Multilingual Turkish Dictionary

تورکجه

تورکجه
خيرْپ : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
عمل كمين كردن و خوابيدن. (← خپ، خيپ)
مجازاً به معني همه، همگي.
صداي بريده شدن گلو. خيرْپ ائدمك (xırp edmәk)
خوابيدن، مخفي شدن و خود را به خواب زدن.
كمين كردن.
سر بريدن

خيرسان : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
نام نژادي از اسبها. (اصل كلمه از «قير» + «سان» (قيرسان) به معني بكُش و نابود كن.)

خيرسان : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
نام گياهي از گياهان علوفه‌اي

خيرْت : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
صداي جويده شدن و خورده شدن غضروف، صداي شكسته شدن يا به هم خوردن چيزهاي خشك و ترد.
صداي بلعيده شدن از گلو. (← خير) خيرتاس (xırtas)
خشك شدن گلو به خاطر تشنگي فراوان، خفگي. خيرتاس اوْلماق (xırtas olmaq)
خفه شدن، از تشنگي بريدن. خيرت-خيرت (xırt-xırt)
صداي شكستگي يا خرت خرت. خيرْت- خيرتي (xırt-xırtı)
خرخره، ناي.
هر چيز خشك و شكننده كه خرت خرت كند. خيرْتْلاق (xırtlaq) = خيرْتْليق (xırtlıq)
گلو، ناي. خيرْت-و-پيرت (xırt-o-pırt)
خرت و پرت، لوازم كم ارزش. خيرْتى (xırtı)
خرده و ريز، نان خشك نازك كه به محض دست زدن خرد و ريزه ريزه گردد. خيرتيلاماق (xırtılamaq)
خرت خرت كردن

خيرْخه : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
سنگريزة محكم، سنگ شكسته و كوچك شده.
سنگ آهن، تكه آهني كه در دل سنگ قرار دارد.
خرقه، لباس پاره پارة درويشان. (از مصدر «قيرماق» (شكستن و پاره كردن) است.)

خيس : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
صداي خس خس.
حالت خوابيدن و كمين كردن پرندگان به خاطر ترس يا شكار. خيس-خيس (xıs-xıs)
صداي خس خس در هنگام خواب يا بيماري. خيسّيلاماق (xıssılamaq)
خس خس كردن سينه در هنگام تنفّس

خيش : تورکجه فارسجا - قشقایی

: صداي خش خش. خيش-خيش (xış-xış)
صداي خش خش. خيشّيلاماق (xışşılamaq)
خش خش كردن

خيشْم : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
خشم، عصبانيت.
عفونت، چرك زخم. خيشْم ائدمك (xışm edmәk)
عصباني شدن.
عفونت كردن زخم. خيشْميناك (xışmınak)
خشمناك، خشمگين و عصباني.
زخم متورّم و چركين

خيشْت : تورکجه فارسجا - قشقایی

: خشت، آجر خام.
مجازاً به معني وجود، آفرينش و موجوديّت. اينگار خودا خيشتينى وورماميش. (گويي كه اصلاً خدا نيافريده) خيشتك (xıştәk)
پارچة مربّع شكلي كه در قديم ميان تنبان بافته مي‌شد و همان قسمت از تنبان را خشتك مي‌گفتند.
مجازاً به معني آلت تناسلي مردان. خيشْت وورماق (xışt vurmaq)
خشت زدن، آجر خام درست كردن.
لاف زدن.
آفريدن

خيت : تورکجه فارسجا - قشقایی

= خيت-خيت (xıt-xıt)
صوتي است كه هنگام قلقلك كردن ديگران گويند. خيت-خيت ائدمك (xıt-xıt edmәk)
قلقلك كردن. خيت-خيتى (xıt-xıtı) = خيتيق (xıtıq)
عمل قلقلك. خيتيقلاماق (xıtıqlamaq)
قلقلك كردن

خيز : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
خيزش، جوشش آب از زمين.
جهش، سرعت و حركت.
ورم، بالا آمدن و تورّم زخم، عفونت زخم. (← خئز) خيز باغلاماق (xiz bağlamaq) = خيز گـؤتورمك (xiz götürmәk)
جهيدن، پريدن، به سرعت دويدن. خيزلي (xizli)
متورّم، عفونت دار.
با جهش و پرش، با شتاب و عجله. خيزوْو (xizov)
خيزاب، چشمة كوچك آب

خيزمَت : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع) خدمت، شرف حضور

خيزمه‌تالاه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (احتمالاً محرّف «خفص طالع» (كم شانسي) عربي است كه به مفهوم ناتوان و آرام شدن است. خيزمه‌ تالاه اوْلماق (xımә talah olmaq)
قانع شدن، متقاعد شدن، گردن بار شدن.
مشكوك و مردّد شدن

خله : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع) خلا، مستراح

خلبير : تورکجه فارسجا - قشقایی

: غربال. (فا)

خلَج : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نام طايفه‌اي از تركان كه گروهي از طوايف قشقايي از اين طايفه منشعب گشته‌اند. (ريشة كلمه از
«قال» (بمان) + «آج» (گرسنه) = قال آج (گرسنه بمان) است.)

خلْچه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: كبره، كپره، پوستة روي زخم كه بعد از ترميم بر روي پوست بدن مي‌ماند. (ريشة كلمه از «قالماق» (ماندن) است. ← خالچا)

خلَف : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع) جانشين، فرزند مشروع و شايسته

خلْفه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع)
شتر مادر، مادر بزرگ شترهاي يك گلّه شتر.
ماده شتري كه آمادة باروري باشد

خلْفَت : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع) خلوت، خالي، جاي آرام و ساكت. خلفت فرّاش (xәlfәt fәrraş)
نگهبان يا نوكر خصوصي خان يا پادشاه

خلق : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع)
مردم، خلايق.
خلق، ايجاد، آفرينش

خلَشه : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
خاشاك، چوب كوچك كه بر روي زمين و زير پا مي‌ماند.
كبره، پوستة روي زخم.
خدشه، شك و ترديد. (ريشة كلمه از «قالماق» (ماندن) است. (← قال1، خالچا، خلچه و قلچه)

خلْته : تورکجه فارسجا - قشقایی

: قلّاده، گردن بند سگ

خلْخ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع) خلق، مردم

خمينه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: باران تابستانه