Multilingual Turkish Dictionary

تورکجه

تورکجه
ديز : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
زانو. ديز آياغى (diz ayağı) = ديز داياغى (diz dayağı)
پاي انداز، هديه‌اي كه در هنگام ورود عروس خانم از طرف خانوادة داماد به او داده مي‌شود. ديز باغى (diz bağı)
زانوبند شتر. ديز به ديز (diz bә diz)
زانو به زانو، كنار هم، پهلوي هم. ديزدن دوشمك (dizdәn düşmәk)
از پا افتادن، خسته شدن. ديزله‌مك (dizlәmәk)
زانو بر شدن، خسته شدن. ديزليك (dizlik)
زانو بند شتر. ديز وورماق (diz vurmaq)
زانو زدن، تعظيم كردن.
خسته شدن و از راه ماندن. ديزه‌له‌مك (dizәlәmәk)
با دست و پا از سربالايي بالا رفتن، حركت كردن كبك از پايين به بالا، خراميدن كبك. ديزي كوْنـْدا (dizi konda)
كسي كه زانوهايش مثل كندة درخت پهن و بزرگ باشد و مجازاً آدم تنبل و تن پرور را گويند. ديزين-ديزين (dizin-dizin)
روي زانوها راه رفتن، روي زانو خزيدن

ديز : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
صاف، مسطّح. (← دوز1)
فعل امر از «ديزمك» (به رشته كشيدن) ديزديرمك (dizdirmәk)
به رشته كشاندن. ديزمك (dizmәk)
به رشته كشيدن، رديف كردن

ديزجانلى : تورکجه فارسجا - قشقایی

= ديزگانلى (dizganlı)
نام طايفه‌اي از ايل كشكولي

ديژگال : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نام گياهي با دانه‌هاي ريز كه در شلتوك‌زار مي‌رويد و به همين خاطر گاهي در داخل برنج، دانه‌هاي ريز آن را مي‌بينيم

دك : تورکجه فارسجا - قشقایی

: از واژگان اضداد كه دو معني متضاد دارد.
آسوده، راحت، بي حركت.
فعاليت، تلاش. (در قديم به معني تلاقي و برخورد بوده. ← دگ و تك 3) دك اوْتورماق (dәk oturmaq) = دك تورماق (dәk turmaq)
راحت نشستن، ساكت و آرام ماندن. دك-دك ائدمك (dәk-dәk edmәk)
به چالش و تلاش افتادن،‌ ستيزه جويي، دعوا طلبي. دكل (dәkәl)
دكل، آنتن. (به اعتبار برخورد موج با آنتن.) دكّه (dәkkә)
دكه، محل توقّف و استراحت، تكيه گاه.
مغازة كوچك. دك-و-دوْو (dәk-o-dov)
تك دو، تلاش و فعاليت

دل : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «دلمك» (سوراخ كردن، سفتن) دللَمه (dәllәmә)
جايي از كمر كوه كه سوراخ و فرو رفتگي داشته باشد و نور آفتاب نگيرد. كمر آلتي دللَمه ممه‌لري اللمه

دله دوز : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ف) حيله گر، مكّار. (اصل كلمه «تله» (دام) + دوز = آنكه وسيلة دام انداختن درست كند.)

دلالت : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع)
دليل آوردن.
راهنمايي، ارشاد، دلالت. دلالَتْليك (dәlalәtlik)
دلالت، راهنمايي، ارشاد

دلْگ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: دلق، جامة بلند، ارخالق

