Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ATMACALAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Atmaca söylemek, söz atmaq. Monarxistlərdən daha mürtəce bir professor olmaq necə?
deyə Səlim dözə bilməyib atmacaladı. M.Hüseyn.

ATMACALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Atmaca mahiyyetinde olan. Atmacalı söz. Atmacalı-atmacalı (z.) danışmaq.

ATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bir şeyi elinden buraxaraq yaxına, ya uzağa tullamaq, fırlatmaq. Yol daşını yol quşuna; Atma, qardaş, kərəm eylə. Xetayi. [Usta]
.əlindəki gül dəstəsiniyemək masasının üstünə atdı. M.Hüseyn. Nisa kömür qabını yerə atıb gəldi. Mir Celal.
Bir şeyi hündür yerden aşağı tullamaq, salmaq. Lövbəri dənizə atmaq. Damın qarını atmaq.
Kim isə zəncirləri lom ilə yerə atır. M.İbrahimov.
Salmaq. Həbsə atmaq.
Kərim xanı yenə
. bir qəbir təsiri bağışlayan kameraya atdılar. M.İbrahimov. □ özünü atmaq
atılmaq, telesik girmek, keçmek, daxil olmaq. İvaşenkonun geri oturtduğu düşmən dəstəsindən balaca bir qrup özünü keçidə atdı. M.İbrahimov. Uşaq özünü atasının qucağına atdı. Mir Celal. Mən güclə özümü oyankı otağa atdım. S.Rehman.
Terk etmek, buraxmaq, üz döndermek. Ev-eşiyini atmaq. Arvad-uşağını atmaq. İşi atmaq.
Atdın vətəni neçin, qəribim? Arxan-dan əcəl məgər yetişdi? A.Sehhet. // məc. Əl çekmek, tullamaq, terk etmek. Papirosu atmaq. İçkini atmaq.
Səndən üzməmişəm bircə gün də əl; Demə: "Hüseyn məni atmış", amandır! M.Rahim.
Redd etmek, emel etmemek. Qarda-şımın sözünü ata bilmədim. M.S.Ordubadi.

Doldurulmuş tüfengden, tapançadan, topdan ve s. silahdan ateş açmaq. Tüfəng atmaq. Top atmaq. Pulemyot atmaq.
məc. dan. Vurmaq, öldürmek, yara-lamaq (tüfeng, ya tapança ile). Quş atmaq.
Nəbi hirslənib dedi:
..bu saat burdan rədd olmasan, səni atacağam. "Qaçaq Nebi". Ansızın çıxan bu ceyranı heç kəs ata bilmədi. çemenzeminli.
örtmek, salmaq, sermek. üstünə yor-ğan atmaq.
Sepmek. Toxum atmaq.
Sökülmek. [Hetem] əsəbilikdən yum-ruqları ilə ciblərini elə aşağı basdı ki, az qaldı paltarın tikişi atsın. Mir Celal.
Döyünmek, vurmaq, terpenmek. ürəyi atmaq. Nəbzi atmaq.
çıxarmaq, buraxmaq, pozmaq. Məqa-lənin birinci abzasını atmaq.
məc. Uzatmaq. Bəzən adama elə gəlir ki, əlini dağların təpəsinə atsan, ulduzları tuta biləcəksən. S.Rüstem.
məc. dan. İçmek.
Bir sıra isimlerin yanına getirilerek
mürekkeb feil ve müxtelif ifadeler düzel-
dilir; mes.: can atmaq (b a x can), kif atmaq
(b a x kif), el atmaq (b a x əl), addım atmaq
(b a x addım), püşk atmaq (b a x püşk).

ATMİLÇƏYİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Atların qanını sormaqla qidalanan milçek növü.

ATMİNƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yaxşı at süren adam, minici.

ATMOSFER : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.]
Yer küresini ve bezi başqa planetleri, habele Güneş ve ulduzları bürüyen qazaoxşar tebeqe. Günəşin şəffaf hissəsinə onun atmosferi, atmosferdən alt qata isə fotosfer deyilir.
[Şahsuvarov:] Mənə hər dəqiqə atmosferi öyrənmək lazım-dır.. İ.Əfendiyev.
Hava.
fiz. tex. Qazaoxşar maddelerin tezyiqini
ölçmek üçün ölçü vahidi.

ÄTOM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.]
Kimyevi elementin nüve-den ve elektrondan ibaret en kiçik hissesi. Atom enerjisi. Atom nüvəsinin radiusu təcrübədə ölçülə bilər. Atom kvant mexani-kası qanunlarına tabe olan mikroskopik sistemdir. Atom bombası. Atom çəkisi.
məc. Nehayetsiz derecede kiçik hisse, zerre ve ya kemiyyet. [Qehreman:] Doktor! Mən ruhun ən incə nöqtələrini deyil, bəlkə atomlarını belə hesaba alıram. Ə.Veliyev.

ATOMÇU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif.
Atom sahesinde ça-lışan alim, mütexessis. Atomçu alimlər atom silahının qadağan edilməsini tələb edirlər.
Atom enerjisi ve bombasından teca-vüzkarlıq meqsedi ile istifade edilmesini teleb eden qatı imperialist.

ATOMISTIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Atomistikaya, atomizme aid olan. Atomistik nəzəriyyə.

ATOMISTIKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] bax atomizm. Ato-mistikanın esas inkişaf merheleleri.

ATOMIZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] fəls. Materiyanın daim hereketde olan ebedi, bölünmez ve xırda zerrelerden
atomlardan ibaret olduğunu iddia eden materialist nezeriyye (bu nəzə-riyyə ilk dəfə eramızdan qabaq VI əsrdə qədim hind filosofları və eramızdan qabaq V əsrdə yunan filosofları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir). Levkipp, Demokrit, Epikur və Lukresinin fəlsəfəsində atomizm ardıcıl təlim kimi formalaşmışdır.

ATRIBÜT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Felsefede: hadisenin ayrılmaz, daimi, zeruri elameti, xassesi. Hərəkət materiyanın ayrılmaz atributudur. Bəziləri hətta təfəkkürü materiyanın atri-butu adlandırmışlar.
Qrammatikada: teyin (cümle üzvü). ATRIBUTIV sif. qram. Atributa (
ci me-nada) aid, atribut mahiyyetinde olan; teyini, teyin kimi işlenilen.

ATRIBUTIVLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Atributiv"den mücər.

ATROPIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Tebabetde ağrıkesen derman ve s. kimi işlenilen alkaloidlerden biri. Atropinin sulfat duzu məhlulu.

ATSIFƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Sifeti çox yeke ve uzun. Jandarmların yanında dayanmış qoca atsifət bir arvad
. bu qadınları axtarmağa başladı. S.Rehman.

ATŞABALIDI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Xarici görünüşce şabalıd ağacına oxşayan bezek bitkisi (ağac). Atşabalıdının vətəni Cənubi Avropadır. Ağacları kürəyəbənzər çətir əmələ gətirir, boyu 15 m-dən hündür olur. Uzun saplaqlı yarpaqları qarşı-qarşıya düzülür və xarici görünüşcə çox gözəldir. Axundzade.

ATTAŞE : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] dipl. Bir ölkenin başqa ölke-deki diplomatik nümayendeliyinde müey-yen sahe üzre mütexessis konsultant kimi çalışan diplomatik işçi. Hərbi attaşe. Mət-buat attaşesi. Ticarət attaşesi.

ATTESTÄSIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] İşçinin bilik ve ba-carığını yoxlayan komissiyadan keçmesi. İş-çilərin attestasiyadan keçməsi tələb olunur.

ATTESTÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Orta mektebi bitir-mek ve ya xidmet haqqında şehadetname. Mənim 20 yaşında olan oğlum Rəşid bəy Axundov 2 il bundan qabaq Tiflis klassik gimnaziyasının tam kursunu bitirərək, elm-ləri öyrənməsinə dair lazımi attestat almış-dır. M.F.Axundzade.
Ezamiyye ve ya başqa yere keçirildiyi zaman maaş almaq üçün herbi xidmetçiye verilen şehadetname. // Herbi xidmetçinin aylıq maaşının bir hissesini almaq üçün onun aile üzvüne verilen vesiqe, şehadetname.

ATTRAKSIÖN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] Sirkde, ya estradada tamaşa proqramının tamaşaçıların nezerini en çox celb eden hissesi. // Medeniyyet ve istirahet parkında eylence.

ATÜSTÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf dan. Başdansovma, telesik görülen, nece geldi, qeyri-ciddi, keyfiyyetsiz. Atüstü iş. İşi atüstü görmək. // çox telesik, öteri. Atüstü olsa da, qısa bir söhbət; Dönür unudulmaz bir xatirəyə. S.Vurğun.

AUDITÖRIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Mühazire, meruze dinlemek, iclas, meşğele ve s. keçirmek üçün zal, otaq ve s. Tələbələr auditoriyaya doluşdular.
Mühazire, meruze, nitq ve saire din-leyenler. Ozünə auditoriya tapmış pəltək natiqlər kimi fürsətdən geniş istifadəyə çalışır. Mir Celal.

AUKSİÖN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Müzayide ile satış; bir mülkün, malın ve ya başqa bir şeyin açıq satışa qoyulması (bele satışda mal, mülk ve ya şey, ona en yuxarı qiymet veren adama çatır); herrac. Auksionun keçirilməsi vaxtı və yeri əvvəlcədən bildirilir.
[Aydın:] Auksionla canlı bir qız satılır, əli, ayağı, hətta ürəyi də var. C.Cabbarlı.

AUL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dağıstanda, Merkezi Asiyada meskun menteqe, kend.

AVADANLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ev şeyleri, müxellefat, dir-dirrik. Evinə avadanlıq almaq.
Bir iş üçün lazım olan techizat ve leva-zimat; maşınlar, aletler, cihazlar, mexanizm-ler, qurğular ve s. Bəziləri hətta işdən kənar vaxtda elektrik stansiyası üçün müəyyən avadanlıq da qayırıblar. M.Hüseyn. Maşın-qayırma sənayesi daha çox dərinliyi təmin edəcək mükəmməl qazıma avadanlığının istehsalını mənimsəməyə başlayır. Quliyev.