Multilingual Turkish Dictionary

تورکجه

تورکجه
ايس : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
بو، رايحه.
بن مصدر «ايسمك» (كشش و تمايل پيدا كردن) ايس آپارماق (is aparmaq)
بو بردن، متوجّه شدن، فهميدن. ايسته‌مَك (istәmәk) = ايسّه‌مك (issәmәk)
خواستن، خواهش كردن.
مايل بودن. تمايل داشتن.
دوست داشتن، عاشق بودن.
گرم گرفتن، نسبت به هم خون گرم شدن. (← سئو) ايستَك (istәk) = ايسَّك (issәk)
آرزو، خواسته. ايستَكچي (istәkçi) = ايسَّكچي (issәkçi)
خواستگار، مشتري.
قاصد، سفير. ايستَكلي (istәkli) = ايسَّكلي (issәkli)
خواهان، خواستگار. ايسته‌مز (istәmәz) = ايسَّه‌مز (issәmәz)
بي ميل، بي اشتها.
نمي‌خواهد، لازم نيست. ايسته‌مه‌لي (istәmәli) = ايسّه‌مه‌لي (issәmәli)
دوست داشتني، محبوب، دلپسند. ايسته‌يه‌ن (istәyәn) = ايسّه‌يه‌ن (issәyәn)
خواهان، خواستگار، مايل. ايستي (isti) = ايسّي (issi)
گرم، داغ.
گرما و حرارت.
خون گرم، مهربان و با محبّت. ايستي–ايستي (isti-isti)
گرماگرم، داغ داغ.
نسبت به هم علاقه‌مند و مهربان. ايستيتمَك (istitmәk) = ايسّيتمك (issitmәk)
خود را گرم كردن.
تب كردن، داغ شدن بدن. ايستيتمه (istitmә) = ايسّيتمه (issitmә)
تب، تب و لرز. ايستيجاق (isticaq) = ايسّيجاق (issicaq)
گرما، حرارت.
گرم، داغ. ايستي–دوْنگ (isti-dong)
گرم و سرد، سرد و گرم. ايستي گَچمَك (isti gәçmәk)
دچار بيماري گرما زدگي شدن، گرما زده شدن.
گرم و عصباني شدن، خشم نشان دادن، تهديد كردن. ايستيلَنمَك (istilәnmәk) = ايستيله‌مك (istilәmәk) = ايسّيلَنمك (issilәnmәk) = ايسّيله‌مك (issilәmәk)
گرم شدن، داغ شدن.
مهربان‌تر شدن.
در جايي مقيم شدن، كنگر خوردن و لنگر انداختن. ايستيليك (istilik) = ايسّيليك (issilik)
گرما، حرارت.
مهرباني، خون گرمي. ايستينديرمَك (istindirmәk) = ايسّينديرمك (issindirmәk)
گرم كردن، داغ كردن.
مهربان تر كردن. ايستينمَك (istinmәk) = ايسّينمك (issinmәk)
خود را گرم كردن، گرم شدن.
مهر ورزيدن، علاقه نشان. ايس چَكمَك (is çәkmәk)
بو كشيدن، بوييدن. ايسديرمَك (isdirmәk)
گرم كردن. ايس گچمك (is gәçmәk) = ايس گـؤتورمَك (is götürmәk)
بو بر داشتن، گنديده شدن. ايسلَنمَك (islәnmәk)
بو برداشتن، گنديده شدن. ايسله‌مَك (islәmәk)
بوييدن، بو كردن. ايسلي (isli)
بو دار، داراي رايحه.
بو كرده، گنديده. ايسمك (ismәk)
گرم شدن.
علاقه نشان دادن، مهر ورزيدن. ايس-و-پار (is-o-par)
بو، رايحه.
خاصيت، شايستگي. ايسه‌مك (isәmәk)
خواهان شدن، خواستگار شدن. ايسّينيشمَك (issinişmәk)
به صورت دسته جمعي خود را گرم كردن.
به همديگر علاقه نشان دادن

ايس : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
خيس، تر، مرطوب. (استعمال كلمه به تنهايي مرسوم نيست.) ايسلا (isla)
فعل امر از مصدر «ايسلاماق» (خيساندن) ايسلاتماق (islatmaq)
خيساندن، نم دادن، در آب خواباندن. ايسلاديلماق (isladılmaq)
مرطوب شدن، نم داده شدن. ايسلاق (islaq)
نمور، جاي مرطوب و نمناك. ايسلالي (idlalı)
خيس شده، نم داده شده. ايسلاماق (islamaq) = ايسلانديرماق (islandırmaq)
خيس و مرطوب كردن، در آب خواباندن. ايسلانماق (islanmaq)
خيس و نمناك شدن

