Multilingual Turkish Dictionary

تورکجه

تورکجه
يانى : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع)
يعني، چنين معني دارد.
از علائم استفهام و پرسش است. ياني بيلميرنگ؟ (يعني نمي‌داني؟) ياني‌كى (yanıkı)
يعني كه

يانينْج : تورکجه فارسجا - قشقایی

: خرچنگ. (فا)

يانّاق : تورکجه فارسجا - قشقایی

= يانداق (yandaq) = يانلاق (yanlaq)
خار شتر، نام گياهي خار دار

ياپ : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
فعل امر از مصدر «ياپماق» (پهن كردن)
پهن. (← يارْپ) ياپالاق (yapalaq)
جغد، بوف كور. (اصل كلمه «ياپ قولاق» (گوش پهن) است.) (← واي، وايقوش، بايقوش) ياپالانماق (yapalanmaq)
بر روي زمين پهن شدن. ياپان (yapan)
آنكه خمير پهن كند، نانوا. ياپديرماق (yapdırmaq)
نان پختن به وسيلة ديگري. ياپراق (yapraq)
برگ، پهن ترين و نازك ترين قسمت درخت يا گياه. ياپماق (yapmaq)
پهن و نازك كردن خمير براي چسباندن به تنور يا ساج، نان پختن.
چسباندن.
درست كردن، ساختن. ياپيشاجاق (yapışacaq)
بايد چسبيد.
محل چسباندن. ياپيشان (yapışan)
چسبنده، چسبناك.
آدم سمج و مصر. ياپيشديرماق (yapışdırmaq)
چسباندن. ياپيشقان (yapışqan)
چسب، سريشم. ياپيشماق (yapışmaq)
چسبيدن. ياپيشيق (yapışıq)
به هم چسبيده، چسبيده شده.
چسبناك. ياپيق (yapıq)
به هم چسبيده. گؤزلري ياپيق دير. (پلكهايش به هم چسبيده.) ياپيلماق (yapılmaq)
پهن شدن و چسبانده شدن خمير به ساج يا تنور. ياپيلى (yapılı)
خمير آمادة پخت.
پخته شده. ياپيم (yapım)
مقدار خميري كه براي يك وعدة پخت آماده شود.
نحوة ساختن و درست كردن

ياپ-ياشيل : تورکجه فارسجا - قشقایی

: كاملاً سبز

ياقين : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نزديك. (← ياخ، ياخين)

ياقّارماك : تورکجه فارسجا - قشقایی

: التماس كردن. (← ياخ، ياخارماق)

يار : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
فعل امر از مصدر «يارماق» (شكافتن) يارا (yara)
زخم، هر جايي از بدن كه شكافته شده باشد. ياراغان (yarağan) = ياراقان (yaraqan)
يرغان، مرض زردي، بيماريي كه گلبولهاي قرمز خون را تا نيمه كم كند. يارالاتماق (yaralatmaq)
زخمي كردن. يارالاماق (yaralamaq)
زخمي كردن. يارالانماق (yaralanmaq)
زخمي شدن. يارالى (yaralı)
زخمي. يارا يئمك (yara yemәk)
زخمي شدن. يارلاغان (yarlağan) = يارليغان (yarlığan)
شكاف عميق، ترَك بزرگ. يارلاق (yarlaq)
شكاف، ترَك كوه. يارما (yarma)
شكاف، ترَك، چاك.
عمل شكافتن و پاره كردن.
بريدن گوشت ماهيچه براي تهية ته چين پلو. يارماچّا (yarmaçça)
شكافِ كندة درخت. يارماق (yarmaq)
شكافتن، پاره كردن، دو نيمه كردن. يارمالى (yarmalı)
شكافتني، پاره كردني. ياری (yarı)
نيم، نصف، به دو قسمت شكافته و تقسيم گشته. ياری باها (yarı baha)
نصف قيمت، نيمه بها. ياری با ياری (yarı ba yarı)
نصف به نصف، دو نيمة مساوي. ياريق (yarıq)
شكاف، ترَك. ياری‌ قان (yarı qan)
بيماري زردي، يرغان. ياريلاماق (yarılamaq)
نصف كردن، به دو نيمه تقسيم كردن. ياريلقان (yarılqan)
شكاف، ترك بزرگ. ياريلماق (yarılmaq)
ترَك برداشتن، شكافته شدن. ياريلى (yarılı)
شكافته شده، شقّه شده.
شريكي، شركتي، نصفه‌اي. ياريم (yarım)
نيمه، نصفه. ياريم آغز (yarım ağz)
آنكه سخن نامفهوم گويد.
سخن نا تمام و بي مفهوم، تعارف و تكلّف سرد. ياريم باز (yarım baz)
حقّه باز، دو رو، فريبكار. ياريمچيليق (yarımçılıq)
نيمه كاره، نيمه تمام، ناقص و نا تمام. ياری-ييرتيق (yarı yırtıq)
نيمه كاره، نصفه

