Multilingual Turkish Dictionary English Turkish Phlosef

ABELARDUS : English Turkish Phlosef

Petrus Abelardus.
1142 yılları arasında yaşamış ünlü ortaçağ filozofu. mantık, ahlak ve teoloji konusundaki çalışma ve görüşleriyle tanınan Abelardus, tümeller kavgasında, nominalistlerle birlikte, genel kavram ya da sözcüklerin gösterdiği ya da karşılık geldiği hiçbir tek şey bulunmadığını ve varolan herşeyin bireylerden ibaret olduğunu kabul etmiştir

AHURAMAZDA : English Turkish Phlosef

Eski İran dini Zerdüştçülüğün, kötülük ilkesi ya da Tanrı'sı olan Ehrimen'le sürekli bir mücadele, ya da savaş hali içinde olmakla birlikte, Zerdüştçü iyimserliğin bir ifadesi olarak, sonunda mutlak bir zafer kazanacak olan baştanrısı, iyilik ilkesi

ALBERTUS : English Turkish Phlosef

Magnus Albertus. Derin ve çok geniş kapsamlı bilgisiyle, ortaçağda kendisine doktor üniversalis ünvanı verilmiş olan
yüzyıl düşünürü. Zamanının hemen her alandaki tüm bilgilerini serimleyip yorumlayışıyla ün kazanmış olan Büyük Albertus, inanç ve vahiy yoluyla kazanılan bilgiyi birbirinden ayırmış ve bu ikisinin birbirine karşıt olmadığını söyleyerek inanç için bir hakikat, akıl için de ona çelişik bir hakikat bulunmadğını iddia etmiştir

ALTHUSSER : English Turkish Phlosef

Lois Althusser. Marksizme yaptığı katkılarla tanınan,
1990 yılları arasında yaşamış, çağdaş Fransız filozof ve sosyologu. Marks'ın, Hegel'in etkisinde sanıldığı gibi çok fazla kalmadığını, Marks'ın düşüncesinde 1840'lardan başlayarak epistemolojik bir kopuş gerçekleştiğini ve Marks'ın, Kapital adlı temel eserini yazdığı sıralarda, hümanist eğilimlerini ve yabancılaşma gibi ideolojik düşünceleri bırakarak, materyalist ve tarihsel bir sosyolojiye yöneldiğini savunan Althusser, marksist kuramı belirleyen aşırı bir determinizm yanlışına düşmeyen bir ekonomi ve toplum modeli geliştirmiş ve Marksist öğretinin temelinde yer alan "temel-üstyapı ilişkisi"ni yeni baştan tanımlamaya çalışmıştır

ANAKSAGORAS : English Turkish Phlosef

Milattan önce
yüzyılda yaşamış olan Yunanlı filozof. Elea okulunun görüşlerinden etkilenen Anaksagoras, Parmenides'in ezeli-ebedi ve değişmez verlık öğretisiyle, dış dünyada gözlemlenen çokluk ve değişmenin bir sentezini yapmaya çalışmıştır. Bu amaçla, varlığın temeline, arkhe olarak, ezeli-ebedi, değişmez ve nitelik bakımından aynı olan sonsuz sayıda tohumu (homoiemer) yerleştirmiş ve herşeyi bu tohumların dağılımı ve birleşimiyle açıklamıştır. Varlığın temeli, ona göre, başlangıçta herşeyin herşeyde bulunduğu, sonsuz sayıdaki tohumu içeren bir bütündür. Fakat Anaksagoras'a göre, madde kendi kendisini hareket ettiremez. Maddenin, tohumların hareketi için bir dış güce, hareket ettirici bir nedene ihtiyaç vardır. Bu güç, akıl ya da zihin anlamına gelen Nous'tur. Anaksagoras varlığı açıklamak için, maddi nedenlere ek olarak, fail nedene ve ayrıca final nedene gerek duyulduğunu düşünür. Zira ona göre, evrende bir düzen ve uyum vardır. Bu düzen ve uyumdan da Nous sorumludur. Çünkü Nous, ilk maddeleri bir amaca göre hareket ettirmiştir

