Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
AYRIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

AYRIQOTU is. bot. çoxillik taxıl-lar fesilesine mensub ot.

AYRILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Başqalıq, müxteliflik, bir-birine benzemezlik; ferq, uyğunsuzluq. Fikir ayrılığı. Usul ayrılığı. Bunların ara-sında heç bir ayrılıq yoxdur.
Yaxın adamlarından, sevgilisinden, dostundan uzaqda keçen heyat; hicran, feraq, firqet. Ayrılığa dözməmək.
Əğyar aramıza saldı ayrılıq; Getdi canan yüz naz ilə, gəlmədi. Aşıq Dilqem. Zimistan oldu, gənə gəldi bahar; Ayrılıq eylədi məni intizar. Aşıq Peri. Mən ki doymamışdım heç vüsalından; Mənə zülm elədi yaman ayrılıq. N.Refibeyli. // Ayrılma. [Cemil bey:] Ayrı-lıq zamanı yaxınlaşınca birdən-birə gözlə-rim yaşardı. H.Cavid.

AYRILIQDA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Ayrı olaraq, ayrıca. Məktəblərdə oğlanlarla qızların ayrılıqda təhsil almaları göstərdi ki, bu təhsil sistemi özünü doğrultmur. "Az. qad."
Teklikde, xüsusilikde; xelveti. Bu sirri sənə ayrılıqda deyərəm.

AYRILIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ayrılmaq işi, ayrılma. [Nina] son dəfə əlimi sıxdıqda, sanki barmaqları və damarları da bu ayrılışa etiraz edirdi.
M.S.Ordubadi.

AYRILIŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ayrılışmaq"dan f.is.

AYRILIŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Bir-birinden ayrılmaq, elaqeni qırmaq. Ortaqlar ayrılışdılar.
Dədəm məni gətirdi evə, üç il qalıb "kəbinim halal, canım azad" deyib seyiddən ayrılış-dıq. çemenzeminli.

AYRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ayrılmaq"dan f.is.

AYRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Ayrı düşmek, aralı düş-mek, uzaq düşmek, uzaqlaşmaq. Gülnaz bir neçə addım anasından ayrılıb, özünü qabaq-da gedən üç nəfərə çatdırdı. M.Ibrahimov. Ayna ilə Ayaz küçədə bir-birindən ayrıl-dılar. Ə.Memmedxanlı. // Xudahafizleşmek, vidalaşmaq. Turxan bəydən ayrıldığımız gecə gözəl bir mahtab var idi. H.Cavid. // Daha görüşmemek, elaqeni kesmek. Səndən ayrı-landan, ey gülbədənim; Həqq bilir, qalmışam sel arasında. Q.Zakir. Fəda olum sənə mən, səndən ayrıla bilməm. X.Natevan. [Sitare:] Mən səndən ayrılmaq istəmirəm, ayrıla bil-mirəm, ancaq ayrılıram. C.Cabbarlı.
Xeyalından çıxarmaq, fikrinden çıxar-maq, fikren uzaqlaşmaq, terk etmek. [Ağca xanım] qorxunc təsəvvürlərdən ayrılmaq üçün özünə güc verib gözlərini açdı. Mir Celal. Laçın meşəyə girəndə öz xatirələ-rindən ayrıldı. M.Hüseyn.
Qopmaq, aralanmaq. çaydanın qulpu ayrıldı. Ağacın budağı gövdəsindən ayrıldı.
çekilmek, yerini terk etmek. Dəstədən ayrılmaq. Atlı darvazadan ayrılıb yola düşdü. // Kenara çekilmek, bir yerden uzaq-laşmaq. Kərim babanın
. bir iti vardı. Gecə-gündüz bizim qapımızdan ayrılmazdı. A.Şaiq.
Bölünmek. Oyunçular iki yerə ayrıl-dılar. çay iki qola ayrılmışdır.
Bir yerde iken aralanıb müsteqil ya-şamağa başlamaq. Qızlar ərə getdilər, oğ-lanlar isə ataları öləndən sonra ayrıldılar. Şəriklər ayrıldılar.
Oküz öldü, ortaq ayrıldı. (Ata. sözü).
Aralarındakı er-arvadlıq elaqesini leğv etmek, bir-birini terk etmek. Ərindən ayrıl-maq. Arvadından ayrılmaq.
Her hansı bir xüsusiyyetine, keyfiy-yetine ve s.-ye göre başqalarından ferqlen¬mek, seçilmek. Qardaşlar bir-birindən çox ayrılırlar. O, yoldaşlarından heç ayrılmır.
Sözün heç ayrılmaz mənim sözümdən; Od-lara yanmışam özüm-özümdən. M.P.Vaqif.
Texsis edilmek, ayrılıb saxlanmaq. Inşaat üçün külli miqdarda pul ayrılmışdır. Bu kitablar kimin üçün ayrılmışdır?
◊ Ayrıla qalmaq
aralanmaq, açıq qalmaq. Abbas
. gördü ki, gözləri yumu-ludur. Amma dodaqları ayrıla qalmışdı. S.S.Axundov.

AYRILMAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Heç vaxt bir-birinden ayrılmayan, çox yaxın, hemişe bir yerde olan. Ayrılmaz dostlar. Ayrılmaz bacılar. Ayrılmaz yoldaşlar.
Dünəndən ayrılmaz, bu günə bağlı; Sabaha can atan təşnə bir insan! Şehriyar. Bəlkə də bir simli iki sazıq biz; Sən qansan, mən ürək, ayrılmazıq biz. M.Araz.
Heç bir vaxt bir-birinden ayrıla bilme-yen, bir-birinden ayırmaq mümkün olma-yan. Qarabağ əzəldən Azərbaycanın ayrıl-maz parçası olmuşdur.
Sevgi gözəllikdə ayrılmaz ərşdir; Biri Aydır onun, biri Günəşdir. M.Müşfiq.

AYRILMAZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ayrıla bilmeyen şeyin xassesi; bütövlük, bölünmezlik.

ÄYRIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Azerbaycanın Gedebey, Daş-kesen, Tovuz, Qazax ve b. rayonlarının dağ-lıq yerlerinde yaşayan, ümumiyyetle, tarixi Azerbaycanın Göyce, çemberek, Dilican ve Icevan kimi erazilerinde yaşamış azer-baycanlıların adı ve onlara mensub adam. Ayrım bəzəmələri. Ayrımların dilindən yazıya alınmış rəvayətlər.

AYRIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ayrıc. Atı qabağa sürüb gördüm ki, küçə ayrımında, divarın kölgə-sində dörd müsəlman oturub. C.Memmed-quluzade.

AYRI-SEÇKİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Terefgirlik, üzgörelik; edaletsizlik, bir terefin üstün tutulması, obyektiv münasibet gösterilmemesi. Ayrı-seçki salmaq.
[Mahmud ve Xolmoqorsev] hələ arxada ikən, qışladan şəhərə bərabər gedir, ayrı-seçki bilmədən restoranda yeyib-içir,
. yenə də qışlaya bərabər qayıdırdılar. Ə.Əbülhesen.

AYRI-SEÇKİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x ayrı-seçki. [Əşref]
.atasının iki qardaşın arasında ayrı-seç¬kilik saldığını xatırlayanda tutuldu. I.Şıxlı. Xəlil ağlı kəsəndən bəri əmisigillə özləri ara-sında ayrı-seçkilikgörməmişdi. I.Melikzade.

AYSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Qaranlıq, ay işığı olmayan. Aysız gecədir. Dağlar donmuş nəhəng qara dalğalar kimi dörd tərəfdən Xınalığın üfüq-lərini hasarlayıblar. R.Rza. [Adile:]
Nə aylı, nə aysız gecələrdə mənim anam məni gəzməyə buraxmır. Ə.Memmedxanlı.

AYSOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əsas kütlesi Iranda ve Türki-yede yaşayan ve süryani dili lehcelerinden birinde danışan kiçik bir xalqın adı ve bu xalqa mensub adam. Aysorlar özlərini qədim assuriyalıların nəsilləri hesab edirlər.

AY-ULDUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Ay-ulduz şeklinde qızıldan qadın bezeyi; boyunbağı. Ay-ulduz şəbəkə üsulu ilə düzəldilir.

AY-ULDUZLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
üzerinde ay-ulduz şekli tesvir olunmuş. Ay-ulduzlu bayraq.
Döşünde, boynunda ay-ulduz şeklinde bezeyi olan; ay-ulduz taxılmış. Ay-ulduzlu sinəbənd.

AYÜZLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. şair. Gözel, göyçek.

AZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Sayca çox olmayan, cüzi (çox ziddi). Az pul. Az miqdar. Az bilik. Iclasa az adam gəlmişdi. // çox sürmeyen, süreksiz, çox davam etmeyen, tez qurtaran. Az ömür. Az vaxt. Az (z.) yaşamaq. Az (z.) sürmək.
Az yeyənin azarı da az olar. (Ata. sözü). // Kifayetsiz, ehtiyacı ödemeyen (adeten xeber şekilçisi ile). Bu məbləğ azdır. Yaşına görə təcrübəsi azdır. Onun biliyi çox azdır. // "Bir" sözü ile
azacıq, az miqdarda. Bir az su ver. Bir az gözlə. Bir az dincəl.
Seyrek, nadir, arabir, gec-gec. Bakıda yağış az olur. Burada yaşıllıq çox azdır. Belə təsadüflər az düşər. Dostlar az görüşürlər.
Is. mənasında. Azlıq, eqeliyyet. Az çoxa tabe olmalıdır.
Is. mənasında. Az şey, az miqdar. Aza qane olmaq.
Azdan az deyiblər, çoxdan çox. (Ata. sözü).
◊ Az qala, az qaldı, az qalmışdı
demek olar ki, hemen-hemen.
Vallah, qəribə ax-maqdırlar bu ingilis tayfaları ki, belə xətərli millət ilə az qalmışdı cəng başlayalar. M.F.Axundzade. Məni az qaldı səyyadi-əcəl seyd eləsin, ey dil! Hanı ol ahuyi-rənayə
səyyad olduğum günlər? S.Ə.Şirvani. Bən-dalı qəlbində doğan təlatümdən az qaldı özünü itirə. Mir Celal. Usta Ağabalanın səsinə hamamçı dik atılıb az qaldı ocağın üstə qaynayan pitini töksün. çemenzeminli. Bir azdan
bir qeder sonra, azacıq sonra. Bir azdan gələrsən. Bir azdan hazır olar.
Qapı ağzında dayanmış Hacib dönüb getdi və bir azdan əlinə qılınc verilmiş ikinci cəllad içəri gəldi. Ə.Memmedxanlı. Nə az, nə çox
mehz o qeder, düz, tam. Nə az, nə çox, düz bir ay yaylaqda qaldım.
az-az zərf
Yavaş-yavaş, tedricle. Xəstə az-az sağalmağa başlamışdır. Uşaq az-az yeriyir. Yağış az-az yağır. Işlər az-az irəliləyir. // Azca-azca. [Cavadın] dişgöy-nədən sulardan az-az, tez-tez içdiyi dəqiqə-lər gözləri qabağında canlandı. Ə.Veliyev.
Nadir, gec-gec. [Eldar] kəndə az-az gəlməyə başlayır. S.Hüseyn. Bəy tayfasın-dan belə adam az-az çıxır. S.Rehimov.

AZACIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərfçox az, çox az miq-darda, cüzi. Mənə azacıq su verin. Azacıq vaxt qalmışdır. Azacıq yemək.
Azacıq aşım, ağrımaz başım. (Mesel). Azacıq məvacibə qənaət edən muzdur öz boğazından qəpik-qəpik kəsib, on ilin ərzində altı yüz manat pul cəm etmişdi. S.M.Qenizade. Həcər qulaq verdi, bu an buludlar azacıq hərəkətə gəldi. S.Rehimov.
◊ Azacıq aşın duzu deyil
b a x aş

AZAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.]
Azadlıqdan istifade
eden, başqasından asılı olmayan, serbest. Azad xalq. Azad əmək. Azad həyat. Azad seçki hüququ.
Maneesiz, engelsiz, serbest, heç bir şeyle mehdud edilmeyen. Azad ticarət. Azad satış. // zərf Rahat, eziyyetsiz. Azad nəfəs almaq.
Boş (vaxt haqqında). Ulduz azad vaxt-larını daima öz kiçik otağında, həvəskarı olduğu rəssamlığa sərf edərdi. Ə.Mem-medxanlı.
nida. Herbi komanda. Mirbalayev
"azad!" komandası verdi. M.Hüseyn.
◊ Azad edilmək
1) xilas edilmek, qur-tarılmaq, buraxılmaq. Həbsdən azad edil-mək; 2) çıxarılmaq, xaric edilmek. Işdən azad edilmək. Vəzifəsindən azad edilmək; 3) terxis edilmek, buraxılmaq. [Kusov] üç il bundan əvvəl Qafarın ordudan azad edilər-kən birbaş Mingəçevirə gəldiyi günü xatır-ladı. Ə.Sadıq. Azad etmək
1) xilas etmek, qurtarmaq. Nəbi Həcəri azad etdikdən sonra bir müddət Iranda qalır. "Qaçaq Nebi";
2) azadlıq vermek, istiqlaliyyet vermek, azadlığını, istiqlaliyyetini özüne qaytarmaq;
3) buraxmaq, mürexxes etmek, getmesine icaze vermek. Batalyon komissarı bugünkü söhbəti bununla qurtarıb:
"Sağ ol, Nəcəfov!"
deyib, döyüşçünün əlini möh-kəm sıxmaqla onu azad etdi. Ə.Veliyev;
4) terxis etmek, buraxmaq. Əsgərlikdən azad etmək; 5) çıxarmaq, xaric etmek. Işdən azad etmək; 6) bir işi; vezifeni, mükellefiyyeti ve s.-ni yerine yetirmek mecburiyyetinden xilas etmek. Bədənim zəif olduğundan, məni yay imtahanlarından azad etmişdilər. I.Əfendiyev. Azad olmaq
1) azadlıq elde etmek, müsteqil olmaq, serbest olmaq. Əsarətdən azad olmaq.
Arif çalışır ki, millət azad olun; Zahid çağırır ki, məscid abad olsun. M.Ə.Sabir; 2) boşalmaq. Yerlər azad oldu; 3) arzu etmediyi bir vezifeden, işden ve s.-den canını qurtarmaq. Müdirlik-dən azad olmaq; 4) xilas olmaq, qurtulmaq. Səhərlər düşmən işğalından azad oldu;
5) məc. doğmaq. Bir ildə
. Zeynəb üçüncü uşaqdan azad oldu. M.Ibrahimov; 6) işi, meşğeleni qurtarmaq. A qardaşlar, axı bir deyin görüm, mənim nə vecimə ki, səhərlər saat altıda kontora gəlib, axşam saat onda azad olursunuz? C.Memmedquluzade.

AZAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] bot. Cenubda biten berk oduncaqlı ağac növü. Azərbaycanda qara-ğac, dağdağan və azad ağacı cinslərindən olan yabanı şəkildə yayılmış və becərilən nö-vün nümunələrinə təsadüf olunur. H.Qedirov. Zorxana oyunu adətlərinin birincisi zorxana mili idi. Bu alət şümşaddan, azaddan və yaxud da palıd ağacından qayrılardı. H.Sarabski.

AZADƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x azad
ci menada. Aşiq azadə gərəkdir ki, dönər zindanə; Bərgi-güldən ola gər bülbüli-şeydayə qəfəs. S.Ə.Şirvani. Sona xala ah çəkərək dedi:
Kaş oğlum Bəşir sağ olaydı, bu azadə qa¬dınları görəydi. S.S.Axundov. // Is. məna-sında. Azad adam. Mahiyyətini həqir sanma; Azadələri əsir sanma! M.Ə.Sabir. // Zerf menasında. Istərdim o da mən kimi bir hör-mətə çatsın; Azadə dolansın. M.Ə.Sabir. Az müddətdə bu qızı ağıl-kamalının səbəbinə müəllimləri nəhayətdə sevirdilər; 15 yaşında firəng və rus dilində azadə danışırdı. N.Nerimanov. Tovuz kimi azadə gəzirsən bu çəməndə. Ə.Vahid.

AZADƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x azadlıq
ci menada. Dünyada eşq dərdini huşyar olan bilir; Aza-dəlik səfasını bidar olan bilir. S.Ə.Şirvani. Istəyirəm gərçi mən azadəlik; Zənciri amma bacarıb açmaram. A.Sehhet. [Mirze:] Qa-ranlıqda qalanların işıq arzusunda, əsa-rətdə, zindanda qalanların azadəlik arzu-sunda olmaları təbiidir. Ə.Haqverdiyev.