دلي : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
ديوانه، مجنون.
بي پروا، شجاع و مترس. دلي باش (dәli baş)
ديوانه سر، بي پروا. دلي بولاما (dәli bulama)
نوعي آغوز، شير حيوان تازه زاييده. دلي بوْينو يوْغون (dәli boynu yoğun)
ديوانة گردن كلفت، قلدر و بي پروا. دليجه (dәlicә)
ديوانه وار، تقريباً ديوانه. دلي چاي (dәli çay)
نام اصلي رودخانة خشك شيراز كه از درون شهر عبور مي‌كند. دلي خُسرو (dәli xosrov)
نام آهنگي از آهنگهاي موسيقي. دلي ده‌وريك (dәli dәvrik) = دلي ده‌ويره (dәli dәvirә)
ديوانه، ديوانه‌اي كه كارهاي عجيب و غريب انجام دهد. دلي دؤنْمَز (dәli dönmәz)
كاملاً ديوانه، ديوانة محض. دلي-دولو (dәli-dulu)
ديوانه‌ها، دار و دستة ديوانگان. دليليك (dәlilik)
جنون، ديوانگي. دلي ميشي (dәli mişi) = دلي نـوش (dәli nüş) = دلي نـوشـو (dәli nüşü)
نام گياهي شبيه لوبيا

دلّه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: دلّه، حلبي، پيت حلبي

دلَّك : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
دوک، سلماني

دلَّك : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
دلّه، پيت، حلبي

دلَمه : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
دلمه، نوعي پنير مرغوب.
آنچه كه نه سفت و نه رقيق باشد، خون بسته شده. (← دوْل، دوْلما)

دلوار : تورکجه فارسجا - قشقایی

: درّه، درّة گشاد و وسيع كه عمق آن كم باشد. دليك (dәlik)
سوراخ، منفذ، شكاف. دليك داش (dәlik daş)
سنگ سوراخ. (به اعتقاد قدما اين نوع سنگ مقدّس است و عبور كردن از سوراخ سنگهاي بزرگ كوهستان باعث سلامتي مي‌گردد.) دليك-دوشـوك (dәlik-düşük)
سوراخ سوراخ، سوراخ سمبه. دليكلي (dәlikli)
سوراخدار. دليل (dәlil)
سوراخ كننده، نوعي درفش، سوزن بزرگ جهت كفّاشي يا دوختن دست بافتها. دلينْمَك (dәlinmәk)
سوراخ شدن

دلْخ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: تحريف كلمة «دخل» كه به اين معاني در تركي قشقايي كار برد دارد
دخالت.
ارتباط. بو ايش نه دلخي وار اوْنا؟ (اين كار چه ارتباطي با آن دارد؟)
سود، منفعت

دم : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
جلو، رو برو.
جلو هر چيز، نوك، تيغه.
دهنه، دهانه.
نفس، عمل دميدن، نسيم.
گاز، بخار.
دم و دود، وضعيّت مزاجي و اقتصادي.
دم، لحظه، زمان كوتاه. دمادم (dәmadәm) = دم به دم (dәm bә dәm)
دمادم، دم به دم، لحظه به لحظه. دمبيل (dәmbil)
وسيله‌اي فلزي نوك تيز جهت كندن زمين. دم پوخْت (dәm puxt)
دم پخت، پلو. دمپور (dәmpur)
دهن پر، تفنگ سر پر كه از تفنگهاي قديمي به شمار مي‌رود. دم تر (dәm tәr)
نوك تيز، برنده، هر چيزي كه مانند شمشير يا تبر نوك تيز و برنده باشد. دم تر ائدمك (dәm tәr edmәk)
تيز كردن تبر، كارد و امثال آنها. دمچَرْمَك (dәmçәrmәk)
به هر جايي دم زدن و چريدن، مفت خوري كردن. دم چكمك (dәm çәkmәk)
دم كشيدن چاي، پلو و امثال آنها. دم-دمي (dәm-dәmi)
دمدمي مزاج، بي ثبات، كسي كه در هر زمان تغيير عقيده دهد. دم زده (dәm zәdә)
دمزده، عادت كرده. دم سرد (dәm sәrd)
چاقوي كُند، چاقو، تبر و امثال آنها كه نوكشان تيز نباشد. دمسوك (dәmsuk)
نوك تيز، چوب نوك تيز جهت راندن الاغ. دم كش (dәm kәş) = دم كشَك (dәm kәşәk)
پلو، دم پز، دم پخت. دممَك (dәmmәk)
وزيدن نسيم.
چكيدن، قطره قطره ريختن.
دم زدن، عادت كردن. دمكو (dәmku)
آنچه با نوك شانة قالي بافي بر آن ضربه وارد شود. (← تپ، تپكو) دمكو ائدمك (dәmku edmәk)
به شدّت كتك زدن. دم كول (dәm kul)
نوك كند، تبر يا شمشير و امثال آنها كه نوكشان تيز نباشد. دمله‌مك (dәmlәmәk)
تيز كردن تيغة تبر، شمشير و … دمه-دم (dәmә-dәm)
دمادم، هنگام، موقع. دمه وورماق (dәmә vurmaq)
دم زدن پلو. دمه كوپ (dәmә kup)
وارونه، برعكس.
روي شكم خوابيده. دمَه (dәmәh)
نسيم، باد خنك. دمهَرله‌مك (dәmhәrlәmәk)
جلو كسي يا چيزي را گرفتن، پس زدن، هُل دادن، فشار دادن. دم-و-دسگاه (dәm-o-dәsgah)
دم و دستگاه، اسباب و لوازم تجمّلات و مجالس

