Multilingual Turkish Dictionary

تورکجه

تورکجه
ائجَشمك : تورکجه فارسجا - قشقایی

: به هم دعوا كردن. (← اؤجشمك)

ائد : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «ائدمك» (انجام دادن) (← ائت) ائديش (ediş)
عمل انجام دادن، انجام گرفتن.
بدعمل، فاحشه. ائديلمك (edilmәk)
انجام گرفتن، شدن،گرديدن

ائه : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
صداي نفس نفس عميق.
از اصوات تعجّب يا تنفّر. ائهه (ehә)
از اصوات تعجّب يا تنفّر. ائهئي (ehey)
از اصوات حسرت يا تنفّر

ائهْك : تورکجه فارسجا - قشقایی

: هن هن، نفس نفس. ائهكه‌له‌مك (ehkәlәmәk)
نفس نفس زدن، هن هن كردن. ائهْك-و-نال ائدمك (ehk-o-nal edmәk)
نفس نفس زدن، هن هن كردن و ناليدن

اكّه لي : تورکجه فارسجا - قشقایی

: الكي، بيهوده

ائله : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
اين طور، اين گونه. (اصل كلمه «اوْله» از
(اوْ + له) = مانند آن، تشكيل شده است.)
چنان، همچنان.
طوري، بگونه‌اي، به حدّي، به قدري.
همچنان، فقط، تنها. ائله من گئتديم. (فقط من رفتم.)
همين. ائله ايندي
همين حالا، هم اكنون.
همان. ائله اوْ
همان، همو. ائله بئله (elә belә)
همين طور، همين شكل.
همچنين.
بي هدف، بي غرض. ائله بئله گئدير. (بدون هدف مي‌رود.)
همچنان، پشت سر هم. ائله بيردن (elә birdәn)
ناگهان، يك مرتبه. ائله بيل (elә bil)
مثل اين كه، گويي، انگار.
چنان بدان، چنين تصوّر كن. ائله سان (elә san)
فرض كن، تصوّر كن.
مثل اين كه، انگار كه. ائله‌كي (elәki) = ائله‌يي (elәyi)
آنگونه، آنطور.
اين گونه، اينطور.
همين كه، به محض اين كه. ائله گلمك (elә gәlmәk)
به نظر رسيدن، به ذهن متصوّر شدن. ائله‌ليگينن (elәliginәn)
با آن حال، با آن وضعيّت

ائل : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
تلفظّي از كلمة «يئل» به معني باد و حركت هوا. (← يئل) ائلَن (elәn)
بادگير، قسمتي از چادر كه در اطراف چادر اصلي گرفته مي‌شود تا از نفوذ باد جلوگيري كند

ائل : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
ايل، قبيله، مردمي كه از يك قوم بوده و زبان، تاريخ و سرزمين مشترك داشته باشند. (ريشة كلمه با «ايل» (اتّصال) هم معني است.)
سرزمين، وطن، كشور.
در تركي قديم به گلّة اسب نيز ائل مي‌گفتند. ائل-آرخا (el-arxa) = ائل-اوْبا (el-oba)
ايل و قبيله، حامي و پشتيبان. ائل-اوْبالى (el-obalı)
داراي ايل و قبيله، داراي پشتيبان. ائل-اوْباليق (el-obalıq)
ايلياتي، كوچروي، چادر نشيني. ائل اوْجاغى (el ocağı)
اجاق ايل، خطوط قديم الفباي تركان كه سمبل تقدّس واحترام به علم و دانش بوده. ائل– اولوس (el-ulus)
ايل و قبيله. ائل به‌يي (el bәyi)
ايل بيگي، معاون ايلخان. ائل به در (el bә dәr)
از ايل و تبار رانده شده، تبعيدي، آواره و سرگردان. ائل بوداق (el budaq)
علني، آشكار، هويدا، رازي كه همة ايل و قبيله شايع شده باشد. ائلجار (elcar)
به استمداد طلبيدن افراد ايل، امداد طلبي. ائلجارى (elcarı)
مطلبي كه به افراد ايل گفته شده و آشكار و علني گشته، آشكارا، علني. ائلچي (elçi)
سفير، قاصد، نماينده.
خواستگاري كننده، قاصدي كه از طرف داماد جهت خواستگاري عازم مي‌شود. ائلچيليك (elçilik)
سفارت، نمايندگي.
خواستگاري، قاصدي. ائلخان (elxan)
ايلخان، خان ايل، پادشاه كشور. ائلخانى (elxanı)
ايلخان.
نام يكي از آهنگهاي موسيقي قشقايي. ائلخي (elxi)
گلّة اسب، رمه. ائلداش (eldaş)
هم ايل، هم وطن، هم قبيله، همشهري. ائل روْو (elrov)
راه ايل، محل عبور ايل.
هنگام حركت و كوچ ايل. ائلغار (elğar)
حمله، هجوم و تاختن.
نابود، از بين رفته. ائلكه (elkә)
جايگاه ايل، سرزمين. (← اؤل، اؤلكه) ائله روْو (elә rov)
ايل رو، محل حركت ايل.
هنگام حركت و كوچ ايل. ائلييات (eliyat)
ايلات، قبايل.
ايلي و ايلياتي، چادر نشين. ائليياتليق (eliyatlıq)
زندگي ايلياتي، مرام عشيره‌اي