ANAKSIMANDROS : English Turkish Phlosef

Milattan önce
yüzyıla damgasını vurmuş olan Milet Okulunun, Thales'in ardından gelen, ikinci filozof. Anaksimandros, çağdaşı Thales'in maddi töz olarak "su" anlayışına, suyun nicelik bakımından sınırlı, nitelik bakımından belirli olduğu gerekçesiyle karşı çıkmıştır. Buna göre, su ya da nem, çatışma ve savaşlarını açıklamak durumunda olduğumuz karşıtlardan biri olup, ondan hiçbir zaman karşıtı çıkmaz. Başka bir deyişle, değişme, doğum ve ölüm, büyüme ve küçülme, çatışma ve savaşın, bir öğenin sınırlarını diğerinin aleyhine olacak şekilde genişletmesinin bir sonucu olduğu için, suyun doğasına aykırı bir yapıda olan şeylerin, su içinde nasıl olup da eriyip gitmedikleri sorusuna doyurucu bir açıklama getirilemez. Sudan, öyleyse yalnızca ıslak ve soğuk olan şeyler türeyebilir. Oysa, dünyada, ıslak ve soğuk olan şeylere ek olarak, sıcak ve kuru olan şeyler de vardır. Ona göre, evrenin ilk maddesi, maddi tözü, arkhesi nitelik bakımından belirsiz, nicelik bakımından sınırsız bir madde olmalıdır. Anaksimandros, söz konusu özellikleri taşıyan ilk maddesine, hiçbir duyusal maddeyle özdeş olmayan belirsiz bir varlık, soyut bir ilke anlamında apeiron adını verir. Onun, ilk madde olarak nicelikçe sınırlı, nitelikçe belirli bir öğe ya da maddenin seçilmesi evresini geçerek, herşeyin kendisinden türediği belirsiz, felsefede gerçek bir ilerlemeyi ifade eder

ANAKSIMENES : English Turkish Phlosef

Milet okulunun üçüncü ve sonuncu düşünürü. Arkhe olarak hava, buğu ya da sis anlamına gelen aer'i öne sürmüştür. Aer, Anaksimenes'e göre, eşit olarak dağılım gösterdiği haliyle, görünmez atmosfer olup, yoğunlaşarak buğu ve suya, daha sonra da toprak ve taş benzeri katı maddelere dönüşür. Daha az yoğun olduğu zamanlarda ise, daha sıcak hale gelip, ateş olur. Başka bir deyişle, Anaksimenes'in felsefe alanındaki yeniliği, ilk kez olarak birlikten çokluğa geçiş süreci üzerinde, varolan herşeyin havadan nasıl varlığa geldiğini açaklama işinde yoğunlaşmış olmasıdır. Buna göre, Anaksimenes birlikten çokluğa geçiş sürecini açıklarken, dudaklarımızı birbirine yaklaştırıp avucumuza üflediğimiz zaman, ağzımızdan çıkan havanın soğuk, ağzımızı fazlaca açıp, avucumuza üflediğimiz zaman da, ağzımızdan çıkan havanın sıcak olması gözleminden yararlanarak, sıkışma ve seyrekleşme kavramlarına başvurmuştur. Yani, Anaksimenes'e göre, hava seyrekleştiği zaman, ateş, sıkıştığı zaman da rüzgar, bulut, su ve toprak haline gelebilir. Bu çerçeve içinde, o, havanın seyrekleştiği zaman, daha sıcak hale geldiğini ve böylelikle de ateş olma yoluna girdiğini, buna karşın sıkıştığı zaman, daha soğuk olup katılaşma yoluna girdiğini düşünmüştür. Anaksimenes'teki seyrekleşme ve sıkışma kavramları, birlikten çokluğa geçiş sürecini açıklamaya yaradıktan başka, her tür niteliği niceliğe indirgeme girişimini temsil eder