عيار : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع)
عيار، وزن و معيار طلا.
چابك و تردست

يار : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
يار، دوست، رفيق.
پشتيبان، يار و حامي.
خوب، مطابق ميل، مناسب و شايسته. يارارماق (yararmaq)
مناسب و مساعد بودن. ياراشديرماق (yaraşdırmaq)
متناسب كردن، به هم جور كردن. ياراشماز (yaraşmaz)
ناجور، نامتناسب. ياراشماق (yaraşmaq)
برازيدن، مناسب بودن، متناسب بودن لباس براي بدن. ياراشيق (yaraşıq)
شايسته، جور و متناسب. ياراشيقلى (yaraşıqlı)
متناسب، زيبا، خوش اندام. ياراق (yaraq)
وسيلة برازندگي و زينت.
طراز، زينت و زيور لباس، نوار زينتي اطراف لباس.
رو كش زين اسب، وسيلة تزيين اسب.
تفنگ و تجهيزات جنگي مردان. ياراق آغاجى (yaraq ağacı)
نوعي چوب لباسي كه از آن تفنگ آويزان كنند. ياراقلاماك (yaraqlamak)
مجهّز كردن، آماده و مزيّن ساختن. ياراقلى (yaraqlı)
مزيّن، زيبا، داراي زينت و طراز. ياراقلى فرَجي (yaraqlı fәrәci)
نوعي ارخالق زنانه كه داراي زينت و طراز باشد. ياراماز (yaramaz)
نا مناسب، نا جور، نا شايسته و نا سازگار.
نام گياهي مسموم و كشنده. ياراماق (yaramaq)
متناسب بودن، جور و شايسته بودن. ياردان قولو (yardan qulu)
همراهي، طفيلي. (← يار1، يارغيلي) يارديم (yardım)
كمك و ياري. يارغى (yarğı)
ياري كننده، يار و ياور حكومت، عامل حكومت. يارغيلى (yarğılı)
داراي حامي و پشتيبان، داراي نوكر و دار و دسته. يارليق (yarlıq)
كمك، ياري. يارليق وئرمك (yarlıq vermәk)
كمك كردن، همراهي كردن. يار-يار ائدمك (yar-yar edmәk)
مطابق ميل بودن. يار ياردان کوسَر (yar yardan küsәr)
معشوق ازعاشق قهر مي‌كند.
نام نقشي درگليم. يارّيتماق (yarrıtmaq)
به آرزو رساندن، مطابق با آرزو و ميل كسي عمل كردن. يارّيماق (yarrımaq)
مناسب و مطابق ميل شدن كار، به آرزوي خود رسيدن، به كام دل رسيدن. ياريم سن هارا (yarım sәn hara)
اي يار به كجا مي‌روي؟ نام آهنگي در موسيقي. يارّينماق (yarrınmaq)
سير شدن، اشباع شدن، به آرزو رسيدن