ائلينگ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: پستان، پستان بزرگ گاو و گوسفند

ائمْس : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «ائمْسْمك» (لنگيدن) (← اؤمْس) ائمْسْمك (emsmәk) = ائمسه‌مك (emsәmәk)
لنگيدن، لنگان لنگان رفتن.
پا گرفتن و كم كم راه افتادن كودك شيرخواره. ائمسيك (emsik)
لنگ، شل، كسي كه كمي بلنگد. ائمسيك-ائمسيك (emsik-emsik)
لنگان لنگان

ائن : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
پهنا، عرض (مقابل طول) ائن آتماق (en atmaq) = ائنلَنمك (enlәnmәk)
پهن شدن، گسترده شدن.
مجازاً به معني چاق شدن. ائن-اوزاما (en-uzama)
طول و عرض. ائنسيز (ensiz)
كم عرض، كم پهنا. ائنلَشمَك (enlәşmәk)
پهن و گسترده شدن.
چاق‌تر شدن. ائنلي (enli)
عريض، پهناور. ائنه‌جك (enәcәk)
عرض گستر، گيره‌اي كه در كنار فرش درحال بافت بسته مي‌شود تا پهنا وكناره‌هاي فرش كم نشود

ائن : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
فعل امر از مصدر «ائنمك» (پياده شدن) ائنديرمك (endirmәk)
پياده كردن.
پايين كشاندن، پايين آوردن. ائنديرمه (endirmә)
نشيب، سرازيري، پايين.
دست انداز، پلّه. ائنمك (enmәk)
پياده شدن، فرود آمدن، پايين آمدن.
سرازير شدن، به طرف پايين حركت كردن. ائنيش (eniş)
نشيب (مقابل فراز)، جاي پست، سرازيري. ائنيلمك (enilmәk)
عمل پياده شدن، پايين آورده شدن. ائنيق (eniq) = ائنيك (enik)
نشيب، شيب.
سر به زير آورده، تعظيم كنان. ائنيلتي (enilti)
سرازيري.
پلّه، دست انداز

ائپه‌لك : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
باد، نسيم.
هر چيز سبك كه در مقابل باد تكان بخورد. ائپه‌لكلنمك (epәlәklәnmәk)
باد خوردن، بر خود باد زدن

ائپْره‌مك : تورکجه فارسجا - قشقایی

= ائپيرْمك (epirmәk) = ائپيره‌مك (epirәmәk)
پوسيده و كهنه شدن. ائپرَنمك (eprәnmәk)
پوسيده و كهنه شدن.
سوختن و تاول زدن

ائر : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
فعل امر از مصدر «ائرمك» يا «هؤرمك» (رستن، بافتن) (← هؤر) ائرمه (ermә)
طناب، ريسمان

ائر : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
زمين. (← يئر)
فعل امر از مصدر «ائرمك» (پهن كردن)
فعل امر از مصدر «ائريمك» (به چراي شبانه بردن گوسفندان) ائران (eran)
ايران،كشور ايران.
سرزمين گسترده، دشت وسيع. (← ائرغان)
مردانه، گروه مردان. (← ار، اران) ائرغان (erğan) = ائرغين (erğin)
دشت وسيع، سرزمين گسترده. بير ائرغان (ائرغين) يئر دير. (دشت گسترده و وسيعي است.) ائرمك (ermәk)
پهن كردن، گستردن. قيچيني ائرميش. (پاهايش را پهن كرده است.) ائريشمك (erişmәk)
حركت كردن.
به چراي شبانه رفتن گوسفندان. ائرّيك (errik)
پهن و گسترده. ائرّيگ-ائرّيگ (errig-errig)
پهن و گسترده شده. ائرّيلمك (errilmәk)
پهن شدن، گسترده شدن. ائريم (erim)
چراي شبانة حيوانات. ائريمك (erimәk)
به چراي شبانه رفتن گوسفندان.
جا به جا شدن، حركت كردن