ANDRONIKOS : English Turkish Phlosef

Rodoslu Andronikos. M.Ö. l. yüzyılda yaşamış ve Aristoteles'in eserlerini tasnif edip, yorumlamış olan Peripatetik düşünür. Andronikos, ayrıca tümeller konusunda adçı bir bakış açısı benimsemiş ve insanmerkezci bir teleolojiye karşı çıkmıştır

ANSELMUS : English Turkish Phlosef

Aziz Anselmus.
1109 yılları arasında yaşamış olan ve Tanrı'nın varlığına ilişkin ontolojik kanıtıyla tanınan Hıristiyan filozof. "İnanmak için, anlamaya çalışıyorum" değil de "Anlamak için inanıyorum" tavrının başlatıcısı olan ve inanç-akıl ilişkisi söz konusu olduğunda, akıl karşısında inanç ya da imana, bilgi karşısında da otoriteye öncelik veren Hıristiyan düşünür

ANTISTHENES : English Turkish Phlosef

M.Ö. beşinci yüzyılda Kinik okulu kurmuş olan Yunanlı düşünür. Mutluluk amacı için, erdemin kendi başına fazlasıyla yeterli olduğunu ve başka hiçbir şeye gerek bulunmadığını savunan Antisthenes'e göre, erdem arzunun yokluğu, isteklerden bağımsızlıktır

AQUINALI : English Turkish Phlosef

Thomas Aquinas.
1274 yılları arasında yaşamış olan, ünlü Hıristiyan filozof. Birçok bakımdan özgün bir düşünür olan Aquinalı'nın felsefesi önemli ölçüde Aristoteles'in metafiziğine dayanır. Ortaçağ Hıristiyan felsefesinin doruk noktasını gösteren Aquina'lı Thomas, öncelikle metafizikle teoloji, akılla inanç ya da arasında bir ayrım yapmıştır. Buna göre, yalnızca doğal aklın ışığına dayanan, inancın doğaüstü ışığı olmadan, salt insan aklı yoluyla bilinen ilkeleri kullanan metafizikte, filozof duyusal varlıklardan, deneyin dünyasından hareket edip, akıl yoluyla Tanrı'ya yükselir. Buna karşın, aklı kullanmakla birlikte, lkelerini inanç ya da otorite temeli üzerinde kabul eden teolojide, Thomas'a göre, kendisini vahiy yoluyla gösteren Tanrı'dan yola çıkılır ve yaratıklarına geçilir

ARISTEIDES : English Turkish Phlosef

M.Ö.
yüzyılda yaşamış ilk Hıristiyan apolojistlerinden. "Hıristiyan İmanı için Savunma" adını taşıyan apolojisiyle tanınan Aristeides, bu eserinde, Yunan ve Mısırlıların tanrılarını, Yunan ahlak anlayışını eleştirmiş ve Tanrı'nın varoluşu için, düzen ve amaç kanıtından başka hareket kanıtını öne sürmüştür

ARISTIPPOS : English Turkish Phlosef

M.Ö.
386 yılları arasında yaşamış olan Yunanlı düşünür. Sokrates'in öğrencisi olan Aristippos, Kirene okulunun kurucusu olarak bilinir. Eserlerinden hiçbiri günümüze ulaşmamış olan filozof, acıdan kaçınan ve akla ya da ölçülülüğe dayalı doğrudan hazzı temele alan bir ahlak öğretisi geliştirmiştir