يارا : تورکجه فارسجا - قشقایی

= يارات (yarat) = ياراد (yarad)
فعل امر از مصدر «ياراماق = ياراتماق = يارادماق» (آفريدن) ياراتما (yaratma)
آفرينش، اختراع. ياراتماق (yaratmaq)
آفريدن، به وجود آوردن. ياراتمالى (yaratmalı)
آفريدني، خلق كردني. يارادان (yaradan)
آفريننده، پروردگار. ياراديش (yaradış)
نحوة آفريدن. ياراديلان (yaradılan)
مخلوق، آفريده شده. ياراديلماق (yaradılmaq)
آفريده شدن، خلق شدن. ياراديلى (yaradılı)
آفريده شده، خلق شده. يارالماق (yaralmaq)
آفريده شدن

يارپ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «يارپماق» (پهن كردن) (← ياپ. ضمناً در تركي قديم «يارپ» به معني شادابي و سر سبزي هم بوده) يارپاق (yarpaq)
برگ درخت يا گياه.
نام گياهي سردسيري. يارپيز (yarpız)
پونه، پودنه

ياس : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
عزا، ماتم.
لباس عزا، لباس سياه. ياسا باتماق (yasa batmaq)
عزادار شدن، لباس سياه پوشيدن. ياس گـؤتورمك (yas götürmәk)
لباس عزا را در آوردن، خاتمه دادن به عزا و مصيبت. ياسلانماق (yaslanmaq)
لباس عزا پوشيدن. ياسلى (yaslı)
عزادار، سياه پوش

ياش : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
نم، رطوبت.
خيس، مرطوب، تر.
اشك چشم. ياشارْتْماق (yaşartmaq)
اشك به چشم آوردن، اشك چشم كسي را در آوردن. ياشارماق (yaşarmaq) = ياشاماق (yaşamaq)
اشك آلود شدن چشم. ياشلانماق (yaşlanmaq)
خيس و مرطوب شدن.
اشك آلود شدن چشم. ياشلـی (yaşlı)
مرطوب، خيس، چشم اشك آلود. ياشيل (yaşıl)
سبز، رنگ سبز.
رنگ زرد.
علف سبز و مرطوب. ياشيل باش (yaşıl baş)
نوعي مرغابي، مرغابي نر

ياش : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
سنّ و سال، عمر، زندگي. ياشار (yaşar)
آنكه زياد عمر كند، جاودان.
تعداد سنوات عمر، ساله. بئش ياشار. (پنج ساله)
از نامهاي پسران. ياشار-بوْيماز (yaşar boymaz)
آنكه عمر كند؛ امّا رشد جسمانيش كم باشد، قد كوتاه،‌ كوتوله. ياشارماق (yaşarmaq) = ياشاماق (yaşamaq)
عمر كردن، زيستن، زندگي را به سر بردن. ياشايان (yaşayan)
عمر كننده، زندگي كننده. ياشداش (yaşdaş)
هم سنّ و سال. ياشلانماق (yaşlanmaq)
عمر كردن و پير تر شدن. ياشلى (yaşlı)
مسن، پير و سالخورده.
همسال، هم سنّ و سال. منيم ياشلـی. (هم سنّ و سال من) ياشيد (yaşıd)
همسال، هم سنّ و سال. ياشيدلى (yaşıdlı)
دو نفر كه با هم همسال باشند

ياشماق : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
حجاب، رو بند.
پارچة حرير، پارچة ابريشمي كه معمولاً به عنوان حجاب از آن استفاده كنند. (← يام، ياماشاق) ياشماقلى (yaşmaqlı)
آنكه صورت خود را با رو سري بپوشاند