ائرات : تورکجه فارسجا - قشقایی

: ايراد، اشكال، بهانه. ائرات ائدمك (erat edmәk)
بهانه و ايراد گرفتن

ائركك : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نر، نرينه. (← ار، اركك و اؤركك)

ائرّه‌گ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: زبري، ناصافي. (← ائرّي)

ائرّي : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
زبر، خشن، درشت و نا صاف.
گداخته و ذوب شده.
پاره و پوسيده. ائرّيتديرمك (erritdirmәk) = ائرّيتمك (erritmәk)
ذوب كردن، به صورت مايع در آوردن. ائرّيك (errik) = ائرّيگ (errig)
خشن و زبر.
پاره و پوسيده شده. ائرّيگ-ائرّيگ (errig-errig)
كهنه و پوسيده. ائرّيلمك (errilmәk)
ذوب شدن، گداخته شدن.
پاره شدن، پوسيده شدن. ائرّيليك (errilik)
زبري، خشني. ائرّيمك (errimәk)
ذوب شدن، گداخته شدن.
پوسيده و پاره شدن.
خشن و زبر شدن

ائرْت : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «ائرْتْمك» (پوشاندن) (← اؤرْت) ائرتْمك (ertmәk)
پوشاندن. ائرْتْمه (ertmә)
دُم گوسفند، كليجه، دُمچة گوسفند كه ناحية عقب حيوان را مي‌پوشاند

ائس : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «ائسمك» (خالي و ذوب شدن) (← اس و ائز) ائسله‌مك (eslәmәk)
خيس كردن، خيساندن. ائسمك (esmәk)
آب شدن، ذوب شدن.
فرو كش كردن و پايين آمدن.
خالي كردن، لاغرتر كردن و از باد خالي شدن. ائسنشمك (esnәşmәk)
دسته جمعي دهن درّه كردن و خميازه كشيدن. ائسنه‌مك (esnәmәk)
خميازه كشيدن، دهن درّه كردن، باد درون شش را خالي كردن. ائسيك (esik)
پايين، پست، فرو رفتگي، گودال. ائسيلمك (esilmәk) = ائسينمك (esinmәk)
ذوب شدن، آب شدن.
پايين آمدن سطح آب.
نرم و ملايم شدن.
هضم شدن غذا در معده.
لاغرتر و كوچكتر شدن، كم باد شدن، خالي شدن باد درون هر چيز

ائش : تورکجه فارسجا - قشقایی

: فعل امر از مصدر «ائشمك» (سطح زمين را خراش دادن) (← اش) ائشمك (eşmәk) = ائشه‌له‌مك (eşәlәmәk) = ائشيمك (eşimәk)
خراش دادن. ائشيك (eşik)
بيرون خانه، خارج از خانه.
اسباب و لوازم منزل

ائشارْپ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: روسري، دستمال ابريشمي

ائشيت : تورکجه فارسجا - قشقایی

= ائشيد (eşid)
فعل امر از مصدر «ائشيتمك» (شنيدن). ائشيتمك (eşitmәk)
شنيدن، گوش دادن.
آگاهي يافتن، آگاه شدن. ائشيتديرمك (eşitdirmәk)
به گوش كسي رساندن، به اطّلاع رساندن. ائشيتديرمه (eşitdirmә) = ائشيتمه (eşitmә) = ائشيرتمه (eşirtmә)
به گوش رساني، كنايه، سخن كنايه آميز. ائشيتمز (eşitmәz)
كر، ناشنوا.
حرف نشنو، بازيگوش. ائشيتمزليك (eşitmәzlik)
كري، ناشنوايي.
بازيگوشي، حرف نشنوي. ائشيدن (eşidәn)
مستمع، شنونده. ائشيديلمك (eşidilmәk)
شنيده شدن، به گوش رسيدن.
آگاهي يافتن، با خبر شدن