ايش : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
كار، عمل.
شغل، حرفه.
رفتار، كردار.
حادثه، رويداد، اتّفاق. ايش آخساتماق (iş axsatmaq)
به تأخير انداختن كار، لنگ كردن كار. ايش بيلَن (iş bilәn)
كاردان، با تجربه. ايشتوْو (iştov) = ايشدوْو (işdov)
عجله و شتاب. (ريشة كلمه از
ايش (كار) + توْو = دو = دويدن (فارسي) كه به معني كار با عجله و با شتاب است) ايشدَن اوْلماق (işdәn olmaq)
از كار باز ماندن، كار از دست دادن. ايشدَن دوشمك (işdәn düşmәk)
از كار افتادن، معزول شدن، پير و ناتوان شدن. ايشدن گلمك (işdәn gәlmәk)
از سر كار برگشتن.
به درد خوردن، مؤثّر و مفيد بودن. ايشدَن گَلَن (işdәn gәlәn)
مفيد، به درد خور.‌ ايشسيز (işsiz)
بيكار، بدون شغل. ايش گؤرمَك (iş görmәk)
كار انجام دادن. ايشلَتمَك (işlәtmәk)
به كار بردن، استعمال كردن.
به كار واداشتن، به كار گرفتن.
استفاده كردن، مصرف كردن. ايشلَتمه‌لي (işlәtmәli)
به كار بردني، قابل استفاده. ايشلَنميش (işlәnmiş)
مستعمل، كهنه، كار كرده.
با تجربه، ماهر. ايشله‌ديلمَك (işlәdilmәk)
به كار برده شدن، استعمال شدن.
به كار وا داشته شدن، به كار گرفته شدن.
مصرف شدن، استفاده شدن. ايشله‌مك (işlәmәk)
كار كردن، اجرت كسب كردن.
كارگر افتادن، مؤثّر بودن.
مجازاً به معني رفت و آمد كردن. ايشلي (işli)
شاغل، كاردار، كارمند. ايشه اوغراماق (işә uğramaq)
مفيد بودن، به درد خوردن. ايشه گَلَن (işә gәlәn)
مفيد، به درد خور

ايش : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
نور، برق، جرقّه. (در اصل اسم صوت است. ← ايشّ) ايشار (işar) = ايشارا (işara)
اشاره، ايجاد جرقّه، علامت و اشاره. ايشارات (işarat)
اشارت، اشاره. ايشارانْتى (işarantı)
سوسو، كورسو.
اشاره، علامت. ايشارتماق (işartmaq)
نوراني كردن، نور تاباندن، آفتابي شدن هوا بعد از باران. ايشارماق (işarmaq)
نوراني شدن، نور تابيدن. ايشيق (işiq)
روشني، روشنايي.
روشن، تابناك.
سپيده دم. ايشيقلَتي (işiqlәti)
هنگام روشنايي، معمولاً به هواي روشن بامدادان گفته مي‌شود كه نور از تاريكي بيشتر باشد. ايشيقليق (işiqliq) = ايشيقليك (işiqlik)
روشنايي، روشني.
جاي روشن، تابناك. ايشيل (işil)
درخشش، نور. ايشيل–ايشيل (işil-işil)
تـولؤ، درخشندگي، روشنايي. ايشيلتي (işilti)
نور كم، سوسو، كورسو. ايشيله‌مك (işilәmәk)
درخشيدن، برق زدن. ايشلوْوونْج (işlovunc)
درخشان، نوراني، برّاق.
زر وَرَق، زريِ لباس. ايشيله‌يه‌ن (işilәyәn)
درخشنده، برق زننده. ايشينتي (işinti)
كورسو، سوسو

ايسبوللو : تورکجه فارسجا - قشقایی

= ايسپوللو (ispullu)
مريض، بيمار. (← ايسپير، ايسپيللي) ايسبوللو-خسَّكلي (isbullu-xәssәkli)
بيمار

ايشكيل : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
دربند چوبي مخصوص چيغ و آلاچيق. زبانة چوبي در.
اشكال، سدّ راه، چوب لاي چرخ. (اصل كلمه «آچگيل» به معني قفل و دربند)
شك و ترديد، شك و شبهه.
صداي خفيف

ايشكَله : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نام آهنگي شاد در موسيقي. (← اوشكله)