ياسّى : تورکجه فارسجا - قشقایی

: صاف، پهن و تخت. (ريشة كلمه از مصدر «ياسماق» كه گويا به قول كلاوزن به معني «خرد شدن و بر زمين پهن شدن» بوده، مي‌باشد؛ بعضيها هم معتقدند كه اصل كلمه «ياتسي» (خوابيده و صاف) است.) ياسّى اوْوشوم (yassı ovşum)
آويشن پهن، نوعي آويشن كوهي. ياسّيجا (yassıca)
نسبتاً پهن و صاف. ياسّيلاتماق (yassılatmaq)
پهن كردن و خواباندن. ياسّـيلاشماق (yassılaşmaq)
پهن شدن، صاف شدن. ياسّـيلانماق (yassılanmaq)
پهن شدن، صاف و هموار شدن. ياسـّيلماق (yassılmaq)
بر روي زمين پهن شدن. ياسّى-ياسّى دانيشماق (yassı-yassı danışmaq)
با تأنّي و درنگ صحبت كردن، لفّاظي كردن

يات : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «ياتماق» (خوابيدن) ياتاجاق (yatacaq)
بايد خوابيد.
محل مناسب براي خوابيدن، رختخواب. ياتار (yatar)
خواب آلود، آنكه مي‌خوابد. ياتار-تورماز (yatar-turmaz) = ياتار-قاخماز (yatar-qaxmaz)
تنبل، آنكه بيشتر بخوابد و كمتر برخيزد. ياتار-دوْيماز (yatar-doymaz)
تنبل و پر خور، آنكه بيش از حدّ معمول بخورد و بخوابد. ياتاشماق (yataşmaq)
دسته جمعي خوابيدن. ياتاغان (yatağan)
آنكه بيش از حدّ معمول بخوابد.
ياتاغان، حلقة فلزي در ماشينها كه ميله در داخل آن حركت مي‌كند. ياتاق (yataq)
محل خوابيدن، خوابگاه، رخت خواب. ياتاق سالماق (yataq salmaq)
جايي را براي خوابيدن و بيتوته انتخاب كردن.
اتراق كردن.
رختخواب انداختن. ياتالقا (yatalqa)
محل خوابيدن، استراحتگاه. ياتاليق (yatalıq)
حصبه، بيماريي كه انسان را وادار به بستري نمايد. ياتان (yatan)
آنكه بخوابد، خوابيده. ياتا-يات (yata-yat)
هنگام خواب، اعلام خواب عمومي. ياتماق (yatmaq)
خوابيدن.
فرو نشستن، نشست كردن.
خوابيدن و پهن شدن. ياتي (yatı)
بيتوته، شب را در جايي ماندن، مسافرت بيش از يك روز. ياتيرْتْماق (yatırtmaq)
خواباندن، خوابانيدن.
بستري كردن.
پهن كردن و گستردن. ياتيرديلماق (yatırdılmaq)
خوابانده شدن. ياتيش (yatış)
خواب، طرز خوابيدن، نحوة خوابيدن. ياتيشماق (yatışmaq)
دسته جمعي خوابيدن. ياتيق (yatıq)
پهن شده، خوابيده. ياتى گئدمك (yatı gedmәk)
بيتوته كردن، شب را در بيايان يا كوه به سر بردن. ياتيلى
خوابيده

ياو : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
جواب منفي، نه. (در تركي قديم و امروزه در طايفة گله‌زن كاربرد دارد)
منفي، بد، ناسازگار. (← يوْو) ياوا (yava)
ياوه، سخن ناسازگار، سخن بيهوده.
آدم منفي باف، سبك و بيهوده، آنكه سخن بيهوده گويد. ياوا دئمك (yava demәk)
ياوه گويي، ياوه سرايي. ياواش (yavaş)
يواش، آرام و آهسته.
آنكه كارها را به آهستگي انجام دهد، تنبل. ياوان (yavan)
غذاي بد مزه و بي نمك، كم نمك.
آدم بيهوده، سبك و نا موقّر. ياولاق (yavlaq)
آدم سبك و نا موقّر

ياووق : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نزديك. (از مصدر «ياخماق» (نزديك كردن) است. ← ياخ)

ياووت : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر ياووتماق. (اصل كلمه «ياخوت» (به نزد خود بخوان. تر. قد) و ريشة آن از «ياخماق» (نزديك كردن) است. ← ياخ) ياووتماق (yavutmaq)
اجازة حضور دادن، راه دادن