دمير : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
آهن.
آهن مانند، هر چيز سخت و محكم. دمير بوتّاسى (dәmir buttası)
نام گياهي بوته‌اي با ساقه‌هاي سخت و محكم. دمير پوْخو (dәmir poxu)
سنگ آهن، آهن نا خالص. دمير چوْماقلى (dәmir çomaqlı)
نام طايفه‌اي از ايل عملة قشقايي. دميرچي (dәmirçi)
آهنگر. دميرچي اوْغلو (dәmirçi oğlu)
نام يكي از پهلوانان همرزم كوْر اوْغلو. دمير-دومور (dәmir-dumur)
آهن آلات، ظروفات. دمير‌له‌مك (dәmirlәmәk)
دهنة فلزي افسار اسب را بر دهانش گذاشتن.
به سكوت واداشتن.
تشر زدن. دمير يوْلو (dәmir yolu)
راه آهن

دمَق : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
ناراحت، غمگين.
شاداب و سر حال

دمَر : تورکجه فارسجا - قشقایی

: پكر، گيج حال

دن : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
دانه، تخم.
عدد، تعداد.
جوش بدن،‌ دمل چركين. (← دان1) دنار (dәnar)
دانه‌هاي مخلوط با علف خشك. دن-دن (dәn-dәn)
دانه دانه، تك تك. دن سپمك (dәn sәpmәk)
دانه پاشيدن و دام انداختن. دنسيز (dәnsiz)
بدون دانه. دنَّك (dәnnәk)
دانه، هسته، تخم. دنلي (dәnli)
دانه دار، هسته دار. دنه (dәnә)
دانه، تخم.
عدد، تعداد.
دمل چركين.
محلّ كرت بندي زراعت. دنه-منه (dәnә-mәnә)
كم و بيش، بعضي مواقع، هر از گاهي. دن-و-دير (dәn-o-dır)
دانه و حبوبات

دندَنه : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
كاسة سر

دندَنه : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
دنده، دندانه.
پرّة چرخ، پروانه

دنْگ : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
ادا و اطوار. دنگ توتماق (dәng tutmaq) = دنگ چيخارْتْماق (dәng çıxartmaq)
اداي كسي را در آوردن. دنگسيزلَنمَك (dәngsizlәnmәk)
ادا و اطوار در آوردن، سبكي و نا موقّري از خود نشان دادن. دنگ-و-فنگ (dәng-o-fәng)
ادا و اطوار، مشكلات و دشواريهاي كار

دنْگ : تورکجه فارسجا - قشقایی

(3)
چاق و چلّه.
نزديك به هم، فشرده و انبوه. دنگَل (dәngәl)
تعداد زياد، انبوه و فراوان. دنگَل سورو (dәngәl sürü)
گلّة فراوان، گلّه‌اي كه تعداد آن فراوان باشد