ايشكَنه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: اشكنه، خورشي كه از آب، روغن، سبزي خشك و پياز درست شده باشد

ايشكَنج : تورکجه فارسجا - قشقایی

: غدّه، دمل چركين، غدّة چربي يا بزاقي. ايشكَنجه
شكنجه، عذاب

ايشكَرّه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: كلوخ، مخلوطي از خاك و ماسه كه به صورت سنگ نرم در آمده باشد

ايسلام : تورکجه فارسجا - قشقایی

: اسلام، دين اسلام. ايسلاملى (islamlı)
اسلاملو، نام طايفه‌اي از ايلات شش‌بلوكي و عملة قشقايي

ايشليك : تورکجه فارسجا - قشقایی

: ساقة درختان كه در داخل خوابگاه برّه‌ها و بزغاله‌ها ريزند، تا از نفوذ رطوبت جلوگيري كند. (شش ← ايچ، ايچليك)

ايسپاتان : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نام گياهي خوردني و معطّر كه در چشمه‌سارها مي‌رويد و به آن «بولاق اوْتو» هم مي‌گويند

ايسپير : تورکجه فارسجا - قشقایی

= ايسپيل (ispil)
اسپرز، طحال.
بيماري طحال، مرض داخلي. ايسپير ره‌يي اوزولموش. (رگ طحالش بريده شده؛ توانايي ندارد.) ايسپيللي (ispilli)
بيمار، مريض، آنكه مرض طحال دارد

ايشقين : تورکجه فارسجا - قشقایی

: ريواس

ايشقير : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نام نژادي از اسبهاي ايلات قشقايي و اختصاصاً نام اسب زياد خان دره شوري بوده است. (اصل كلمه از «اوچ + قير» به معني به پرواز در آي و بكُش)

ايشّ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: صداي ريزش ادرار، جيش. ايشّه‌مَك (işşәmәk)
شاشيدن، ادرار كردن.
شاش، ادرار.
مدفوع. ايشّه‌مه (işşәmә)
ادرار، شاش.
مدفوع

ايشّ : تورکجه فارسجا - قشقایی

: صوت نشان دادن نور و روشنايي. (← ايش2) ايشّيق (ışşıq)
نور، روشنايي. ايشّيقلاتى (ışşıqlatı)
در هنگام روشنايي. ايشّيلاماق (ışşılamaq)
سوسو زدن، درخشيدن. ايشّيل-ايشّيل (ışşıl-ışşıl)
درخشش، سوسو. ايشّينتى (ışşıntı)
نور، روشنايي

ايسّى : تورکجه فارسجا - قشقایی

: گرم. (← ايس1) ايسّيتمه (ıssıtmә)
تب. ايسّيرماق (ıssırmaq)
گرم كردن

ايت : تورکجه فارسجا - قشقایی

(3)
فعل امر از مصدر «ايتمك» (دود دادن، كرز دادن) (← اوت2)

ايت : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
فعل امر از مصدر «ايتمك» (گُم شدن) گُم شو، جهنّم شو، دور شو، دفع شو. (← ايت 1) ايتكي (itki) = ايتگي (itgi) = ايتگين (itgin)
گُم شده، مفقودالاثر.
آواره، سرگردان، متواري. ايت‌گون (it gün)
آواره و سرگردان. ايت گونلوك (it günlük)
بدبختي، بيچارگي و آوارگي. ايتگين (itgin)
آواره و سرگردان. ايتگينليك (itginlik)
آوارگي، سرگرداني.
مفقودالاثر بودن، گُم بودن. ايتمَز (itmәz)
گم نشدني، فنا ناپذير. ايتمَك (itmәk)
گم شدن، مفقود شدن. ايتميش (itmiş)
مفقود، گم شده. ايتَن (itәn)
گم شونده. ايته‌لَنمَك (itәlәnmәk)
هل داده شدن، فشار داده شدن، دفع و رانده شدن. ايته‌له‌مَك (itәlәmәk)
دفع كردن، راندن، هل دادن، فشار دادن. ايتيرمَك (itirmәk)
گم كردن، مفقود نمودن. ايتيريلمَك (itirilmәk)
گم شدن، مفقود شدن. ايتيك (itik)
گم شده، مفقود گشته. ايتيم (itim)
عمل گم شدن، فقدان و نبودن