ياخ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «ياخماق» (نزديك كردن) ياخا (yaxa)
يخه، يقّه، گريبان. (بعضيها ريشة اين كلمه را از مصدر «ييغمك» (جمع و جور كردن) مي‌دانند. (← ييغ، ييقّه) ياخارماق (yaxarmaq)
نزديك شدن و به حضور رفتن، دست به دامن شدن و التماس كردن. ياخاق (yaxaq)
زنخدان. ياخچى (yaxçı) = ياخشى (yaxşı)
جاذب، خوب، زيبا. ياخچيليق (yaxçılıq)
خوبي، زيبايي. ياخماق (yaxmaq)
نزديك كردن، مماس كردن، در مجاورت چيزي قرار دادن. ياخين (yaxın)
نزديك، مجاور، همسايه.
قوم و خويش. ياخينلاشديرماق (yaxınlaşdırmaq)
نزديك تر كردن. ياخينلاشماق (yaxınlaşmaq)
نزديك تر شدن. ياخينليق (yaxınlıq)
نزديكي، نزديك بودن.
قوم و خويشي.
عمل نزديكي، عمل مقاربت. ياخينليق ائدمك (yaxınlıq edmәk)
همسايگي كردن، همسايه و نزديك بودن.
مقاربت كردن، عمل مقاربت انجام دادن

ياي : تورکجه فارسجا - قشقایی

(4)
فعل امر از مصدر «يايماق» (چرانيدن) يايديرماق (yaydırmaq)
چراندن، چرانيدن. يايلاق (yaylaq)
چراگاه. يايليم (yaylım)
عمل چرانيدن. يايليم گولّه‌سي (yaylım güllәsi)
گلوله‌اي كه در موقع چراندن گوسفندان ناگهاني شليك شود، تير بدون هدف، گلولة ناگهاني، تير بلا، اتّفاق بدون پيش بيني. يايما (yayma)
عمل چراندن. يايماق (yaymaq)
چراندن، چرانيدن. يايمالى (yaymalı)
قابل چرانيدن. ياييلماز (yayılmaz)
مچر، حيواني كه به خاطر بيماري علف نخورد. ياييلمازليق (yayılmazlıq)
بيماري حيواني كه باعث نچريدن حيوان گردد. ياييلماق (yayılmaq)
چريدن، علف خوردن. ياييلمالى (yayılmalı)
قابل چريدن

ياي : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
فعل امر از مصدر «يايماق» (تكان دادن) يايان (yayan)
آنكه مشك دوغ را تكان دهد. يايخالاماق (yayxalamaq)
تكان دادن. يايخالانماق (yayxalanmaq)
به هم خوردن و هم زده شدن مايعات، تكان خوردن.
به حركتي گويند كه هنگام راه رفتن نيم تنة بالاي سر و شانه‌ها به چپ و راست متمايل شود. يايما (yayma)
عمل كره گيري و مشك تكاني.
تكان مده. يايماق (yaymaq)
مشك دوغ را تكان دادن و كره گرفتن. ياييق (yayıq)
مشك دوغ. ياييق آغاجى (yayıq ağacı)
چوبي كه مشك دوغ را بر آن بندند و آن را تكان دهند. ياييق تـوتله‌مك (yayıq tütlәmәk)
دود دادن و دبّاغي كردن مشك دوغ. ياييق چالماق (yayıq çalmaq) = ياييق وورماق (yayıq vurmaq)
مشك دوغ را جهت كره گيري تكان دادن. ياييق يئيه‌ن (yayıq yeyәn)
نوعي از انواع سوسك. ياييلان (yayılan)
مشك دوغي كه در حال تكان و حركت باشد. ياييلماق (yayılmaq)
تكان داده شدن مشك دوغ.
حالتي از تكان خوردن انسان كه قسمتهاي داخلي بدن به هم ريزد يا خونريزي كند

ياي : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
كمان، كماني شكل. ياي قاش (yay qaş)
كمان ابرو، آنكه ابروي كماني دارد