Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ATƏŞLƏNDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Odlandırmaq, alov-landırmaq, alışdırmaq.

ATƏŞLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Heraretli, odlu, qızğın, alovlu. // məc. çox tesirli.
məc. Coşqun, ehtiraslı, deliqanlı. [Şey-da:] [Gave] atəşli bir qəlblə inqilab başladı, öylə xunxar məğrur bir hökmdarın [Zöhha-kın] taxtını başına çevirdi. H.Cavid. Bu bəlkə onun [Nizaminin] atəşli fikirləri idi ki, göz-lərində odlu qanad çalırdı. Ə.Memmedxanlı.

ATƏŞLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Od yanan yer, od qoyulmağa mexsus yer; odluq, külxan.

ATƏŞLİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Odluluq, alovluluq, he-raretlilik.
məc. Coşqunluq, qızğınlıq, deliqanlılıq, ehtiraslılıq.

ATƏŞNAK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.]
Odlu, ateşin, he-raretli, qızğın.
məc. çox tesirli.

ATƏŞPARƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Od parçası, qığıl-cım, şerare.

ATƏŞPƏRƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Ibtidai cemiy-yetde: oda ibadet eden, odu ilahi qüvve sayıb ona sitayiş eden adam. Atəşpərəstlərin öz kitablarından alınan tarixi xəbərlər oxucular üçün həm yeni və həm də maraqlı ola bilər. M.F.Axundzade.

ATƏŞPƏRƏSTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Oda sitayiş etme, ateşperestlerin dini. Hələ tarixi miladidən çox-çox əvvəl, atəşpərəstlik meydana çıx-dığı zaman bizim qədim babalarımız bir sıra atəşgahlar qurub, oda sitayiş edərlərmiş. M.Hüseyn.

ATƏŞRƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] Od rengli, od renginde olan; qırmızı. Atəşrəng şərab.

ATƏŞZAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Odluq, od olan yer.

ATƏŞZƏBAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] Odlu danışan, ağzından od tökülen, son derece tesirli söz ve ya nitq söylemek qabiliyyeti olan; sözü-keserli, yaxşı natiq.

ATƏVƏLİYİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. çoxillik bir bitki. Atəvəliyi çoxillik bitki olub yerüstü gövdəsi-nin uzunluğu 1,5 m-ə çatır. Kökyanı yerüstü gövdəsinin aşağı hissələrindəki yarpaqları çox böyük olur. R.Əliyev

ATIB-TUTMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Bir şeyi elleri ile yuxarıya atmaq ve yere düşerken tutmaq. Paltarlarımızı tamam çıxarıb adama bir fitə tutardıq və sonra on-on beş girvənkə gələn ağac milləri atıb-tutardıq, oynadardıq. Günümüz elə zorxanada keçərdi. çemenze-minli. // Sevgi ve hörmet elameti olaraq, bir adamı elleri üstünde yuxarı atmaq ve tutmaq. Vahid Nəzirəni qolları arasına alıb oynadır, top kimi atıb-tuturdu. Mir Celal. //məc. Əzizlemek. [Dilber:] Alik deyir:
Siz mənim olsaydınız, gecə-gündüz sizi atıb-tutar, bir kukla kimi oynadardım. C.Cabbarlı.
məc. dan. Ətraflı düşünmek, ölçüb-biç-mek. Məsələni qabaqca atıb-tutmaq lazım idi.

ATICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Yaxşı tüfeng atan, yaxşı nişan vuran; mahir nişançı. // tar. Nişançı. Fəhlələrdən təşkil edilmiş atıcı dəstələri birinci gün lazımi kömək göstərə bilmədi-lər.. A.Şaiq. //Is. menasında. Cavanşir elinə mənsub sallağı bığlı, qolsuz kürklü atıcılar var idi. çemenzeminli. [Qoca:] Belə tuşqul atıcı mən görməmişəm, qarovullamağı da çox uzaq çəkmədi, amma yenə düz vurdu. A.Divanbeyoğlu.
is. Yun ve pambıq kimi şeyleri xüsusi aletlerle didib yumşaldan usta, fehle; hellac.

ATICILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yaxşı tüfeng atmaq, nişan vurmaq qabiliyyeti; mahir nişançılıq. Müasir atıcılıq idmanı.
Getdikcə Camalın ovçuluq və atıcılıq şöhrəti hər yana yayılırdı. S.Rehimov.
Yun atmaq, pambıq atmaq seneti; hel-laclıq.

ATIL-BATIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Cenub rayonlarında yayılmış quraqlıqseven çoxillik bitki.

ATILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Atılmaq"dan f.is.

ATILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Atmaq"dan məch.
t-siz. Bir şeyin üstünden hoppanmaq, hoppanıb tullanmaq. Xəndəkdən atılıb keç-mək. // Hündür yerden aşağıya tullanmaq, tullanıb düşmek. Barıdan atılmaq. Barıdan atılmaq. Dənizə atılmaq. Pəncərədən atılmaq.
t-siz. Celd yönelmek, yerimek, yüyür-mek, cummaq; üz tutmaq; özünü atmaq. Hamı səs gələn tərəfə atıldı.
Atıl cəbhələrə aslanlar kimi... S.Vurğun. Ağabəyim şən addımlarla atılaraq otaqdan çıxdı. çemen-zeminli. Məhbusi tez həyətdən küçəyə lampa işığına atıldı.. M.Ibrahimov. // t-siz. Sıçramaq, hücum etmek.
0 Atılıb-düşmək
1) qalxıb düşmek, terpenmek, enib-qalxmaq; 2) çalışıb-çapa-lamaq, elleşmek, vurnuxmaq; çox oynamaq, hereket etmek. [Şahnise xanım:]
Ay qara qız,
dedi,
deyəsən yorğunsan, bənizin qaçıb. Axşam sənə dedim ki, az oyna, az atıl-düş. çemenzeminli; 3) etiraz etmek, narazılıq göstermek, müqavimet göstermek. çox atılıb-düşmək. Nə atılıb-düşürsən?
- [Gövhertac:] Bir iki gün atılıb-düşüb ye-rində əyləşəcək. Ə.Haqverdiyev; 4) (bezen "sevincinden", "şadlığından" sözleri ile) çox sevinmek, şadlanmaq, özünden çıxmaq. [Kerim baba] nişanladığını vurduqda, bütün arzularına qovuşmuş bəxtiyar bir uşaq kimi sevincindən atılıb-düşərdi. A.Şaiq.

ATIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Atmaq işi.
Yalnız bir, iki ve s. sözü ile: bir atım
- bir defe atmağa, işledilmeye, bir defeliye kifayet edecek miqdar. Bir atım çay. Bir atım barıt.

ATIM-ATIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Dağılmış, tökülmüş, sepelenmiş halda. [Leyla] pambıq kimi atım-atım edilmiş evdə, əli qoynunda otu-rub Qulamı gözlədi. Mir Celal.

ATIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tüfeng, tapança ve s. atmaq işi ve üsulu. Atış meydanı.

ATIŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Iki terefin, ya iki adamın qarşı-qarşıya durub bir-birine gülle atması, ateş açması. Tətillər, atışmalar, üsyanlar, axırda isə işçilər hakimliyi, zəhmət ağalığı Məhərrəmin gözləri önündə canlandı. H.Nezerli. // Vuruşma (odlu silahla). Bir atışma başlandı, Əsəd bəyə güllə dəydi, yaralandı, vəssəlam! C.Cabbarlı. Məscid qarşısında böyük bir atışma davam edirdi. S.Hüseyn. [Selma:] Göydə mütləq qanlı atı-şma var; Yoxsa yenə çarpışırmı qaçaqlar? H.Cavid. çox çəkmir ki, kənddə böyük atışma qopur. Ə.Veliyev.
məc. Sözleşme, bir-birine ağır sözler deme; söyüşme, dava-dalaş.

ATIŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş.
Qarşı-qarşıya durub, bir-birine gülle atmaq. [Mahmud:] Bəy də beş-on nökərləri ilə bir daldaya girib camaatla atışır. Ə.Haqverdiyev. Adamlar həmişə qorxurdular ki, bu saat [qoçular] atışacaq və arada yoldan keçən təqsirsiz adamlara güllə dəyəcək. H.Sarabski. // Vuruşmaq (odlu silahla). Midhət
. nəinki yaxşı və məharətlə uçmağı, bəlkə düşmən təyyarələri ilə sərrast atışmağı da bacarır. Ə.Veliyev.
Atışda, nişançılıqda yarışmaq.
məc. dan. Bir-birine ağır sözler demek,
söyüşmek, dalaşmaq. Onlar bir-biri ilə bərk
atışdılar. Qonşulardı
atışırlar.

ATİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. şair.
Gelecek. Onda guya gülümsəyir ati. C.Cabbarlı.
Yer. halında: atidə
aşağıda, altda. Nuxa şairlərindən məşhur İsmayıl bəy "Nakam" təxəllüs Füzulinin atidə zikr olu-nan müsəddəsinə yazdığı bir nəzirə xeyli [gözel ve beyenilen] kəlamlardan biridir. F.Köçerli. Cani-ədəbü elmə məkatib ki, bədəndir; Atidəki söz qönçeyi-gülzari-dəhəndir. M.Hadi.

ATİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Tenbel, etaletli, fealiy-yetsiz. Atil adam.
Xatirindən sil o mövhu-matı; Ki, edibdir səni tənbəl, atil. A.Sehhet.