Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

İTKİSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
ölüm, telefat, zayiat ol-madan, itki vermeden. Bir dəstə rus soldatı yapon batalyonunun qarşısını almış və alayların itkisiz geri çəkilməsinə çalışmış-dılar. H.Seyidbeyli.
İtkiye yol vermeden (b a x itki
cü menada). Məhsulu vaxtında və itkisiz yığ-maq üçün lazımi tədbirlər görmüşlər.

İTQILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Bedxasiyyet, reftarsız, heç kesle yola getmeyen. İtqılıq adam.
- Veys acıdil və itqılıq olduğundan arvad-uşaqdan heç biri ağacın dibinə gəlməzdi. Ə.Əbülhesen.

İTQIRDI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

itqırdı salmaq dan.
araya dava salmaq, qarmaqarışıqlıq töretmek. Gərçi itqırdı salıb çoxların etdi ixrac; Leyk bundan belə olmaz qəmi-pünhanə ilac. S.Ə.Şirvani.

İT-QURD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

top. dan. Tanınmayan, bilin-meyen adamlar; yararsız, deyersiz adamlar menasında tehqiramiz söz. Dərənin iti-qurdu yığılıb bir yerə məsləhət edirlər. Ə.Haqverdiyev. [Şiraslan:] İtə-qurda dil açırsan, yalvarırsan, sonra da məlum olur ki... M.Süleymanov.

İTLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İtleşmek"denf.is.

İTLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dan. qarş. Didişmek, çey-neşmek, bir-birini qapmaq.

İTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İte mexsus xasiyyet ve hal. İt itliyini tərgitsə də, sümsünməyini tərgitməz. (Ata. sözü).

İTMAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. Tamamlama, sona yetirme, axıra çatdırma, bitirme. □ İtmama yetirmək itmam vermək (etmək)
tamam-lamaq, qurtarmaq, bitirmek. Tarix nəvisi hali-əyyam; Bu qissəyə böylə verdi itmam. Füzuli. [Teymur ağa:] Bir neçə fikrim var, gərəkdir əvvəl onları itmama yetirəm. M.F.Axundzade. İtmama yetmək (çatmaq)
- axıra çatmaq, bitmek, qurtarmaq. Sözləri yetməmişdi itmamə; Ki uzaqdan göründü bir boğanaq. A.Sehhet.

İTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İtmekden" f.is.

İTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Yoxa çıxmaq, qeyb olmaq. [Koroğlu:] Nigar, Düratın itməyi; Yandırır məni, yandırır. "Koroğlu". // Azmaq, azıb qalmaq, başqa yere düşmek. [Seriyye ve uşaqlar] bu qarışıqlığın, bu qaynar bataq-lığın içində itməkdən qorxaraq, bərk-bərk bir-birinin əlindən tutur(lar). M.İbrahimov. □ Gözdən itmək
görünmemek, görün-mez olmaq, çekilmek, yox olmaq. Bağır həmişə gülümsəyəndə gözünün qarası itər-di. çemenzeminli. Şirzad yavaş-yavaş ad-dımlayaraq yastı-yapalaq kənd evlərinin arasında itdi. M.İbrahimov. // Gizlenmek, örtülmek. Ay buludlar altında itdi. □ İtib-batmaq
1) yox olmaq, yoxa çıxmaq, mehv olmaq, itmek. O gedən uşaq itib batdı.
- Hər gün itib-batmadadır xanları; Molla-ları, şeyx və işanları.. Ə.Nezmi; 2) görün-mez olmaq, gözden itmek, yox olmaq. Yolun alt-üstündəki kövşənlərdə küləş göy otun içində itib-batmışdı. Ə.Veliyev. O, bəzən dalğaların arasında itib-batır, sanki bir müddət suyun altı ilə gedir. M.Rzaquluza-de. [Carçıyevin] gözləri qırışlar arasında daha da kiçilib, dərin çuxurlarda itib-batdı. İ.Hüseynov; 3) tamamile yox olmaq, puç olmaq, heç bilinmemek. [Rüstem:] Mənim ağlım belə kəsir ki, sənin savadın gərək itib-batmasın. S.Rehimov. İtib getmək
1)başqa şeyler içerisinde, arasında qeyb olmaq. Hər şey dəniz kimi bərq vuran bir sərab içində itib gedirdi. İ.Əfendiyev; 2) bir yere gedib qayıtmamaq, yoxa çıxmaq. İki saatdır hara itib getmisən? 3) yox olmaq, yoxa çıxmaq. Pirkətanqulu pirinin şöhrəti və nüfuzu xalqın içində yavaş-yavaş bil-mərrə itib getdi. E.Sultanov. İtib yox ol-maq
yoxa çıxmaq. [Dosteli:] Tamam neçə aydır ki, şəhərimizin adamları itib yox olur. ü.Hacıbeyov.
Əvvelki keyfiyyeti yox olmaq. Yuyu-landan sonra parçanın rəngi itib. Yaşa dol-duqca gözün nuru itir.
Amma gənclik keçəndən, qocalıq gələndən, bədəndə təra-vət itəndən
. sonra, elə bil [Mirze Cavadın] isti başına soyuq su töküb qəflətdən ayıltdı-lar. Mir Celal.
məc. Puç olmaq, heçe çıxmaq, heder getmek, boşa çıxmaq. Vaxtım itir. Yaxşılıq itməz. Əməyi itmək.
Bizim dünyamızda itməz zəhmətin; Həyatın qəlbidir şerin, sənə-tin! S.Vurğun.
məc. İçinde sözü ile:
..içində itmək
bir şeyin bolluğunu, çoxluğunu bildirir. Qızıl içində itmək. İpək içində itmək.
Mü-qim bəy vurnuxur, zər-ziba içində itən Zərintac xanımın mərhəmətini qazanmaq istəyirdi. S.Rehimov.

İTMİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. məh. Şiş, sivri. Ağacın ucu itmildir.

İTMİLÇƏYİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
zool. İri, sancan milçek.
məc. Adama yapışıb el çekmeyen biri-si haqqında. İtmilçəyi kimi yapışmaq.

İTMİLLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. məh. Demirin ve ya ağacın ucunu şiş etmek, sivrileşdirmek, iti-lemek, nazikleşdirmek. Nizəni itmilləmək. Oxu itmilləmək.

İTOTU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Quru ve zibilli yerlerde
biten bitki. İtotu
. quru və zibilli yerlərdə
bitir. Bütün hissələri gönü aşılamaq üçün yararlıdır. M.Qasımov.

İTOYNADAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Zarafatcıl, başqa-sına sataşmağı seven (adam). [Semed:] Bəs eşitməmisiniz ki, Yusifə itoynadan Yusif deyirlər? İ.Hüseynov.

İTSARIMSAĞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Yabanı sarımsaq, sarımsağa oxşayan yabanı bitki.

İTSOĞANI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Zeherli yabanı soğan, soğana oxşayan yabanı bitki.

İTTİFAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Ayrı-ayrı şexslerin, qrupların, cemiyyetlerin, siniflerin sıx bir-leşmesi, rabitesi. Fəhlələrlə kəndlilərin itti-faqı. Xalqların qardaşlıq ittifaqı. // ümu-miyyetle, birlik, söz birliyi, hemreylik. Hər işdə çü ittifaq xoşdur; Ağacdə pərü budaq xoşdur. Xetayi. İttifaq və ittihad çox gözəl işdi. "Mol. Nesr.". Susdu bülbüllərin nədən, orman?! Pozdumu ittifaqını o xəzan? A.Şaiq. □ İttifaq eyləmək köhn.
1) bir-leşmek, söz bir elemek. İttifaq eyləyib dili-ranə; Durdular kim müqabil aslanə. S.Ə.Şirvani; 2) ünsiyyet yaratmaq, yaxın-laşmaq. Sevdiyim məni dağ eylər; Qeyrilə ittifaq eylər. Q.Zakir.
Birlikde hereket etmek ve başqa meq-
sedler üçün dövletler, teşkilatlar arasında
dostluq sazişi; birleşme. Diplomatik ittifaq.
Hərbi ittifaq. Ticarət ittifaqı. □ İttifaq
bağlamaq
aralarında birlik yaratmaq, bir-
leşmek, söz birliyi etmek. İttifaqa girmək
- elbir olmaq, elaqeye girmek, birge iş gör-mek üçün birleşmek.
Bir ümumi ali hakimiyyeti olan bir neçe dövletin, erazinin, xalqın, tayfanın ve b.-nın dövlet birleşmesi. Qəbilələr ittifaqı. Avstraliya ittifaqı.
İctimai teşkilat, birlik. Həmkarlar itti-faqı. Yazıçılar ittifaqı. Rəssamlar ittifaqı.
- Məsmə bir ittifaq üzvünün istifadə edə biləcəyi bütün hüquq və imtiyazlardan isti-fadəyə çalışır. S.Hüseyn. [Qehremanı] bü-tün müəllim yoldaşları ittifaq sədri seçdilər. S.Rehimov.
İttifaq ilə ittifaqla şeklinde zərf
-bax ittifaqən
İttifaqla hərəkət etmək.
Qərar ittifaqla qəbul edildi.
Hər bir taifə bir
sayaq ilə; çatdı izzətə ittifaq ilə. M.Ə.Sabir.

İTTİFAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qeziyye, veqe, ehva-lat, hadise. [Əsger bey:] Amma, mən ölüm, inciməyin, yoldaş arasında belə ittifaqlar çox olar. Ə.Haqverdiyev. [Aslan:] Mən bu az ömrümdə nə qədər bədbəxt ittifaqlar gör-müşəm. İ.Musabeyov. □ İttifaq düşmək (olmaq)
bir hadise, qeza, iş baş vermek. [Nuxulular:] Hələ ki belə ittifaq düşübdür, biz bilməmişik, indi bunun çarəsi nədir? M.F.Axundzade. [Cahangir ağa:] Xoca Bəhmənlidə, görəsən, nə ittifaq olub? Ə.Haqverdiyev. [Fexreddin bey:] Bircə de görüm, Səadət səlamətdirmi, nə iş ittifaq düşüb? N.Vezirov. // Tesadüf, fürset, me-qam, imkan, vaxt. [Ağa Kerim xan:]
.Mə-nim ixtiyarım yoxdur, belə gözəl ittifaqda onu ərə verəm, ha? N.Vezirov. Qohumlar-da birinin oğlu və o birinin qızı doğulan ittifaqlarda da bu uşaqları beşikkəsmə ad edirlər. R.Əfendiyev. □ İttifaq düşmək
- tesadüf düşmek, fürset ele keçmek, im-kan olmaq. Birdən ittifaq düşdü ki, usta Ağabala
. Ağa Ələsgər ilə gəzməyə çıxdı. çemenzeminli. Süleyman bu sözü eşidən kimi təəccüb barmağını dişləyib dedi:
Bəli, dünyada belə işlərə çox ittifaq düşər. Ə.Haqverdiyev.

İTTİFAQARASI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ittifaqlararası.

İTTİFAQƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Birleşerek, birge, hemreylikle, yekdillikle.

İTTİFAQƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Tesadüfen, gözlenil-
meden, birden. [Hacı Mehdi:] İttifaqən külək övrətin çadrasını başından atdı. Ə.Haqver-diyev. [Reşid:] İttifaqən Qurbanqulunun bacısı azarlayır. T.Ş.Simurq. İttifaqən bu gün Cahanın nə atası və nə qardaşı ilə anası evdə var idi. İ.Musabeyov.

İTTİFAQLARARASI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İttifaqlar arasın-
da aparılan, ittifaqlar arasında olan. İttifaq-lararası saziş.

İTTİHAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Birleşme, bir-
lik, ittifaq. Sən o deyilmidin, dedin:
Var bizim ittihadımız? Mən də yadında var, dedim:
Yox buna etimadımız. M.Ə.Sabir. // Hemfikirlik, yekdillik, hemreylik, elbir-lik. □ İttihad etmək
birleşmek, birlik, ittifaq yaratmaq, hemrey olmaq, hemfikir olmaq. Doğru bir ittihad etməsək biz; Bir-liyə etiqad etməsək biz; Bizdə şərti-üxüvvət olurmu? M.Ə.Sabir.
İttihad ilə ittihadla şeklinde zərf
- birleşerek, birlikde, hemreylikle, yekdil¬likle, ittifaqla. İttihad ilə, ittifaq ilə; üzünü hər məkanda ağ eylə. S.Ə.Şirvani. Xülasə, İnmirə məhəlləsinin camaatı
. artıq dərəcə-də cidd-cəhd edər və öz arasında böyük itti-hadla iş görərdi. N.Nerimanov. Bir-biri-mizə piyalə, qədəhi; İttihad ilə uzatdıq bu gecə! Ə.Nezmi.

İT(Tİ)HAF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Hediyye etme, töhfe verme; hediyye, töhfe. ürəyin ürəyə öz ithafını; Ayrı bir mətləbə yozmaq olarmı? B.Vahabzade. □ İt(ti)haf etmək
bağışla-maq, hediyye etmek, vermek, hesr etmek. Şair bu poemanı böyük üzeyir bəyin işıqlı xatirəsinə ithaf edib.
Aşıq, Bəsti Bağıro-vaya və onun yoldaşlarına ithaf etdiyi şeri oxumağa başladı. Ə.Sadıq.