ARISTOTELES : English Turkish Phlosef

M.Ö.
322 yılları arasında yaşamış olan ünlü Yunanlı bilim adamı ve filozof. Mantığı, metafiziği, fiziği ve biyolojisiyle, modern çağa kadar tek ve en büyük otorite olmuş olan düşünür. Aristoteles'in temel eserleri, mantık ve bilgi kuramı üzerine altı incelemeden oluşan Organon, doğa felsefesini açıkladığı Gökler Üzerine, Fizik ve Varlığa Geliş ve Yokoluş Üzerinedir. Psikoloji konusundaki iki temel eseri, Hayvana Dairle, Parva Naturalia olan Aristoteles'in varlık konusundaki ünlü eseri Metafiziktir. Siyaset felsefesi alanında Politikayı, estetik alnında, Poetika ve Retoriki yazmış olan filozofun, ahlak alanındaki temel kitabı Nikomakhos'a Ahlaktır. Mantık alanında, mantık çalışmalarına ondokuzuncu yüzyıla kadar temel olmuş bir mantık sistemi kurmuştur

ARKESILAOS : English Turkish Phlosef

M.Ö.
241 yılları arasında yaşamış ve Krates'in ölümünden sonra, Akademi'nin başına geçmiş olan Yunanlı düşünür. Hem Stoacılığa ve hem de Epikürosçuluğa karşı çıkmış olan Arkesilaos, Pyrrhon'unki kadar radikal olmayan bir kuşkuculuğu benimsemiştir

ARON : English Turkish Phlosef

Raymond Aron.
1983 yılları arasında yaşmış olan ünlü Fransız sosyolog ve filozofu. Temel eserleri arasında Aydınların Afyonu, Endüstri Toplumu, Topyekün Savaş, Demokrasi ve Totalitarizm, Büyük Tartışma, Özgürlük Üzerine Bir Deneme, Şiddetin Tarihi ve Diyalektiği, Tarih Felsefesine Giriş gibi kitaplar bulunan Aron, kariyerinin başlarında ünlü varoluşçu filozof Jean Paul Sartre'ın yakın çalışma arkadaşı olmuştur. Ancak, Aron daha sonra Sartre'la Marksistlere şiddetle eleştirmiştir

ATHENAGORAS : English Turkish Phlosef

M.S.
yüzyılda yaşamış ve Hıristiyanları ahlaksızlık ve devlete itaatsizlikle suçlayan putperestlerin iddialarına karşı çıkmak ve Hıristiyan inancıyla ibadet ilkelerini Yunan ve Roma dünyasına yaymak için, 177 yılında bir apoloji kaleme almış olan Hıristiyan düşünür

AUGUSTINUS : English Turkish Phlosef

Aziz Augustinus.
430 yılları arasında yaşamış olan, ünlü Hıristiyan düşünür. Teknik düzeyi oldukça yüksek olan bir felsefe sergilemekle birlikte, "Anlayabilmek için, inanıyorum" anlayışıyla felsefeyi dine tabi kılmış olan Augustinus, Hıristiyan dininin temel öğretilerini temellendirebilmek için, Yeni-Platoncu felsefeden ve Platoncu kavramlardan yararlanmıştır. İnancı temele alan Augustinus'a göre, aklın görevi, tanrısal vahiy temeli üzerinde, inanç yoluyla bilinen şeylerin açıklanması ve aydınlığa kavuşturulmasıdır

AUSTIN : English Turkish Phlosef

John Langshaw Austin.
1960 yılları arasında yaşamış ve insan düşüncesini gündelik dili incelemek suretiyle analiz etmeye kalkışmış olan ünlü İngiliz filozofu

AVENARIUS : English Turkish Phlosef

Richard Avenarius.
1896 yılları arasında yaşamış olan Alman filozofu. Empiriyokritisizm olarak bilinen bilgi kuramını geliştirmiş olan Avenarius, aşırı bir pozitivist anlayışla her tür metafiziğe karşı çıkmış ve bilgi olarak, yalnızca saf deneyde verilmiş olanı kabul etmiştir