ايت : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
سگ، حيوان وفادار. ايت آغاجى (it ağacı)
استبرق، نام درختچه‌اي در مناطق جنوبي ايران. ايت آياغى اوْلماق (it ayağı olmaq)
خيلي بي ارزش شدن. ايت اَلي (it әli)
نام نقشي از نقشهاي گليم. ايت ايشّه‌مه‌يي (it işşәmәyi)
نام گياهي شبيه اسپند. ايت ايلي (it ili)
سال سگ، يازدهمين سال از سالهاي 12 گانة تركان. ايت بورنو (it burnu)
نسترن. ايت جانلى (it canlı)
سگ جان، سخت جان، مقاوم. ايت چَكمَك (it çәkmәk)
اصطلاحي است در بين دزدان؛ به اين طريق كه دزدها در هنگامِ دستبردِ شبانه، به دو دسته تقسيم مي‌شوند؛ دستة اوّل براي فريب دادن صاحب مال، خود را به سگهاي نگهبان نشان مي‌دهند تا سگها به دنبال آنها بيفتند تا دستة دوّم به چپاول خانه يا اموال بپردازند. به اين عمل «ايت چكمك» مي‌گويند. ايت دومّالاغى (it dummalağı)
قارچ سگ، نوعي قارچ سمّي و كشنده. ايت ديرسَگي (it dirsәgi) = ايت ديرسه‌يي (it dirsәyi) = ايت سپيگي (it sәpigi) = ايت سييَگي (it siyәgi)
گُل مژه، دانه يا تكّه گوشت كوچكي كه در پلك چشم ايجاد شود. ايت ديشي (it dişi)
انياب، دندان نيش. ايت كَنگَري (it kәngәri)
نوعي كنگر، نام گياهي خاردار. ايتّي (itti)
تيز، بُرنده، تند. (برندگي و تيزي اشيا به دندانهاي سگ تشبيه شده است.)
تند و تيز، چابك.
كمي بيش از حدّ معمول. دوزو ايتّي دير. ( نمكش كمي زياد تر از حدّ معمول است.) ايت يالاميغى (it yalamığı)
سگ ليسه، محل سگ ليسيدگي.
مجازاً آدم هيز و هرزه را گويند. ايتّيتْمَك (ittitmәk)
تيز كردن، سوهان كشيدن بر كارد و امثال آن. ايتّيجه (itticә)
نسبتاً تيز، تقريباً برنده. ايتّي ديللي (itti dilli)
آنكه زبان گزنده و صريحي دارد. ايتّيلَتمَك (ittilәtmәk)
تيز تر كردن، سوهان كشيدن و تيز كردن. ايتّيلمَك (ittilmәk)
تيز شدن، تيزتر و برنده‌تر شدن. ايتّيليك (ittilik)
تيزي، تندي، قاطعيّت. ايت يئمَز (it yemәz)
قسمتي از رودة بزرگ حيوان.
مجازاً به معني پول. ايتيني چكمك (itini çәkmәk)
اصطلاحي است به مفهوم جلب نظر كردن، با وعده و وعيدهاي دروغين جلب اعتماد كردن

ايو : تورکجه فارسجا - قشقایی

: چرخش، محل چرخش، دماغة كوه. (← ايي1) ايو ائدمَك (iv edәk) = ايومَك (ivmәk) = ايو وئرمَك (iv vermәk)
برگشتن، به عقب دور زدن.
چرخاندن،‌ برگرداندن.
از كار شانه خالي كردن. ايوينمَك (ivinmәk)
پيچيدن، منحرف شدن.
از نظر پنهان شدن، مخفي شدن

ايخ : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
صوت راندن و دفع بز و بزغاله.
صوت خواباندن شتر.
فعل امر از مصدر «ايخمك» (خواباندن و بر زمين زدن) ايخ –كيش (ix-kiş)
صوتي كه شبانان براي دفع حيوانات اهلي به كار برند. ايخمَك (ixmәk) = ايخديرمك (ixdirmәk) = ايخيرْتْمَك (ixirtmәk)
بر زمين زدن، مغلوب كردن. ايخيق (ixiq)
افتاده، بر زمين خورده، خوابيده. ايخيلمك (ixilmәk)
بر زمين خوردن، مغلوب شدن. ايخيله–دوش (ixilә-düş)
افتان و خيزان. ايخيلي (ixili)
بر زمين خورده، افتاده، مغلوب گشته

ايي : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
چرخش، پيچ و تاب.
دوك نخ ريسي.
شيار، فرو رفتگي ممتد. ايي باشـی (iy başı)
سرِ دوكِ نخ ريسي، قسمتي از دوك كه به شكل دايره است