adam.

İŞSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Daimi işi, iş yeri ve maaşı olmayan. Işsiz fəhlələrin nümayişi.
[Meh-riban erinin] işsiz (z.) qaldığı günlərində aclığını, çılpaqlığını açıb söyləmədiyi kimi bir çox qış gecələrini yanacaqsız keçirmiş, şikayət etməmişdi. S.Hüseyn. // İs. menasın-da (adeten cem şeklinde). Işsizlər ordusu.
Bikar, avara, veyl, heç bir işle meşğul olmayan. Küçələr və körpünün qarşısı işsiz camaatla dolmuşdu. M.S.Ordubadi. // Zərf mənasında. Heç bir işle meşğul olmadan, avara-avara, veyl-veyl. Işsiz gəzmək. Işsiz küçələri dolaşmaq.
zərf Hereketsiz, istifadesiz, boş-bekar.
.Kitayda yapon malını baykot eləyib, kar-xanalarını işsiz qoyublar. C.Memmedqu-luzade.

İŞSİZ-GÜCSÜZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax işsiz
ci menada.

İŞSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bir yerde işsizlerin, daimi maaşı olmayan adamların mövcud olduğu hal. Kütləvi işsizlik halları. Işsizliyin xroniki hal alması.
İşsiz adamın hal ve veziyyeti. Bir yan-
dan işsizlik, parasızlıq,
. bir yandan da
sənət eşqi, təbin coşqunluğu və qanın oyan-
ması Baxışoğlu Həsəni rahat buraxmayıb,
ruhuna əziyyət verirdi. B.Talıblı.
Bikarlıq, görülecek işin olmaması;
meşğuliyyetsizlik. Işsizlikdən hər gün sahil
boyu ilə bir qədər yol gedər və ya da ormana girib gəzməklə, özümü əyləndirərdim. S.Hüseyn. Student qapının arasından:
Xırda hekayələr olsa, çox məmnun olaram,
dedi,
- yoxsa işsizlikdən darıxıram. çemenzeminli.

İŞSİZ-PEŞƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax işsiz-gücsüz. [Mu-rad] Bakıda olurkən işsiz-peşəsiz bulunma-yırdı. S.Hüseyn.

İŞTAH(A) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Yemek isteme, ye-meye meyil, yemek arzusu. Təmiz hava adamın iştahasını artırır.
Iştaha diş altın-dadır. (Mesel).
.Yazırsan ki, iştaham aza-lıb, belə ki, sübh vaxtı bozbaş yeyəndə, ax-şam azanı deyiləndə kabab yeyirəm.. C.Memmedquluzade. [Qurban:] Neyləyim, Allah plovu bir adama verir, iştahı bir ayrı-sına. Ə.Haqverdiyev.
məc. Arzu, istek, heves. Müftə pulları alıb cibinə dolduranda [onun] iştahası daha da artdı. "Kirpi". □ İştah(a) ilə iştahla
- 1) hevesle, lezzetle, acgözlükle. Iştahla yemək.
[Oruc] tütək çalırkən qoyunlar iş-tah ilə ot otlar, arabir qulaqlarını qırparaq o səsi dinlərdi. A.Şaiq. Nəcəf iştaha ilə ye-yir, xalasının ona etdiyi yaxşılıqlardan uzun-uzadı danışırdı. Q.İlkin; 2) məc. arzu-lu, hevesli, hesretkeş. Pulsuz, lakin iştahalı tamaşaçı sovuşmaq istəmir. Mir Celal.
0 İştahası açılmaq
yemek arzusu daha da artmaq, daha da iştahalanmaq, yemek istemek. [Berberzade:] Həmişə bu yoldaşla söhbət eyləyəndən sonra, mənim iştaham açılır. S.Rehimov. İştahası böyük olmaq
- çox böyük şeyler ummaq, imkanı, leyaqe-ti xaricinde olan şeylerin arzusunda olmaq. [Teymur:] Yox, aşna, iştahan çox böyükdür. Inanmıram, bu qədər verə. "M.N.letif.". İştahası çəkmək
üreyi istemek, meyli ol-maq. Islam gülə-gülə yavaş səslə [Telliye] deyirdi:
Ay qız, gic olma!.. çox vaxt adam yağlı plovdan çiyrənər, iştahası soğan-çörək yemək çəkər. S.Hüseyn. İştahası küs-mək (bağlanmaq pozulmaq tutulmaq)
- bu ve ya başqa bir sebeb üzünden yemek istememek, yemekden qalmaq, üreyi heç bir şey istememek. Qarabaş bildi ki, Əhmə-din fikri Pəri Soltanı narahat eləyib, iştahı bağlanıb. (Nağıl). [Qurban:] Di yaxşı, gəl götür, iştahım tutulub, yeyə bilmirəm. Ə.Haqverdiyev.

İŞTAH(A)AÇAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İştaha getiren, iştaha artıran, yemek hevesi oyadan. Iştahaaçan dərman. Iştahaaçan yeməklər.
Mübaşir Məmməd israr etdi:
Abcosuz o əti yemək haramdır.
.Gərək iştahaaçan, qızışdıran bir şey olsun ki, yeyə biləsən.. M.İbrahimov. [Sultan Semede:] Buralarda ol, gedək evə, sənin üçün sarımsaqlı, iştahaaçan şey bişirtdirim. İ.Hüseynov.

İŞTAH(A)GƏTİRƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

İŞTAH(A)GƏTİRİCİ bax iştah(a)açan.

İŞTAH(A)LANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İştah(a)landır-
maq"dan f.is.

İŞTAH(A)LANDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. İştaha getirmek, iştaha oyatmaq, yemek hevesini artırmaq. Xörəyin ətri adamı iştahlandırırdı.
Təzə çörəyin ətri həyətdə oturanları iştahlandı-rırdı. S.Şamilov.

İŞTAH(A)LANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İştah(a)lanmaq"dan
f.is.

İŞTAH(A)LANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Yemeye heves oyanmaq, iştahaya gelmek.