AYER : English Turkish Phlosef

Alfred Ayer.
1989 yılları arasında yaşamış olan ünlü İngiliz düşünür. Temel eserleri arasında Dil, Doğruluk ve Mantık, Empirik Bilginin Temelleri, Bilgi Kavramı gibi kitaplar bulunan Ayer, Berkeley ve Hume'un empirizmiyle Russell ve Wittgenstein'dan etkilenmiş ve Viyana Çevresinin mantıkçı pozitivizmi kapsamı içinde değerlendirilecek görüşleri benimsemiştir. Başka bir deyişle, Viyana Üniversitesinde, mantıkçı pozitivizm üzerinde çalışmış ve öncelikle gerçeklik, algı, tümevarım, bilgi, anlam ve başka zihinlerin varoluşu türünden konuları ele almış olan Ayer, Viyana çevresinin görüşleriyle İngiliz dilsel analizi arasında bir bağ kurma çabası içinde olmuştur

BACHELARD : English Turkish Phlosef

Gaston Bachelard.
1962 yılları arasında yaşamış olan Fransız bilim tarihçisi ve filozofu. Bachelard'ın düşünce ve öğretisi. aklın ve rasyonalitenin doğasını, öncelikle ve büyük ölçüde bilim tarihi üzerinde düşünmek suretiyle anlama yönünde bir çaba olarak değerlendirilebilir. Ona göre, bilim tarihi böyle bir işe fazlasıyla uygun düşer, çünkü akıl en iyi bilim, bilim de en iyi bilim tarihi anlaşıldığı zaman bilinebilir

BACON : English Turkish Phlosef

Francis Bacon.
1626 yılları arasında yaşamış olan, İngiliz empirizminin öncüsü ünlü ingiliz filozofu. Bacon'un temel eseri Novum Organum (Yeni Araç)'dır. Kendisiyle başlayan, Locke ve Hume'la devam edip, J.S.Mill ve B. Russell'a dek uzanan İngiliz empirist geleneğinin ilk büyük filozofu olan Bacon'un bakış açısı temelde somut, pratik ve yararcı öğelerle belirlenmiştir. Düşüncesi genelde ileriye dönük olup, insanın geleneksel kuramların ve yöntemlerin yanılsamalarından kurtulduğu takdirde büyük bir hızla ilerleyeceğine olan inancından ivme kazanmaktadır. Eserlerinin başlıklarında ve kitaplarının bölüm başlıklarında sık sık geçen yeni sözcüğü, Bacon'un Aristotelesçi felsefeye ve Skolastik mantığa karşı çıkışını gözler önüne serer

BACONR : English Turkish Phlosef

Roger Bacon.
1292 yılları arasında yaşamış olan ünlü ingiliz bilim adamı ve filozofu. Deneysel bilim yolunda büyük çaba harcamış olan Bacon, çağdaş bilimin deneysel yaklaşımının tarihsel bakımdan erken olgunlaşmış bir temsilcisidir. İnsanın bilgisizliğinin nedenleri üzerinde duran Bacon, otoriteye dayanmanın, geleneğin etkisinin, önyargıların ve kişinin cehaletini saklayan sözde bilgeliğin, insanı hakikate ulaşmaktan alıkoyduğunu söylemiştir. Felsefenin görevinin insanı Tanrı'nın bilgisine götürmek ve O'nun hizmetine koşmak olduğunu söyleyen Bacon, matematiğe özel bir önem vermiş ve matematiği tüm bilimlerin anahtarı olaraka görmüştür. Zamanının bilimiyle ahlakına yoğun eleştiriler yöneltmiş olan filozof, tümevarım ve tümdengelimden meydana geldiğini söylediği bilimsel yöntem konusunda önemli katkılar yapmıştır

BARTH : English Turkish Phlosef

Karl Barth. Çağdaş İsviçreli teolog. Tanrı'nın insandan tümüyle farklı olduğunu, insanın çabasıyla ya da akıl yoluyla bilinemeyeceğini, insanın Tanrı'nın kurtuluş planına güvenmesi gerektiğini belirten Barth, gizemciliğiyle ün kazanmıştır